Amund Grimstad

REVY

«Razzmatazz»
UKA-21, Studentersamfundet i Trondhjem
Av Forfattarkollegiet og komponistkollegiet
Regi: Ida Norskaug og Andreas Gregersen
Kapellmeister: Halvard Huldt-Nystrøm
Scenografi og kostyme: Kulissegjengen og Kostymegjengen
Med: Studentersamfundets Interne Teater (SIT) Nora Bjørvig Henriksen, Inga Ragnhild Skogseth, Fredrik Vildgren, Thea Kristine Fremstad, Hanna Breen Gravem, Jacob Wulff Wold, Martin Næss og Rikke Skindlo.

Trondheimsstudentane feirar at pandemien er over, men med mange såre undertonar.

I ein meir enn hundreårig tradisjon har Trondheimsstudentane annakvart år feira både seg sjølve og byen. Med eit par tusen friviljuge, eit utal av konsertar, teater og seminar er den tre veker lange UKA-21 landets desidert største kulturfestival. Motoren i det heile er revyen, og sjølv om dette er ein dugnad av glade amatørar, har UKE-revyane vore trendsetjande og nyskapande for norsk revytradisjon, og mange er dei songane som er blitt del av den norske vise- og allsongarven.

I helga var det premiere på UKE-revyen «Razzmatazz», eit namn som signaliserer at nå er det endeleg slutt på pandemi og isolasjon. Nå kan ein feire og gå vidare. Det er også gjennomgangstemaet i revyen. Forfattarkollegiet og dugnadsgjengane har som vanleg arbeidd i halvtanna år, men spesielt denne gongen er at berre to veker før urpremieren visste dei ennå ikkje om dei kunne spele for 20 eller 600. Alle nummera som feira pandemiens slutt tyder på at dei satsa på det siste, men eitt av revyens beste innslag omhandla også konsekvensane av pandemien.

Ein god revy skal vere ei blanding av alvor og skjemt, av politisk satire og tull og tøys, og ikkje minst av eit blikk som både ser verda og studentanes eigen navle. I tillegg skal det være ei Trondheimsvise, ei drikkevise og ei studentvise. Denne revyen har alle desse sidene, og ofte med ei litt uventa vinkling. Til eigenkomponert musikk frå eit kompetent orkester, godt synleg på dreiescena, tek det til med eit feiande opningsnummer om at nå er forbodstida endeleg forbi. På eit vis tok dei oss attende til dei førre tjueåra, og personleg fekk eg gjennom både scenografi og framføring «Cabaret»- og fin-de-siècle-assosiasjonar. Utan at eg veit om det var tilsikta.

Det åtte personar store ensemblet starta litt famlande med ein del uforløyste og overspela sketsjar. Men så tok det etter kvart av. Meiningslaus, men intelligent tull og tøys kan vere revy på sitt beste, og eit prov på det var eit hysterisk artig innslag om noko så prosaisk som at ei sak har to sider, men ein klut minst åtte, presentert med den fingerspisskjensla og timinga som gjer at poenga sit. Eit tilsvarande nummer var presentasjonen av eit instrument som kunne hjelpe deg med enkle svar i inkjeseiande samtaler.

Trondheimsvisa denne gongen baud på ein ny vri med ein metasong om kor mange viser denne byen eigentleg kunne tole. Lokalpolitiske forhold blei tatt opp i fleire innslag som sexklubben til ein nær slektning av ordføraren, og Odd Reitans oppkjøp av halve byen. Men det som verkeleg sat, var to songar om meir aparte sider ved Trondheim og Trøndelag. Som at Trønder-sodd, ei tunn kjøtsuppe skal vere festmåltid, og eit ellevilt innslag om den ekstremt smale idrettsgreina «Basse» som ingen utanfor Trøndelag har høyrt om.

Høgdepunkta for meg var to heilt ulike sider av kva ein revy kan vere. Ei vakker og trist vise om einsemd i ei koronatid, framført berre til eige pianoakkompagnement. Og ei ellevill og særs allsongvennleg vise om at nå er alt attende til normalen. Vi trur sjølvsagt det handlar om pandemien, men her er det storpolitikken som er tatt på kornet utan at eg skal røpe meir.

«Razzmatazz» er blitt ein velspela og underhaldande revy, framleis litt uferdig, men absolutt i tråd med det beste av UKE-tradisjonane.

(Meldinga stod i Klassekampen onsdag den 13. oktober 2021.)

TEATER

«Peter Pan»
UKA-21, Cirkus, Studentersamfundet i Trondhjem
Av Erling Pedersen, fritt etter J.M Barrie
Regi: Aasta Valen
Scenografi: Ella Indstøy
Kostyme: Anna Bowe
Komponist og kapellmeister: Amund Skretting Bergset
Med: Tord Sommer, Sigrid Festøy, Ali Waarieh, Nikolay Elven, Vida Hofsøy-Woie, Ingrid Marie Lunder, Marte Sonni Guldvog, Agnete Berge Skår og Kari Melhuus Jenssen

Ei leiken og humoristisk oppsetjing med mykje magi og ganske greie skurkar.

Sia 1977 har det vore tradisjon å setje opp barneteater under UKA, og det har vore ein god miks av sjølvskrivne stykke og dei meir klassiske historiene. I år er det «Peter Pan» som blir sett opp i Cirkus på fengselstomta. Historia er over hundre år gamal og skriv seg frå den skotske forfattaren James Matthew Barries teaterstykke frå 1904 og romanane hans frå same tida. Studentersamfundets Interne Teater (SIT) har late Erling Pedersen skrive om stykket, men jamvel om her er ei rekkje moderne og populærkulturelle referansar og avstikkarar, er han tru mot sjølve historia. Og det er blitt ei leiken, humoristisk frodig og ganske velspela oppsetjing.

