Archive for september, 2021

For ei gåve!

mandag, september 27th, 2021

TEATERKONSERT

SANSELEG EKSPLOSJON: I musikk- og teaterframsyninga «Driv» blir det skapt overveldande multimediale inntrykk. FOTO: KRISTIAN WANVIK

«Driv»
Tørrdokka, Nedre Elvehavn, Trondheim
Av: Cirka Teater og Trondheim Kammermusikkfestival
Regi: Anne Marit Sæther, Gilles Berger og Espen Dekko
Scenografi: Gilles Berger
Komponist: Ståle Storløkken
Koreografi: Loan TP Hoang
Kostyme: Ina Sæther Berger
Lyddesign: Tor Breivik
Lysdesign: Sune Schjelderup
Musikarar: Ståle Storløkken, Tor Andreas Haugerud, Kyrre Laastad, Trondheim Voices og Luftforsvarets Musikkorps
Med: Celine Meillaud, Loan TP Hoang, Rebecka Lange, Karoline Bergh Ellingsen, Marie Rechsteiner, Gilles Berger, Espen Dekko og Paal Viken Bakke

Trondheim Kammermusikkfestival feirar 25-årsjubileum eitt år på overtid med ei multimedial gåve som går utanpå det meste.

Frå starten i 1984 har Cirka Teater med kunstnarparet Gilles Berger og Anne Marit Sæther forundra og gledd teaterpublikum både her i landet og utanlands. Der Gilles Berger lagar magisk scenografi som til og med kan oppheve tyngdekrafta, tryllar Anne Marit Sæthers regi fram poetiske og visuelle forteljingar. Dei har i alle år vore med på å sprenge grenser og har samarbeidd med mange ein ikkje er vande med å sjå i teatersalongane. I framsyninga «Hundre hemmeligheter» på Trøndelag Teater i 2014 var vokalgruppa Trondheim Voices med og improviserte fram lyd og musikk i sanntid med heilt nyutvikla teknologi. Og i «Verkstøy» (eller «Musika Mobile») i 2009 var Luftforsvarets Musikkorps ein særs aktiv ingrediens i ei spektakulær framsyning.

Då Trondheim Kammermusikkfestival i fjor feira 25-årsjubileum skulle det markerast med ein storslått produksjon i regi av Cirka Teater, På grunn av pandemien blei det heile utsett, og i løpet av året har framsyninga både utvikla og endra seg. Fredag var det omsider premiere på det som blei ei meir enn verdig markering av kammermusikkfestivalen og i tillegg ei feiring av at det endeleg er lov å fylle benkeradene på landets mange kulturarenaer. Med to gratisframsyningar for eit kulturhungrig publikum fredag og laurdag blei det sett eit sterkt og imponerande multimedialt punktum for halvtanna års kulturell ørkenvandring. Og for ei gåve det blei!

I den gamle tørrdokka på Nedre Elvehavn, der ein på Trondhjems Mekaniske Verksted i nærare hundre år bygde skip, fekk vi nå presentert ei spektakulær og sanseleg oppleving, – teater, konsert, kunstinstallasjon, eller kall det kva du vil. I det 40 cm djupe bassenget var det plassert sju ulike installasjonar, der tre av dei var flåtar for Tor Haugerud og Kyrre Laastad, på slagverk, og for komponisten sjølv, Ståle Storløkken, på tangentar og synt. Dei fire andre flåtane kunne gi assosiasjonar til skipsverftet og minne om både vrakgods og rekved, men også om øydelagde musikkinstrument. Til den suggererande og mektige musikken til Ståle Storløkken kom songarane frå Trondheim Voices og skapte sitt særeigne lydbilde der dei, kledd i kutter som kunne føre tankane til «The Handmaid’s Tale» tok seg fram gjennom vatnet saman med ei rekkje dansarar.

Eg skal vakte meg vel for å kome med tolkingar av kva dette var, men personleg oppfatta eg det som noko post-apokalyptisk, og kanskje eit forsøk på å attreise ein normalitet etter krisa, pandemien eller kva det måtte vere. Og eg såg både konflikt og forsoning, og ikkje minst ein viss framtidsoptimisme trass alt. Men her er det ope for å tolke som ein vil, for først og fremst var dette ei heilt uvanleg sterk sanseleg oppleving.

Midtvegs i det heile kom Luftforsvarets Musikkorps under leiing av dirigenten Torodd Wigum, meir vassande enn marsjerande, og i tillegg med bind for auga. Og med eitt blei dansarane som ein ingeniørtropp som laga veg i vellinga og bygde provisoriske gangbruer for musikarane av det som før berre blei oppfatta som vrakgods og rekved. Så var det kanskje likevel mogeleg å lage ein viss orden ut av kaoset? Slik endra Gilles Bergers scenografi seg og blei på eit sinnrikt vis med på å møblere det enorme scenerommet.

