Amund Grimstad

TEATER

FRAMTIDA?: Sju av dei åtte unge dramatikarane. FOTO: ERIK JOHANSEN

(Punktum)
Av Emilie Lysø (16 år)
Med: Helle Ottesen og Trond-Ove Skrødal
Bibelmøte
Av Marianne Lauritsen (17 år)
Med: Helle Ottesen, Ragnhild Sølvberg og Janne Kokkin
Drømmen om Maja
Av Truls Sletvold (17 år)
Med: Kjersti Tveterås, Ole Christian Gullvåg og Jon Lockert Rohde
Netthinnepolaroider
Av Ingrid Hvidsten (16 år)
Med: Ole Christian Gullvåg, Stian Hovland Pedersen og Trond-Ove Skrødal

Regi: Rita Abrahamsen og Matilde Holdhus
Dramaturg: Elisabeth Egseth Hansen
Trøndelag teater, Teaterkjellaren

Prosjektet «Unge Dramatikere» er faktisk vel så spennande som dramalesing.

Tysdag denne veka hadde Trøndelag Teater og produksjonsselskapet Kjernehuset premiere på fire små einaktarar skrivne av ungdom mellom 13 og 19. (Sjå eiga melding av desse.) Laurdag var det premiere på fire tekstar til, denne gongen presentert som dramalesing.

I meldinga av dei fire dramatiserte tekstane, skreiv eg at tenåra er ei tid for mogning, for undring og for eksistensiell oppvakning, og at dette ser ein tydeleg i det ungdomane skriv. Slik også denne gongen. Det er dei store spørsmåla som opptek forfattarane, og her er relativt lite eksplisitt ungdomsstoff. Jamvel om det var stort spenn mellom dei fire lesestykka, hadde dei framleis noko sams, særleg i presentasjonen. Alle handla om eitt eller anna løynd som dei freista å avdekke lag for lag. Det krev at du legg ut spor, men at du aldri blir for tydeleg eller føreseieleg, og at sanningas augneblink blir det dramatiske høgdepunktet. Det var openbert ikkje like lett å handtere for alle.

«(Punktum)» var nok det mest vellukka i så måte. Det var ein tekst som hadde masse underfundig og subtilt ved seg, og som aldri avdekka meir enn høgst nødvendig, og knapt nok det. Gjennom fleire frittståande mono- og dialogar utan eigentleg indre samanheng, handla det vel i yttarste konsekvens om å leve kontra å eksistere, men her låg så mange føringar og ulike trådar at tolkingane blei like mangfaldige som livet sjølv. Og så greidde forfattaren på eit diskret vis å få ringen til å bli slutta i finalen. Eit lågmælt og nydeleg lite stykke poesi.

«Bibelmøte» handla om tre kvinner som møttest jamleg for å lese frå Bibelen. Men her låg masse løynde konfliktar og problem i kulissene. Bibeltekstane kommenterte sjølvsagt røyndomen for dei tre kvinnene, og forfattaren synte fint korleis vi pratar forbi kvarandre, og ser berre det vi vil sjå, samstundes som trivialitetar fort kan framstå som viktigare enn livet sjølv. Alt dette var fint presentert med god dramaturgisk stigning, men finalen blei for synleg og litt føreseieleg.

«Drømmen om Maja» var i tema særs likt den beste av dei dramatiserte tekstane («Abonnenten du prøver å oppdrive, eksisterer ikke»), ei tilsynelatande heilt konkret handling som etter kvart synte seg å vere noko ganske anna. Ideen var god, og teksten utmerka seg med masse fin humor der både skulesituasjon og kunstopplevingar verkeleg var tatt på kornet. Men forfattaren greidde nok ikkje å skape den naudsynte overraskinga då vi skjøna kva det i røynda handla om.

«Netthinnepolaroider» handla også om ein løyndom, og etter kvart forstod vi at det kunne vere noko forferdeleg som hadde skjedd. To venner treff kvarandre etter mange år, og minna om ei ugjerning blir friska opp. Men i denne lesinga er avdekkinga av fortida meir forsiktig, og vi får ikkje vite meir enn vi treng. Slik held forfattaren oss nyfikne, og greier også det kunststykket å avslutte ganske overraskande med ein replikk som gjer at det meste av det vi har tolka inn i staden blir hengande i lufta som eit stort spørjeteikn.

Alle tekstane er forbausande godt skrivne, og fleire av dei har i tillegg masse humor. Presentasjonen var som lesing utan rekvisittar og scenografi, og med minimal regi. Likevel var faktisk dramalesinga vel så spennande som dei fire dramatiserte stykka. Kanskje fordi tekstane her verkeleg fekk stå på eigne bein. Og det tolte dei.