Peter Pan stakk av frå foreldra sine rett etter fødselen i redsle for å bli gamal. Han har busett seg på eventyrøya Aldrilandet saman med attgløymde barn, alvar, indianarar og havfruer. Dei lever i ein slags våpenstillstand med piratane til Kaptein Krok og ein stor krokodille. Saman med fea Tingeling kjem Peter ein dag flygande inn gjennom vindauget til familien Darling i London der foreldra skal i selskap så storesyster Wendy får i oppgåve å passe litlebroren John-Michael. I originalen er dette siste natta til Wendy som barn, for nå skal ho flytte i eige rom. Og ho har to småbrør som heiter John og Michael, men som nå altså er slått saman til ein. Peter og Tingeling tar med seg Wendy og broren til Aldrilandet der Wendy får ansvar som mor for dei morlause, og den som kan fortelje historier til barna. Så er det sjølvsagt duka for litt action med både krokodilla og dei vonde sjørøvarane som viser seg å ikkje vere så fæle likevel, men eigentleg ganske sjarmerande.

Historia om Peter Pan har eit utal tolkingar og lag, og kan slik sett treffe både gamal og ung. Her er på eine sida redsla for å bli vaksen, menn som ikkje vil ta ansvar, ødipale morsbindingar og mykje seksuell undertekst. For ungane på andre sida, er det ei spennande og magisk historie om ei draumeverd og litt ikkje så veldig skummel kamp mot det vonde. I denne oppsetjinga er dei ulike vaksentolkingane tona ned til ganske forsiktig undertekst, medan det er magien, og ikkje minst leiken og humoren som blir framheva.

Peter (Tord Sommer) er ein samansett fyr, litt helten som ordnar opp med Kaptein Krok, men samstundes ein ganske stusseleg kar som ikkje heilt får orden på livet sitt. Båe desse sidene blir godt tatt vare på, og Sommar spelar både særs energisk og truverdig. Wendy (Sigrid Festøy) er framsyningas fornuft, ei som på terskelen til vaksenlivet tek ansvar, og dette greier ho fint utan å bli moralist eller nokon tante Sofie. Men ein artig vri er at SIT har laga litt metateater med referansar til annan populærkultur, og på scena blir det klårt uttrykt at dette er så absolutt ikkje Kardemomme by! Tingeling (Vida Hofsøy-Woie) er ei komplisert rolle det ikkje alltid er like enkelt å tolke, men Hofsøy greier dei ulike sidene bra. Ho er på eitt vis partnaren til Peter, men samstundes går ho stadig eigne vegar og er ikkje heilt til å lite på. Ho er språklaus, men kommuniserer effektivt med miming. I denne oppsetjinga lever ho på mange vis sitt eige liv, og er like ofte ute blant publikum som oppe på scena. Kaptein Krok (Ali Waarieh) er ein myndig sjørøvarkaptein som er besett av å hemne at Peter i si tid kappa av han handa. Men i Waariehs tolking er han også ein godmodig kar, glad i søtsaker og, som det syner seg til slutt, – ein mann av ære. Sjølv om spelet jamt over var bra, må eg til slutt få trekkje fram Kari Melhuus Jenssen som spela mange små roller, men med eit så stort komisk talent at ho greidde å lage humoristisk konfekt ut av dei alle.

I Barries originalmanus er det eit svært rollegalleri, men i denne oppsetjinga er alvane, indianarane og havfruene nokon vi berre så vidt høyrer om. Likevel spelar det ni personar store ensemblet ei rekkje roller, og sceneskifta er mange. Nokre av dei blir nok vel synlege sjølv om det hjelper godt at orkesteret formidlar musikalske overgangar og gjer kunstpausane mindre. Musikken følgjer handlinga fint, og skapar gode stemningar, men i starten var han vel høg slik at det ikkje alltid var like enkelt å høyre kva som blei sagt.

Scenografien var enkel og funksjonell, men kanskje noko sparsam. Samstundes var det mange klossar å flytte på i samband med sceneskifta. Her kunne nok scenograf og regissør stramma inn litt. Elles tar regien til Aasta Valen godt vare på dramaturgi og handling, og personinstruksjonen er også gjennomgåande god.

SIT og forfattar Erling Pedersen har med denne oppsetjinga av «Peter Pan» laga ei framsyning med fart, litt magi, og svært mykje humor. Alle dei meir moderne og populærkulturelle referansane fungerte godt og gav ein ekstra dimensjon. Personleg kosa eg meg med det eg såg, men eg er litt usikker på i kor stor grad dette treff småskuleungane, eller om det berre er godt barneteater for oss vaksne?

TEATER

«Skyggen av et liv»
Nattframsyninga, UKA 2021, Cirkus, Studentersamfundet i Trondhjem
Av Bendik Johansen, og Jørgen Mathias Danielsen Sollie
Regi: Aksel Adrian Langum Øien
Scenografi: Ane Forseth
Kostyme: Ingunn Nysæter
Med: Jacob Hågensen, Elise Hegstad, Mathias R. Myrvoll, Tomine Øyen, Fredrik L. Paulsen, Maria Grankvist Buhaug og Eirin Wågan

Ein god og intelligent tekst, stram regi, og godt spel. Kva meir kan ein ønske seg?

Heilt sia UKA-95 sette eit støkk i alle oss som var til stades på den første nattframsyninga «Vi kjente ham i grunnen ganske godt», ei oppsetjing som framleis står som noko av det beste eg har sett, har det vore tradisjon å produsere litt svart og utforskande teater under UKA. Dette har vore SIT sin verkstad og leikegrind der det ikkje berre var lov, men ei plikt å eksperimentere, og det med stor fallhøgde. Med eit slikt utgangspunkt har det sjølvsagt vore produsert både likt og ulikt i åra etter, og det er neppe noka overrasking at avstanden til den første framsyninga har vore ganske stor. Godt er det difor å kunne melde at årets nattframsyning er eit langt steg i riktig retning, og ei oppsetjing som fortener eit stort publikum, for her var det meste på plass.