Framsyninga «Driv» varte i berre 45 minutt, men på grunn av kompleksiteten, det multimediale og alle sanseinntrykka kjendest det som ei heilaftans oppsetjing. Og finalen, då mørket hadde senka seg over dokka og lyssettinga kom til sin rett, blei ein overveldande eksplosjon av alt som kan påverke sansane dine. Dei som gjekk glipp av denne heilt spesielle oppsetjinga, kan sjå henne i NRK-programmet «Hovedscenen» i slutten av oktober.

(Meldinga stod i Klassekampen måndag den 27. september 2021)

Blikket nedanfrå

lørdag, september 25th, 2021

TEATER

INNESTENGD: Frå eit husvære som treng desperat til utlufting får vi presentert Oskars liv og utanforskap i eit sterkt oppgjer med Tysklands nære fortid. FOTO: ØYVIND EIDE

«Blikktrommen»
Nationaltheatret, Malersalen
Av: Günter Grass
Omsett av: Trygve og Aud Greiff
Dramatisering og regi: Kjersti Horn
Scenografi: Sven Haraldsson
Lyddesign: Erik Hedin
Lysdesign: Marte Elise Stormo
Med: Olav Waastad

Olav Waastads presentasjon og tolking av Oskar i «Blikktrommen» er ein nesten umenneskeleg skodespelarprestasjon.

Då Oskar Matzerath fylte tre år fekk han ei blekktromme. Samstundes bestemte han seg for å slutte å vekse og å protestere mot alt dei vaksne stod for. Med eit blikk nedanfrå (i dobbel tyding) ser han på og kommenterer samtidas Polen og Tyskland. Og med eit skrik som kan knuse glas og med manipulerande trommespel, får han makt over dei vaksne. Slik fekk forfattaren Günter Grass, med eit heilt uvanleg perspektiv, sagt noko vesentleg om framveksten av nazismen, krigen og åra etter. Romanen «Blikktrommen» frå 1959 er blitt eitt av Tysklands viktigaste litterære oppgjer med fortida, og var ein av fleire grunnar til at Grass fekk Nobelprisen i litteratur i 1999. Volker Schöndorffs filmatisering frå 1979 vann både Oscar og Gullpalme, og romanen er dramatisert og sett opp på fleire teater over heile verda.

Nå har Kjersti Horn gjort ei ny dramatisering for Nationaltheatret. I romanen er det ein 30 år gamal Oskar, innlagt på eit asyl, som ser attende på sitt eige og familiens liv den første halvdelen av nittenhundretalet. Kjersti Horn plasserer i staden Oskar i eit typisk og slitt mellomkrigshusvære rett etter krigen. Og ho presenterer det heile som ein monolog, eller som eit kraftig dramatisert forteljarteater der Olav Waastad er åleine på scena som Oskar. Med ein utruleg energi held han oss i age i nesten tre timar utan pause.

Som i romanen blir historia fortald og framført i både 1. og 3. person, gjerne i same setning. Det gjer at Oskar blir både ein forteljar og ein deltakar. Forteljinga går kronologisk frå besteforeldra på målerisk vis produserer mora til Oskar, fram til han sjølv blir til i 1924, litt uvisst med kva for far, og gjennom oppvekst, nazismens framvekst og fram til krigens slutt. Her sette Grass ord på mykje av det som skulle gløymast, og han gjer det på eit vis og med scener som på same tid er både motbydelege og fascinerande. Alt dette er framifrå tatt vare på i både dramatisering, Kjersti Horns regi og ikkje minst i Olav Waastads spel. Kledd i berre ei alt for stor truse som kan minne om ei bleie, beveger han seg rundt i det vesle klaustrofobiske universet sitt. Med Waastads spesielle register, evna til satiriske absurditetar, komikk og karakterspel nærast i same stunda, er han som skapt for denne rolla. Med ein ufatteleg og ustoppeleg energi og i tillegg mykje fysisk spel formidlar han eit utal fasettar. Aldri har eg sett ein slik kraftprestasjon på eit teater.

Scenografien til Sven Haraldsson er eit autentisk, innhaldsrikt og detaljert husvære med nokre få ingrediensar frå i dag som effektfulle brot. Ein plastskjerm skil oss frå scena. Den understrekar titteskapet, det innestengde og ikkje minst Oskars utanforskap. Og for den som gler seg over detaljar, har Haraldson også sett inn eit bur med kanarifuglar slik dei gjorde før i tida for å varsle om når lufta blei for dårleg i gruvene. For her er ikkje mykje frisk luft.

Framsyninga er både grotesk, fascinerande og vakker på same tid. At denne kombinasjonen blei så vellukka skuldast også Erik Hedins lyddesign som nesten umerkeleg skapar situasjonar og stemningar.