TERAPI: Pasient og terapeut eller berre pasient? FOTO: ERIK JOHANSEN

TEATER

Forventninger
Av Ingrid Torkildsdatter Schanke (13 år)
Med: Erling Gjeset, Wenche Strømdahl og Arne O. Reitan
Abonnenten du prøver å oppdrive, eksisterer ikke
Av Erling Gjeset (18 år) Med: Ole Christian Gullvåg og Hallbjørn Rønning
Brann av følelser
Av Ane Sofie Tønne Nesse (13 år)
Med: Erling Gjeset og Ibrahim Fazlic
Forleggjaren frå helvete
Tekst og musikk: Ragnhild Johanne Risnes (15 år)
Med: Ole Christian Gullvåg, Stian Hovland Pedersen og Wenche Strømdahl

Regi: Rita Abrahamsen
Dramaturg: Elisabeth Egseth Hansen
Scenografi: Marie Steen Löwendahl
Kostyme: Jenny Hilmo Teig
Trøndelag teater, Teaterkjellaren

Trøndelag Teater gir oss eit innblikk i dramatikkens purunge underskog.

For andre år på rad har Trøndelag Teater og produksjonsselskapet Kjernehuset (Rita Abrahamsen) invitert skrivelystne ungdomar mellom 13 og 19 til å sende inn manus. Etter suksessen i fjor, kom det i år inn heile 49 forslag frå meir eller mindre komplette tekstar til ideskisser. Åtte blei plukka ut, og i løpet av vinteren har dei unge dramatikarane fått utvikle tekstane gjennom workshops, i møte med skodespelarar og med hjelp av instruktør Rita Abrahamsen og dramaturg Elisabeth Egseth Hansen. Tysdag var det urpremiere for fire dramatiserte små einaktarar. Dei fire siste tekstane blir presentert som lesestykke i dagane som kjem.

Tenåra er ei tid for mogning, for undring og for eksistensiell oppvakning. Det ser ein tydeleg av dei fire stykka som, trass i stor ulikskap, likevel har ein god del fellestrekk. Eit stikkord som kan vere dekkjande er einsemd på ulike nivå. Men også større eksistensielle spørsmål, som kunstens rolle, er tema i to av framsyningane.

«Forventninger» handlar om ein litt dysfunksjonell familie der faren lever ut sine eigne, og ikkje realiserte draumar om ein fotballkarriere gjennom eit tøft press på sonen som langt heller vil satse på målarkunsten. Situasjonen med overambisiøse foreldre er lett å kjenne seg att i. Og mye er tatt på kornet sjølv om teksten nok er vel føreseieleg, og kanskje noko overteikna.

«Brann av følelser» er om eit litt aparte vennskap mellom to gutar der løyndom og skam er blant tema. Alt er ikkje like lett tilgjengeleg, men forfattaren avdekkjer etter kvart lag for lag,  til alle dei innestengde kjenslene til slutt eksploderer i ein dramatisk finale.

«Forleggjaren frå helvete» er ein absurd operette, nesten som ein parafrase på Jo Strømgrens «Pseudonymet» der vi på humoristisk og ganske surrealistisk vis får presentert både andssnobberi, bygdedyr og meir til. Ragnhild Johanne Risnes ausar av sitt overskot i denne frodige og lett surrealistiske humoresken.

«Abonnenten du prøver å oppdrive, eksisterer ikke» er den desidert mest mogne teksten, og er skriven av multitalentet Erling Gjeset som i tillegg spelar i to av dei andre stykka. Det er ein nesten Beckettsk dialog mellom to menneske på ein benk, tilsynelatande ein situasjon mellom pasient og terapeut, men både samtalen, påkleding, fakter og situasjonen fortel oss etter kvart at det kanskje ikkje er slik likevel. Det er ein utruleg god dialog, velskriven, naturleg og med uendeleg mye undertekst.

Regien til Rita Abrahamsen syner stor lojalitet til ideane til dei unge forfattarane, og med godt, men nøkternt spel og enkel scenografi blir dette særs tekstbasert teater. All ære til Trøndelag Teater for å låne kunnskap, hjelp, rettleiing og lokale til desse unge talenta. For den som er glad i teater lovar dette verkeleg godt for framtida.