Nattframsyninga skal i tillegg til å vere eksperimentell, ofte også være litt svart eller dyster, og «Skyggen av et liv» føyer seg godt inn i denne tradisjonen. Kim (Jacob Hågensen) som nyleg har mista systera si, Aurora, kjenner både på skuld og skam, men vennegjengen og særleg kjærasten (Elise Hegstad) får han på føtene att. Men på ein typisk trøndersk sommardag når gjengen møtest i parken, skjer det ganske spooky saker. Kim kjem i snakk med to originalar eller uteliggjarar, Fritz (Mathias R. Myrvoll) og Abel (Tomine Øyen), og det blir ei skilsetjande samtale for han. Fritz held ein filosofisk og intrikat monolog der han med stor innsikt og klokskap fortel om kva ein ser og ikkje ser, og syner samstundes at han veit meir om Kim og Aurora enn ein kunne vente.

Eg skal halde meg frå å fortelje meir frå handlinga for her er overraskingar, cliffhangers og forteljingar i retrospekt i ei stor, intrikat og herleg blanding. Grensene mellom dette livet og kva som er på andre sida, eller skuggane for den del, er flytande. Og sjølv den mest innbarka realist let seg villig forføre inn i det okkulte, eller kanskje rettare det som måtte vere på andre sida. Effektiv bruk av skuggebilde, skjønnånda Umbra (Eirin Wågan) og ein uvanleg god og intelligent tekst med mange lag og imponerande bruk av allitterasjon gjer denne framsyninga til ei ettertenksam og sanseleg oppleving. Dei to tekstforfattarane, Bendik Johansen, og Jørgen Mathias Danielsen Sollie, har ausa av overskot, men samstundes halde ei streng line så her er få daudpunkt og ingen transportetappar. Regien er også stram, personinstruksjonen overraskande god, og skodespelarane er neddempa og særs truverdige, utan unnatak. Eg skulle gjerne ha sagt meir om denne framsyninga, men vil ikkje øydeleggje overraskinga, og vil heller tilrå at flest mogeleg ser henne. For dette er faktisk godt og velspela teater.

TEATERKONSERT

«Driv»
Tørrdokka, Nedre Elvehavn, Trondheim
Av: Cirka Teater og Trondheim Kammermusikkfestival
Regi: Anne Marit Sæther, Gilles Berger og Espen Dekko
Scenografi: Gilles Berger
Komponist: Ståle Storløkken
Koreografi: Loan TP Hoang
Kostyme: Ina Sæther Berger
Lyddesign: Tor Breivik
Lysdesign: Sune Schjelderup
Musikarar: Ståle Storløkken, Tor Andreas Haugerud, Kyrre Laastad, Trondheim Voices og Luftforsvarets Musikkorps
Med: Celine Meillaud, Loan TP Hoang, Rebecka Lange, Karoline Bergh Ellingsen, Marie Rechsteiner, Gilles Berger, Espen Dekko og Paal Viken Bakke

Trondheim Kammermusikkfestival feirar 25-årsjubileum eitt år på overtid med ei multimedial gåve som går utanpå det meste.

Frå starten i 1984 har Cirka Teater med kunstnarparet Gilles Berger og Anne Marit Sæther forundra og gledd teaterpublikum både her i landet og utanlands. Der Gilles Berger lagar magisk scenografi som til og med kan oppheve tyngdekrafta, tryllar Anne Marit Sæthers regi fram poetiske og visuelle forteljingar. Dei har i alle år vore med på å sprenge grenser og har samarbeidd med mange ein ikkje er vande med å sjå i teatersalongane. I framsyninga «Hundre hemmeligheter» på Trøndelag Teater i 2014 var vokalgruppa Trondheim Voices med og improviserte fram lyd og musikk i sanntid med heilt nyutvikla teknologi. Og i «Verkstøy» (eller «Musika Mobile») i 2009 var Luftforsvarets Musikkorps ein særs aktiv ingrediens i ei spektakulær framsyning.

Då Trondheim Kammermusikkfestival i fjor feira 25-årsjubileum skulle det markerast med ein storslått produksjon i regi av Cirka Teater, På grunn av pandemien blei det heile utsett, og i løpet av året har framsyninga både utvikla og endra seg. Fredag var det omsider premiere på det som blei ei meir enn verdig markering av kammermusikkfestivalen og i tillegg ei feiring av at det endeleg er lov å fylle benkeradene på landets mange kulturarenaer. Med to gratisframsyningar for eit kulturhungrig publikum fredag og laurdag blei det sett eit sterkt og imponerande multimedialt punktum for halvtanna års kulturell ørkenvandring. Og for ei gåve det blei!

I den gamle tørrdokka på Nedre Elvehavn, der ein på Trondhjems Mekaniske Verksted i nærare hundre år bygde skip, fekk vi nå presentert ei spektakulær og sanseleg oppleving, – teater, konsert, kunstinstallasjon, eller kall det kva du vil. I det 40 cm djupe bassenget var det plassert sju ulike installasjonar, der tre av dei var flåtar for Tor Haugerud og Kyrre Laastad, på slagverk, og for komponisten sjølv, Ståle Storløkken, på tangentar og synt. Dei fire andre flåtane kunne gi assosiasjonar til skipsverftet og minne om både vrakgods og rekved, men også om øydelagde musikkinstrument. Til den suggererande og mektige musikken til Ståle Storløkken kom songarane frå Trondheim Voices og skapte sitt særeigne lydbilde der dei, kledd i kutter som kunne føre tankane til «The Handmaid’s Tale» tok seg fram gjennom vatnet saman med ei rekkje dansarar.

Eg skal vakte meg vel for å kome med tolkingar av kva dette var, men personleg oppfatta eg det som noko post-apokalyptisk, og kanskje eit forsøk på å attreise ein normalitet etter krisa, pandemien eller kva det måtte vere. Og eg såg både konflikt og forsoning, og ikkje minst ein viss framtidsoptimisme trass alt. Men her er det ope for å tolke som ein vil, for først og fremst var dette ei heilt uvanleg sterk sanseleg oppleving.