Å dramatisere romanar er ikkje enkelt, og spesielt ikkje ein med så mykje tekst. Kjersti Horn følgjer boka og er tru mot det meste, men særleg mot slutten kunne nok meir ha vore stroke for då forsvann noko av den ekstreme intensiteten frå opninga. Ein intensitet som gjorde denne framsyninga til ei heilt spesiell teateroppleving.

(Meldinga stod i Klassekampen laurdag den 25. september 2021.)

På tur med Dante

mandag, september 20th, 2021

TEATER

SKJÆRSELDEN: Dante (Matteo Fargion) tek oss med på ei innhaldsrik, underhaldande og humoristisk reise gjennom eitt av dødsrika. FOTO: ARNE HAUGE

«Bad Dante Bad English Bad Opera»
Rosendal Teater,
Av: Spreafico Eckly og Matteo Fargion
Tekst og regi: Andrea Spreafico
Musikk: Matteo Fargion
Musikarar: Björn Guo, Stefan Penjin og Live Sunniva Smidt
Med: Matteo Fargion, Robert M. Johanson, Francesca Fargion, og Martha MacBean

Ein minimalistisk kammeropera som leikar seg med tekst, nyansar og humor.

For to år sia gjesta det Bergensbaserte kunstnarparet Spreafico Eckly Trondheim med urpremiere på framsyninga «Footnote # 12». Der tok dei for seg eit essay om Wimbledonfinalen i 2006 mellom Roger Federer og Rafael Nadal og dissekerte denne teksten ned til fotnotenivå. Ei framsyning ein skulle tru ville bli berre for dei heilt spesielt interesserte, men som blei ei gåvepakke til alle som er glad i litteratur og rikdomen i språket. Nå er Spreafico Eckly attende med nok ein urpremiere på Rosendal Teater, og denne gongen med ei vandring i ein endå meir ikonisk tekst, nemleg Dantes «Den guddommelege komedie».

Florentinaren Dante Alighieri (1265-1321) skreiv «Den guddommelege komedie» dei siste åra av livet sitt. Eposet er bygd opp i tre delar (Helvete, Skjærselden og Paradiset) og hundre songar (canti), og handlar om Dantes eige besøk i dei tre dødsrika nokre påskedagar i 1300 der han har med seg den romerske diktaren Vergil som vegvisar.

I oppsetjinga til Spreafico Eckly er det dei ni første songane i kapittelet «Skjærselden» som blir presentert. Tittelen «Bad Dante Bad English Bad Opera» er nok meir humoristisk meint enn å leggje lista lågt, for dette er korkje lettvint, «Dante for dummies» eller spesielt dårleg. Tvert om. Andrea Spreafico har nyskrive dei ni songane som ein libretto til ein kammeropera der den britiske komponisten og artisten Matteo Fargion har skrive musikken.

På ei stor ope scene utan noka form for scenografi blir operaen framført av fire songarar til musikk av tre strykarar, alle synlege på scena. Publikum får utdelt librettoen, og med lyset på i salen kan vi følgje den engelske teksten. Utan lyssetting og på ei stor scene med berre nokre videoprojiserte ord på eit bakteppe, kunne ein tru dette ville bli ganske flatt. Og rett nok tok det litt tid å kome inn i det heile. Men så, litt etter litt fell ein inn i rytmen og kan kose seg med både musikken, framføringa, teksten og ikkje minst humoren. Og etter halvannan time og ni songar, skulle eg gjerne ha fått presentert også resten av «Skjærselden».

Komponisten Matteo Fargion framfører sjølv Dante, og som vegvisaren Vergil har han følgje av Robert M. Johanson, som har gjesta Norge mange gongar som del av det amerikanske kompaniet «Nature Theater of Oklahoma». Operaen er ein litt naivistisk interaksjon mellom desse to, og der Francesca Fargion og Martha MacBean spelar dei ulike figurane Dante og Vergil møter. I Andrea Spreaficos regi, er det nok ein gong ordet og litteraturen som er det viktige. Då blir også det vesle som er av fysisk teater og særs forsiktig koreografi desto sterkare. For som i tidlegare produksjonar lagar Spreafico Eckly teater som leikar seg med det språklege, nyansar i teksten og ikkje minst humor. Framsyninga er ein slags parafrase over «Den guddommelege komedie» med artige brot, litt metateater, og avstikkarar både til Shakespeares Verona og vertsbyen for urpremieren. Musikken kan i starten verke noko monoton og repeterande, men som det meste i denne framsyninga endrar inntrykket seg raskt, og mot slutten er det nesten så ein nynnar med. Tre solide strykarar gir fint tonefølgje, og dei fire aktørane på scena er både dyktige songarar og skodespelarar. Denne kammeroperaen er nok eit prov på at ein kan skape stor scenekunst utan store geberdar eller mykje staffasje.

(Meldinga stod i Klassekampen måndag den 20. september 2021.)