TEATER

KARNEVAL: Kostyma er avgjerande i eit karneval, og i denne produksjonen eit kapittel for seg. FOTO: VIGDIS HAUGTRØ

Blue Motell
Av Lisa Lie/Pony Of No Return
Konsept og regi: Lisa Lie
Scenografi og kostyme: Maja Nilsen
Lysdesign: Steffen Telstad
Lyddesign: Mikael Gullikstad
Med: Ivar Furre Aam, Kenneth Homstad, Helga Kristine Edvindsen og Lisa Lie
Co-produsert av Trøndelag Teater og Black Box Teater
Trøndelag Teater, Studioscena
(«Blue Motell» blir spela på Trøndelag Teater til midten av mai, og i slutten av mai blir det sett opp på Black Box i Oslo.)

Eit humoristisk og gruvsamt innblikk i ein heilt annan røyndom.

Mitt første møte med forfattaren og scenekunstnaren Lisa Lie for snart ti år sia ga meg hakeslepp. Frekt, frodig og fullstendig utan blygsel framførte den unge og temmeleg urøynde performanceartisten ganske annleis teater. Etter det har eg sett eit par til av produksjonane hennar,  og særleg «Skogsunderholdning – Talk Softly But Carry A Big Stick» frå 2007 sit framleis spikra i minnet. Nå har ho tatt steget inn på eit institusjonsteater, og i ein samarbeidsproduksjon med Trøndelag Teater og Black Box var det torsdag urpremiere på «Blue Motell» på Studioscena på Trøndelag Teater.

Lisa Lie skapar sitt eige univers der det er hennar reglar som gjeld, og der alt er annleis sjølv om referansane til det verkelege livet, og ikkje minst den klassiske kulturarven er openberre og sit særs laust. Slik også denne gongen. Saman med tre andre skodespelarar tar ho oss med til verdas ende. Her blir vi med på eit helvetes nachspiel der kjente og ukjente dukkar opp. Blue Motell ligg over heisen til dødsriket, men ettersom heisen berre tek to om gongen, og deltakarane i tillegg ikkje ser ut til å avfinne seg med reisa, men dukkar opp att og opp att og opp att, blir vi med på eit maratonparty levd ut som eit middelaldersk karneval.

Lie er utstyrt med noko så sjeldan som klassisk europeisk danning, og ho ausar av kunnskapen i tallause referansar til eit utal forfattarar og filosofar. For dei mange av oss som ikkje er heilt fortrulege med Dante, Sartre, Defoe, Bakhtin, eller Rabelais, er det likevel nok av metaforar og referansar å kjenne seg att i. Eit gjennomgåande tema er eventyra der både Hans og Grete og Snøkvit dukkar opp i ulike, og ikkje minst uvante skapnadar. For ikkje å snakke om gamle mytar, populærkultur, toppidrett og pornografi. I Lies univers kan alt skje, men neppe slik vi trur eller er vande med.

Oppsettinga er bygd opp av ei rekkje tablå der nokre nesten går i loop, og der Lies fortellarstemme syter for sceneskift og mindre pausar. Desse små historiene er limet i framsyninga, og ettersom Lie er ein særs habil forfattar, er dei også små litterære perlar eg gjerne skulle ha høyrt fleire av. I tablåa, som i alle fall tilsynelatande ikkje har annan samanheng enn at dei handlar om alle dei ulike folka som kjem til Blue Motell, møter vi mange kjente, men i ny og uventa tapping. For i karnevalet blir alt forkledd og annleis. Spesielt festa eg meg ved møtet med Robinson og Fredag, eit fordomsfullt tyskarportrett der det blei balansert nydeleg mellom særs valdeleg oppførsel og trongen til ein piknik i ro og mak, og eit ganske velkoreografert gjensyn med Tonya Hardings OL-fadese i 1994. Berre for å nemne nokre. Og sams for det meste er den underliggande humoren.

Eit karneval kan også vere eit kostymeball, og i denne produksjonen har Maja Nilsen skapt dei mest outrerte påkledingar som på same tid understrekar både innhald og surrealisme. Scenografien hennar er også effektfull og består stort sett av ei mengd rekvisittar som fungerer utmerka til fleire av tablåa.

I slike lett absurde framsyningar som grensar mot performance, er ofte spelet naivistisk og nesten amatørmessig. Det er konseptet som er det viktigaste. Ikkje slik denne gongen. Rett nok er mye også her naivistisk, men spelet er framifrå, og det er tre særs dyktige skodespelarar Lie har med seg. Dei mange sceneskifta og timinga er presise og tidvis imponerande. Dryge to og ein halv time med intenst spel er ein kraftprestasjon for både utøvarar og ikkje minst oss i salen. Framsyninga er nok i lengste laget, men eg har mistanke om at også dette er eit medvite val. For at publikum verkeleg skal fatte kor langvarig og utslitande dette endelause nachspielet er, må det vel vere slik?