Midtvegs i det heile kom Luftforsvarets Musikkorps under leiing av dirigenten Torodd Wigum, meir vassande enn marsjerande, og i tillegg med bind for auga. Og med eitt blei dansarane som ein ingeniørtropp som laga veg i vellinga og bygde provisoriske gangbruer for musikarane av det som før berre blei oppfatta som vrakgods og rekved. Så var det kanskje likevel mogeleg å lage ein viss orden ut av kaoset? Slik endra Gilles Bergers scenografi seg og blei på eit sinnrikt vis med på å møblere det enorme scenerommet.

Framsyninga «Driv» varte i berre 45 minutt, men på grunn av kompleksiteten, det multimediale og alle sanseinntrykka kjendest det som ei heilaftans oppsetjing. Og finalen, då mørket hadde senka seg over dokka og lyssettinga kom til sin rett, blei ein overveldande eksplosjon av alt som kan påverke sansane dine. Dei som gjekk glipp av denne heilt spesielle oppsetjinga, kan sjå henne i NRK-programmet «Hovedscenen» i slutten av oktober.

(Meldinga stod i Klassekampen måndag den 27. september 2021)

TEATER

«Blikktrommen»
Nationaltheatret, Malersalen
Av: Günter Grass
Omsett av: Trygve og Aud Greiff
Dramatisering og regi: Kjersti Horn
Scenografi: Sven Haraldsson
Lyddesign: Erik Hedin
Lysdesign: Marte Elise Stormo
Med: Olav Waastad

Olav Waastads presentasjon og tolking av Oskar i «Blikktrommen» er ein nesten umenneskeleg skodespelarprestasjon.

Då Oskar Matzerath fylte tre år fekk han ei blekktromme. Samstundes bestemte han seg for å slutte å vekse og å protestere mot alt dei vaksne stod for. Med eit blikk nedanfrå (i dobbel tyding) ser han på og kommenterer samtidas Polen og Tyskland. Og med eit skrik som kan knuse glas og med manipulerande trommespel, får han makt over dei vaksne. Slik fekk forfattaren Günter Grass, med eit heilt uvanleg perspektiv, sagt noko vesentleg om framveksten av nazismen, krigen og åra etter. Romanen «Blikktrommen» frå 1959 er blitt eitt av Tysklands viktigaste litterære oppgjer med fortida, og var ein av fleire grunnar til at Grass fekk Nobelprisen i litteratur i 1999. Volker Schöndorffs filmatisering frå 1979 vann både Oscar og Gullpalme, og romanen er dramatisert og sett opp på fleire teater over heile verda.

Nå har Kjersti Horn gjort ei ny dramatisering for Nationaltheatret. I romanen er det ein 30 år gamal Oskar, innlagt på eit asyl, som ser attende på sitt eige og familiens liv den første halvdelen av nittenhundretalet. Kjersti Horn plasserer i staden Oskar i eit typisk og slitt mellomkrigshusvære rett etter krigen. Og ho presenterer det heile som ein monolog, eller som eit kraftig dramatisert forteljarteater der Olav Waastad er åleine på scena som Oskar. Med ein utruleg energi held han oss i age i nesten tre timar utan pause.

Som i romanen blir historia fortald og framført i både 1. og 3. person, gjerne i same setning. Det gjer at Oskar blir både ein forteljar og ein deltakar. Forteljinga går kronologisk frå besteforeldra på målerisk vis produserer mora til Oskar, fram til han sjølv blir til i 1924, litt uvisst med kva for far, og gjennom oppvekst, nazismens framvekst og fram til krigens slutt. Her sette Grass ord på mykje av det som skulle gløymast, og han gjer det på eit vis og med scener som på same tid er både motbydelege og fascinerande. Alt dette er framifrå tatt vare på i både dramatisering, Kjersti Horns regi og ikkje minst i Olav Waastads spel. Kledd i berre ei alt for stor truse som kan minne om ei bleie, beveger han seg rundt i det vesle klaustrofobiske universet sitt. Med Waastads spesielle register, evna til satiriske absurditetar, komikk og karakterspel nærast i same stunda, er han som skapt for denne rolla. Med ein ufatteleg og ustoppeleg energi og i tillegg mykje fysisk spel formidlar han eit utal fasettar. Aldri har eg sett ein slik kraftprestasjon på eit teater.

Scenografien til Sven Haraldsson er eit autentisk, innhaldsrikt og detaljert husvære med nokre få ingrediensar frå i dag som effektfulle brot. Ein plastskjerm skil oss frå scena. Den understrekar titteskapet, det innestengde og ikkje minst Oskars utanforskap. Og for den som gler seg over detaljar, har Haraldson også sett inn eit bur med kanarifuglar slik dei gjorde før i tida for å varsle om når lufta blei for dårleg i gruvene. For her er ikkje mykje frisk luft.

Framsyninga er både grotesk, fascinerande og vakker på same tid. At denne kombinasjonen blei så vellukka skuldast også Erik Hedins lyddesign som nesten umerkeleg skapar situasjonar og stemningar.

Å dramatisere romanar er ikkje enkelt, og spesielt ikkje ein med så mykje tekst. Kjersti Horn følgjer boka og er tru mot det meste, men særleg mot slutten kunne nok meir ha vore stroke for då forsvann noko av den ekstreme intensiteten frå opninga. Ein intensitet som gjorde denne framsyninga til ei heilt spesiell teateroppleving.

(Meldinga stod i Klassekampen laurdag den 25. september 2021.)

TEATER

«Bad Dante Bad English Bad Opera»
Rosendal Teater,
Av: Spreafico Eckly og Matteo Fargion
Tekst og regi: Andrea Spreafico
Musikk: Matteo Fargion
Musikarar: Björn Guo, Stefan Penjin og Live Sunniva Smidt
Med: Matteo Fargion, Robert M. Johanson, Francesca Fargion, og Martha MacBean

Ein minimalistisk kammeropera som leikar seg med tekst, nyansar og humor.

For to år sia gjesta det Bergensbaserte kunstnarparet Spreafico Eckly Trondheim med urpremiere på framsyninga «Footnote # 12». Der tok dei for seg eit essay om Wimbledonfinalen i 2006 mellom Roger Federer og Rafael Nadal og dissekerte denne teksten ned til fotnotenivå. Ei framsyning ein skulle tru ville bli berre for dei heilt spesielt interesserte, men som blei ei gåvepakke til alle som er glad i litteratur og rikdomen i språket. Nå er Spreafico Eckly attende med nok ein urpremiere på Rosendal Teater, og denne gongen med ei vandring i ein endå meir ikonisk tekst, nemleg Dantes «Den guddommelege komedie».

Florentinaren Dante Alighieri (1265-1321) skreiv «Den guddommelege komedie» dei siste åra av livet sitt. Eposet er bygd opp i tre delar (Helvete, Skjærselden og Paradiset) og hundre songar (canti), og handlar om Dantes eige besøk i dei tre dødsrika nokre påskedagar i 1300 der han har med seg den romerske diktaren Vergil som vegvisar.

I oppsetjinga til Spreafico Eckly er det dei ni første songane i kapittelet «Skjærselden» som blir presentert. Tittelen «Bad Dante Bad English Bad Opera» er nok meir humoristisk meint enn å leggje lista lågt, for dette er korkje lettvint, «Dante for dummies» eller spesielt dårleg. Tvert om. Andrea Spreafico har nyskrive dei ni songane som ein libretto til ein kammeropera der den britiske komponisten og artisten Matteo Fargion har skrive musikken.

På ei stor ope scene utan noka form for scenografi blir operaen framført av fire songarar til musikk av tre strykarar, alle synlege på scena. Publikum får utdelt librettoen, og med lyset på i salen kan vi følgje den engelske teksten. Utan lyssetting og på ei stor scene med berre nokre videoprojiserte ord på eit bakteppe, kunne ein tru dette ville bli ganske flatt. Og rett nok tok det litt tid å kome inn i det heile. Men så, litt etter litt fell ein inn i rytmen og kan kose seg med både musikken, framføringa, teksten og ikkje minst humoren. Og etter halvannan time og ni songar, skulle eg gjerne ha fått presentert også resten av «Skjærselden».

Komponisten Matteo Fargion framfører sjølv Dante, og som vegvisaren Vergil har han følgje av Robert M. Johanson, som har gjesta Norge mange gongar som del av det amerikanske kompaniet «Nature Theater of Oklahoma». Operaen er ein litt naivistisk interaksjon mellom desse to, og der Francesca Fargion og Martha MacBean spelar dei ulike figurane Dante og Vergil møter. I Andrea Spreaficos regi, er det nok ein gong ordet og litteraturen som er det viktige. Då blir også det vesle som er av fysisk teater og særs forsiktig koreografi desto sterkare. For som i tidlegare produksjonar lagar Spreafico Eckly teater som leikar seg med det språklege, nyansar i teksten og ikkje minst humor. Framsyninga er ein slags parafrase over «Den guddommelege komedie» med artige brot, litt metateater, og avstikkarar både til Shakespeares Verona og vertsbyen for urpremieren. Musikken kan i starten verke noko monoton og repeterande, men som det meste i denne framsyninga endrar inntrykket seg raskt, og mot slutten er det nesten så ein nynnar med. Tre solide strykarar gir fint tonefølgje, og dei fire aktørane på scena er både dyktige songarar og skodespelarar. Denne kammeroperaen er nok eit prov på at ein kan skape stor scenekunst utan store geberdar eller mykje staffasje.

(Meldinga stod i Klassekampen måndag den 20. september 2021.)

TEATER

«Gift»
Teatret Vårt, Molde
Av: Lot Vekemans
Omsett av: Arne Lygre
Regi: Victoria Meirik
Scenografi: Norunn Standal
Lyddesign: Håkon Elias Pettersen
Lysdesign: Norunn Standal og Jonas P A Fuglseth
Musikk: Daniel Herskedal
Med: Johanna Mørck, Bjørnar Lisether Teigen og Daniel Herskedal

Eit tidlegare ektepar møtest etter 11 år, og trass i ein tung felles lagnad har dei lite å prate om.

Nyttårsaftan i 2009 tek «Han» (Bjørnar Lisether Teigen) med seg to koffertar og dreg frå «Ho» (Johanna Mørck) som han har vore gift med i nokre år. Elleve år seinare møtest dei att i gravkapellet på det som var den felles heimplassen deira. Der ligg også sonen Jakob gravlagd. Dette er settinga i «Gift» som torsdag hadde norgespremiere på Teatret Vårt i Molde. Stykket hadde urpremiere i 2009, og er skrive av den nederlandske dramatikaren og forfattaren Lot Vekemans (f. 1965). Ho er til nå lite kjend her i landet og berre ein av dei mange romanane hennar er omsett til norsk. I «Gift» held Vekemans og regissør Victoria Meirik korta tett inntil brystet og avslører historia lag for lag. I starten er det ikkje mykje å forstå anna enn at Han og Ho har ei sams fortid og nå møtest for første gong på lenge.

Til dette gravkapellet kjem dei to på ein regnvåt dag. Samtalen går trått, og det er openbert at det er ei forhistorie som gjer det vanskeleg å kommunisere. Gradvis får vi vite at dei møtte kvarandre for tjue år sia, gifta seg, fekk sonen Jakob som blei drepen i ein påkøyrsel, og at Han berre stakk av og flytta til Sverige i 2009 medan Ho blei att. Nå møtest dei fordi grava til sonen skal flyttast ettersom gravplassen er forgifta. Det siste er ei historie som er vanskeleg å tru på, og som viser seg å vere nettopp det.