(Meldinga stod i Klassekampen måndag den 22. april 2013.)

TEATER

MIMIKK: Når alle nå kan nytte røysta som dei vil, kan tagal mimikk stundom vere ein vel så effektiv stemme. FOTO: GT NERGAARD

Stemt
– En feiring av den allmenne stemmeretten
Av Marianne Meløy
Regi: Øyvind Brandtzæg
Komponist/musikalsk ansvarleg: Trygve Brøske
Med: Marianne Meløy
Trøndelag Teater, Theatercaféen

Noko så umogeleg som ein fleirstemt monolog.

Det er hundre år sia røysteretten i Norge blei ålmenn, og det er sjølvsagt verd mang ei feiring. Men Marianne Meløy er ikkje Marianne Meløy utan også å setje skråblikk og vri og vrenge på det meste. Med utgangspunkt i at røysta er meir enn ei ytring annakvart år, men også kva vi seier, syng og skrålar til dagleg, og ikkje minst i kva for leie og korleis vi gjer det, har ho laga ein halvannan times musikalsk kabaret der ho let eit utal stemmer kome til orde i det som etter kvart blir eit temmeleg fleirstemt blandakor.

Marianne Meløy er eit multitalent. Som skodespelar har ho eit enormt register frå det urkomiske til det djupt alvorlege. I tillegg har ho gjennom både ulike teaterproduksjonar og ei årrekkje som fast kåsør i Norgesglasset i NRK P1også synt seg som ein dugandes skribent. Med bakgrunn frå heimplassen sin i Vesterålen og eit ganske mangefasettert typegalleri presenterer ho nå ein kakofoni av forskjellige røyster og historier der det einaste dei har sams er at dette er stemmebruk på ulike nivå. Med utgangspunkt i at alle må få synge med sitt nebb, byr ho på barokke, artige, tragikomiske og kvardagslege fortellingar, tilsynelatande presentert etter innfallsmetoden, der du verkeleg skal halde tunga rett i munnen for å henge med. Poenga sit laust og låtten i salen likeeins. Her er leik og oppgjer med mytar, her er uvant vri på det vi trudde vi kjente, og her er kvardagsfilosofiske vurderingar i hysterisk morosam påkleding. I eit stort tempo og så godt som utan pausar byr ho på utsegner og historier frå det ein til slutt vil tru må vere alle personane på heimplassen hennar, og vel så det. Samt ikkje så reint få kvinnelege politikarar.

Tekstane hennar er underfundige og gode. Dei er fulle av humor og uventa vendingar. Med god regihjelp av Øyvind Brandtzæg er framføringa presis og i eit godt samspel med komponisten Trygve Brøske som både akkompagnerer og kommenterer. Marianne Meløy er fortruleg med både tekst og typar, for dette er så avgjort hennar eige stoff, og publikum ser ut til å ha det fortreffeleg. Men eg må likevel vedgå at eg har sett ho meir vellukka, som til dømes i julekabareten med Trønderhøns for halvtanna år sia. Der fekk historiene hennar vere frittståande tablå i ein større samanheng, og med tid og rom for pausar, medan det i «Stemt» stundom blir i meste laget, og der det ofte ikkje er stor nok skilnad på likt og ulikt, eller stemt og ustemt for å nytte hennar eigen terminologi.

Å innføre ålmenn røysterett for alle var sjølvsagt ei politisk handling, og jamvel om dette ikkje er spesielt kontroversielt i dag, har feiringa til Meløy også ein agenda bak all humoren. Det er både mannssjåvinisme og andre fordommar som får gjennomgå, men tøffast er ho kan hende med sine eigne. I beste David Letterman-stil syr ho det heile saman med ei kåring av dei ti beste replikkar frå norske kvinnelege politikarar der spennet i innhaldets klokskap, eller mangel på slikt, syner at kvinner nok ikkje skil seg så mye frå menn akkurat på det området.

I denne feiringa av alskens stemmebruk, i spennet mellom å ytre seg politisk til song og kvardagsbabbel, er Meløy paradoksalt nok best i dei stille og nesten tause partia. Det er når mimikken og det lydlause ettertenksame får overdøyve – ja nettopp overdøyve – den vanlege pratinga, at ho treff mest. Når alle nå kan nytte røysta si som dei vil, er det kanskje symptomatisk at det er den tagale som blir høyrt?

(Meldinga stod i Klassekampen fredag den 19. april 2013)