I Victoria Meiriks regi følgjer vi dette tidlegare ekteparet i nokre få intense timar i gravkapellet. Han er tilsynelatande velfungerande, arbeider som journalist og held på å skrive ein roman som er dels sjølvbiografisk. Ho bur på same plassen, kjem seg ikkje vidare, dyrkar sorga og er full av agg og bebreidingar. Samtalen er naturleg nok klein og anstrengt, men i Arne Lygres omsetjing er han likevel både truverdig og munnleg. Men i staden for at denne dialogen skal føre oss, eller dei to på scena, vidare, blir han meir ein situasjonsrapport om to heilt ulike måtar å takle sorg og sakn. Så lenge vi blir haldne på pinebenken og får nyfikna vår pirra, er dette spennande og interessant. Men når det meste er avkledd, er det diverre lite att å fortelje, og framsyninga tar til å gå på tomgang. Rett nok er det mange brot og stemningsskift undervegs, men dei fører ikkje til noko, og kjem ofte brått og ganske umotivert.

I Norunn Standals scenografi er salen ein stor black box der det er stilt opp rundt 200 tomme stolar på golvet medan publikum sit i to radar langs veggane. To personar i ein slik stor sal illustrerer sjølvsagt både fysisk og mental avstand, men gjer også at vi som publikum ikkje kjem tett nok på det som skjer.

På scena er to av Teatret Vårts mest røynde skodespelarar. Dei (Bjørnar Lisether Teigen og Johanna Mørck) leverer gode og solide tolkingar, men både tekst og regi har gitt dei for lite å spele på. Det som bergar framsyninga, og gjer at det likevel kjennest som det skjer noko, er at Daniel Herskedal har skrive melankolsk og sår musikk som han sjølv framfører på horn. Han både kommenterer og blir aktiv del av framsyninga, og skapar med det vare og illustrerande stemningar.

(Meldinga stod i Klassekampen måndag den 30. august 2021.)

TEATER

«Skal vi grille?»
Rotvollfjæra, Trondheim
Idé, regi og scenografi: Sir Grand Lear
Manus: Lea Burrows og Troels Thorsen
Koreografi: Asrun Magnusdottir
Komponistar: Tobias Hellmann og Kristoffer Rosing-Schow
Med: Sigrid Husjord

Under kyndig leiing av eit fyrverkeri av ein skodespelar blir vi med på avskila med den siste grillpølsa i eit eksistensielt og halvreligiøst oppgjer med eiga haldning til klimaspørsmålet.

Kloden går til helvete. Og det går opp for fleire og fleire at om vi skal redde klimaet, må noko drastisk gjerast. Men kva er dei rette tiltaka? Og vil vi gjere det som er naudsynt dersom den private kostnaden eller offeret blir for stort? Dette er dei store spørsmåla som teaterkompaniet Sir Grand Lear tek opp i ein artig, velspela og tankevekkjande liten humoreske. Temaet er grillpølsa, – elska og underkjend. Den som alle i familien kan samle seg om, den som kjapt stiller svolten når du ikkje har tid til eit fullt måltid, og som trass i selskap av dyre steiker og anna barbecue-snadder likevel er den viktigaste ingrediensen når vi samlar oss til grilling og festleg lag. Og som, – berre vedgå det, – faktisk smakar ganske godt. Men som altså er eit kjøtprodukt. Og skal vi redde kloden, må vi redusere kjøtforbruket. Men er vi villige til å ofre pølsa?

Det er i alle fall Sigrid (Sigrid Husjord). Ho har invitert til eit siste grillmåltid i Rotvollfjæra der vi i ein semireligiøs seanse er med på å ta farvel med pølsa. Sigrid har lese seg opp på klima-avtalar, rapportar og statistikk og leverer faktabasert kunnskap så det held. Ho vedgår ope at i valet mellom det ho kallar «bensert» og gourmetrestauranten Credo, vel ho grillpølsa på bensinstasjonen. Men nå er det slutt. Og det er ikkje kva som helst for ein finale vi er inviterte til. Dette skal vere CO2-nøytralt, så ho har rigga opp ein sykkel på ruller. Den ladar eit batteri der straumen går vidare til ein grill. Og der ligg den siste pølsa. Ho har lese at 40 proffsyklistar er nok til å halde nokre hus med straum (rett nok utanom varme, men lell…), og til å sykle og generere straum har ho vald seg 13 år gamle Anna, for det er jo hennar generasjon Sigrid skal redde. At det syner seg å ta ganske mange timar å generere nok energi for å få grilla den stakkars pølsa, får bli ei bisak. For denne avskilsseansen syner seg etter kvart å bli nesten noko eksistensielt, både for Sigrid og oss.

Som deltakarar i det heile, står vi i ring rundt grillen som nesten kan bli som eit alter der offeret skal gjerast. Og Sigrid held oss i age på eit utal kreative vis med eit minst like kreativt program, eller klima-guide der vi må både synge, danse og vedgå våre klimasynder. Men det er håp, for vi får tilgiving. Slik publikumsdeltaking blir som oftast ganske kleint for dei fleste av oss, men i denne oppsetjinga var det faktisk berre artig. Og hovudårsaka til det er at Sigrid Husjord fyller rolla så energisk, sjarmerande truverdig og full av liv at det var berre å gi seg med og over. Ho var eit fyrverkeri av ein skodespelar, og nesten utan daudpunkt heldt ho det gåande med høg temperatur og eit enormt tempo i vel ein time. Sigrid Husjord er norsk, men om du ikkje har høyrd om henne, skuldast nok det at ho etter utdanning i København og New York i hovudsak har spela i Danmark der ho mellom anna har fått ein Reumertpris for beste kvinnelege birolle, tilsvarande den norske Heddaprisen. Og for tida er ho tilsett på Det Norske Teatret og Rommen scene, så det blir etter kvart mogeleg å sjå meir til henne, også for eit norsk publikum.

Teatergruppa som står bak dette prosjektet som blir spela samstundes og i eigne produksjonar både i Danmark og på Island, er Sir Grand Lear. Det blei starta i 2014 av danske Lea Burrows og norske Ingvild Rømo Grande, båe scenografar. Det var opphaveleg eit scenografiselskap, men har etter kvart blitt eit teaterkompani som i følgje eigen heimeside spesialiserer seg på å setje opp produksjonar der skiljet mellom sal og scene blir eliminert. Det har dei til fulle greidd med denne oppsetjinga. Innhaldet i denne produksjonen er sjølvsagt livsviktig, og temaet høgst alvorleg, men tilnærminga er naivistisk og humoristisk. Og faktisk også full av overraskande dramaturgiske brot. Når dei i tillegg får eit slikt oppkome av ein skodespelar til å vere verten vår i det som vel eigentleg er ei tunn og litt banal historie, så er det gjort på eit så kreativt og artig vis at vi trur fullt og fast på både engasjementet og overtydinga til Sigrid, og vi let oss rive med.

Framsyninga er også blitt spela på to andre sjønære plassar i Trondheim, og då med Berit Rusten (Sjøbadet) og Øyvind Brandtzæg (Korsvika) i hovudrolla. Og «Skal vi grille?» vil dukke opp att etter dette, så det er viktig å følgje med om du vil vere med på å redde kloden, eller kanskje berre ha ei litt spesiell teateroppleving.

TEATER 

«Panikk i kulissene»
Teater Manu
Studioscena, Trøndelag Teater
Av: Michael Frayn
Omsett av: Carl Jørgen Kiønig
Regi: Mira Zuckermann
Scenografi: Gjermund Andresen
Kostyme: Anette Werenskiold
Koreografi: Stian Danielsen
Med: Ipek D. Mehlum, Ronny Patrick Jacobsen, Mette Marqvardsen, Alexei Svetlov, Casper Lund, Marita S. Barber, Anne-Line L. Kirste, Kevin Eide Edvardsen og Carola Insolera.
Stemmeskodespelarar: Kjersti Fjeldstad og Marit Synnøve Berg.

Teater Manu feirar 20-årsjubileum med å setje opp ein særs krevjande farse.

Teater Manu er heile landets teiknspråkteater, og feirar i år 20-årsjubileum. Gjennom alle desse åra har Mira Zuckermann vore teatersjef. Nå går ho av, og som ein kombinert avskils- og jubileumsframsyning har ho vald seg farsen «Panikk i kulissene» («Noises Off») av den britiske dramatikaren Michael Frayn. Stykket hadde urpremiere i 1982, og har sia vore sett opp verda rundt. Teater Manus versjon er eit nordisk samarbeid og hadde premiere på Trøndelag Teater torsdag før det skal turnere i Sør-Norge, og så i Sverige og Finland seinare på hausten.

Komediar av denne typen set store krav til presisjon og timing, og replikkane skal kome hurtig som maskingeværeld. Når dette i tillegg skal gjerast med teiknspråk og med berre to taleskodespelarar som les alle replikkane for dei av oss som er høyrande, seier det seg sjølv at oppgåva er nesten umogeleg. Men med sterkt fysisk spel og mykje energi greier Zuckermann og ensemblet likevel å gjere det til ei ganske underhaldande framsyning.

Handlinga går ut på at eit langt under middels godt teaterkompani skal setje opp ein farse. Gjennom tre akter følgjer vi kompaniets generalprøve, premieren og turnelivet. Første akt er siste prøve natta før premiere, og vi møter ein regissør utan kontroll og eit ensemble som ikkje tar regi. Dei hugsar ikkje replikkar og blir rivne av indre intrigar, sjalusi og det som verre er. I Gjermund Andresens enkle og funksjonelle scenografi er vi i stua i eit herskapshus der trapper og dører byr på entrear og sortiar i heseblesande tempo. I andre akt blir scena snudd, og vi opplever premieren frå baksida av scena. Og i tredje akt er vi attende som publikum i salen, langt ute i turneen. Då skulle ein tru at det meste hadde gått seg til, men slik er det ikkje og framsyninga blir heilt surrealistisk.

Meir metateater enn dette er det vanskeleg å få til, for stykket er ein farse om å setje opp ein farse og alle dei komplikasjonane som då kan oppstå. Dagens situasjon har gitt nok eit lag til historia, for på grunn av pandemien og skodespelarar frå fleire land, har mykje av prøvene gått på Teams. For skodespelarar og alle som er knytte til teateret, er historia særs attkjenneleg. Eg trur kanskje det er grunnen til at stykket blir spela så mykje, for teksten er eigentleg  ikkje spesielt god. Den manglar dei store poenga, og er nok litt for intern.

I Mira Zuckermanns regi er det høgt tempo, raske skift og god personinstruksjon. Men trass i godt og energisk spel, har framsyninga likevel nokre problem. Spesielt i andre akt, når vi er backstage, blir det for lite framdrift og med det tapar oppsetjinga seg både i intensitet og dramaturgi. Denne produksjonen er laga for turné, og det gjer at ho må passe inn på mindre scener. Det ga eit intimformat der vi kom tett på aktørane i dobbel forstand, og denne nærleiken kledde framsyninga. Det ni personar store ensemblet spela sterkt fysisk teater med mykje mimikk, hurtige skift og kledeleg overspel. Stundom var geberdene og det fysiske så omfattande at dei blei nesten som små danseopptrinn. Både koreografien, timinga og ikkje minst det energiske spelet meistra aktørane godt. Eg må også få trekkje fram dei to taleskodespelarane som las alle replikkane, – presist, i høgt tempo, og med ni ulike røyster.

(Meldinga stod i Klassekampen laurdag den 21. august 2021.)

TEATERKONSERT

«Fra småby til Wembley»
Molde kulturscene
Idé, manus og regi: Eldrid Schrøder Kvalvik
Scenografi og koreografi: Geir Baldersheim Leirvåg
Med: REVOLT (Ulrik Bolsønes – vokal og tangentar, Herman Jørundsønn Mjåseth – gitar og saksofon, Sigurd Skjølberg – bass, Nikolai Gagnat – slagverk og Emil Vold – gitar)

Å setje seg urealistiske mål kan sjølvsagt vere drepande, men det kan og gi ein boost til å gjere det umogelege.

Det er lov å drøyme og setje seg ambisiøse, og kanskje heilt urealistiske mål. Åge Alexandersen fekk spele i Royal Albert Hall og Steffen Iversen blei spiss i Tottenham. Fem gutar frå Molde har sia siste år på ungdomsskulen spela i band. REVOLT kallar dei seg, og etter fem år, ein plateproduksjon og mange konsertar, presenterer dei nå ein teaterkonsert med den hårete tittelen «Fra småby til Wembley». Torsdag var det urpremiere på Molde kulturscene, og sjølv om denne meldaren neppe er i målgruppa, let eg meg likevel sjarmere og tidvis også rive med av desse modige, litt rå, uslipte og tidvis noko keitete unggutane som vil så mykje, – og som stundom også får det til.

Eldrid Schrøder Kvalvik er teaterpedagog, instruktør og dramatikar, busett i Ålesund. Etter å ha følgd REVOLT ei tid, fekk ho for halvtanna år sia ideen til å lage eit rocketeater om og med gruppa, om prosess, ambisjonar, jobbing, nedturar, indre konfliktar og alt anna som høyrer med i dynamikken rundt eit slikt band. Gutane var med på notane, og etter halvtanna år med utarbeiding av manus, skriving av nye låtar, kopling av manus og songar, øving, regi, koreografi og alt anna som skal til, og som sikkert er heilt uvand for fem 20-årinagr som berre vil spele musikken sin og ha eit publikum, var framsyninga nå premiereklår.

Settinga er ein konsertrigg med heftig lysbruk, og der scenografien i hovudsak er nokre podium og ei rekkje flightcases som synte seg å kunne nyttast til mykje anna enn å frakte utstyr. Det heile opnar med at vokalisten (Ulrik Bolsønes) framfører ein monolog om kor vi er, at vi er på Wembley med 90 000 på tribunane, med forventningar på brestepunktet både hjå musikarane og oss i salen. Så dundrar det laus musikalsk (bokstaveleg talt) med ganske heavy rock.

Deretter tek dei fem oss med på ei reise gjennom sin eigen prosess frå dei var unge fotballspelarar og wannabees som i 10. klasse på ungdomsskulen fann ut at det var musikk som var greia. Vi følgjer dei fem gjennom øvingar, jakta på den perfekte lyden, indre konfliktar av ulike slag og den gruppedynamikken som kan vere typisk for eit tenåringsband. Dei er nådelaust ærlege med seg sjølv, legg ikkje skjul på noko, – dei veit dei er gode, det er berre å få vist det og få oss andre til å forstå det. Og alle desse tablåa er sydd saman med eigenprodusert musikk som delvis står til dei tema dei omtalar. Geir Baldersheim Leirvåg har hatt ei heldig hand med koreografien og eit sjølvironisk og særs humoristisk innslag der dei var, eller parodierte, eit boyband, var ein konfekt av ei lita framsyning i framsyninga.

Eldrid Schrøder Kvalvik har jobba tett på dei fem, og teksten er openbert skrive i nær dialog med dei. Gjennom tekstane, tablåa og fleire monologar kjem vi tett på musikarane, og tidvis er personinstruksjonen imponerande. Men stundom blir det berre eitt gear, høgt stemmeleie og lite variasjon i framføringa. Det skulle eigentleg berre mangle, for dette er tjue år gamle rockemusikarar som først og fremst vil uttrykke noko med musikken og ikkje gjennom sceneflinke monologar. Men så er dei sjarmerande sjølvironiske, som når bassisten har framført ein nokså monoton monolog, og dei andre drep han med kommentaren: Du snakkar berre i Caps Lock, du! Men det er også vakre, vare scener som mellom anna ein liten skeiv episode eg ikkje skal røpe meir om.

Trass i tekst og dramatisering, er det likevel sjølvsagt musikken som er omdreiingspunktet i framsyninga, og den alt handlar om. Her var forbausande stort musikalsk spenn frå heftig heavy rock der det ikkje var så viktig kva for dur dei spela i, berre det gjekk fort (!), og til såre, blå balladar. Eit stort pre er det sjølvsagt at vokalisten, Ulrik Bolsønes, har ei uvanleg flott stemme, men også dei andre synte solid musikalsk kompetanse der eg sjølv spesielt beit med merke i Herman Jørundsønn Mjåseths kjenslevare saksofonsolo, og ein heftig trommesolo frå Nikolai Gagnat. Trommisen Gagnat synte dessutan at han ikkje berre kunne handtere trommestikkene, men også hadde gode talent som skodespelar.

Gjennom denne reisa frå småbyen Molde til Wembley i London kjem vi i finalen attende til tema frå opningsmonologen. Ringen er slutta. Men så synte det seg at vi ikkje var på Wembley likevel, og at det faktisk er heilt greitt.

REVOLT er fem uslipte diamantar som sjølvsagt korkje er fiks ferdige musikarar eller låtskrivarar, og definitivt ikkje skodespelarar. Men dei har tatt meg med på ei reise, ikkje til London, men til seg sjølve. Den reisa var minst like interessant. Dei sjarmerte meg, spesielt med å vere så rå, opne og ærlege, og dei spela god musikk. Eigentleg skal ein ikkje forlange så veldig mykje meir. Og eg trur at målgruppa på 13 til 25 vil finne mangt å gle seg over og kjenne seg att i. Eg vil håpe at denne framsyninga kan få høve turnere og bli vist for fleire enn berre blodfansen i Molde.