Amund Grimstad

TEATER

PÅ SPORET: Lars, Odin og Ida blar i hundre år gamle dagbøker for å løyse mysteriet med den forsvunne skrothandlaren Skrotus. FOTO: BJØRN LEIRVIK

«Monsterunga»
Nordland Teater, Hovudscena
Av Marius Leknes Snekkevåg
Basert på «Skrotus Skrapps Hemmelighet» av Hilde Ira Torvenes
Regi: Øystein Ulsberg Brager
Scenografi: Silje Sandodden Kise
Kostyme: Line Maher
Med: Rune Storsæther Løding, Maria Agwumaro, Kristoffer Hjulstad, Linda Mathisen, Andreas Kolstad og Torgny Aanderaa.

Først og fremst ei god historie i tradisjonsspennet mellom Grev Dracula og Frøken Detektiv.

Det er tid for halloween, og dei tre 12 år gamle venene Odin (Rune Storsæther Løding), Ida (Maria Agwumaro) og Lars (Kristoffer Hjulstad) har bestemt seg for å lage «best halloween ever». Dei varmar opp med grøne vaflar og det som verre er heime hjå Sissel, mora til Odin, ei nyskild, hektisk og velmeinande dame, fornøyeleg og sikkert framstilt av Linda Mathisen. Sissel vil gjerne vere både god mor og litt kul, men syner seg etter kvart å vere meir opptatt av Tinder og seg sjølv enn av ungane. Dei tre venene er som ungar flest, kanskje med litt meir problematisk bagasje heimanfrå enn dei vil snakke om, men saman er dei dynamitt og kan få til kva det skal vere. Trur dei. Og nå skal dei gjere gatene på Mo utrygge. Men så syner det seg at knask eller knep kastar håplaust lite av seg og i hovudsak byr på større overraskingar for ungane enn for dei som dei skulle skremme. Opninga er ganske fornøyeleg der det er litt av eit menasjeri dei tre møter etter kvart som dei bankar på dørene, opplevingar som gjer det meir enn forståeleg at dei minste bør ha med seg foreldre når dei driv på med skremminga si.

Det er altså ein ganske tradisjonell halloweenkveld for dei tre, og langt frå «best ever». Men det er før dei kjem til Oldus (Andreas Kolstad), ein utgamal mann på nærare 300 år. Han saknar den minst like gamle kameraten sin, Skrotus (Torgny Aanderaa), ein skrotnisse som nyss har forsvunne sporlaust. Det gjer at Oldus ikkje lenger får servert teen som held han ung, men verst er sjølvsagt at han er redd for kva som kan ha skjedd med kameraten. Mot alle odds, og ikkje minst i full forakt for Oldus sine åtvaringar, set dei tre venene seg føre å finne ut av forsvinninga, og så er vi i gang med ei klassisk detektivhistorie der ungane ordnar opp.

Oppsetjinga er basert på manuset «Skrotus Skrapps Hemmelighet» av Hilde Ira Torvenes, tidlegare mangeårig rekvisitør ved Nordland Teater. Marius Leknes Snekkevåg har dramatisert historia, og i Øystein Ulsberg Bragers regi er det nå blitt teater. Malen med unge, kreative detektivar som ordnar opp der dei vaksne kjem til kort, er sjølvsagt vel kjend, og ikkje minst godt utprøvd, men det spesielle denne gongen er alle dei kreative påfunna og artige små detaljane som dei har greidd å fylle inn. I tillegg til alt det litt skumle med flaggermus, vampyrar, sarkofagar og blodtappa kattelik. Her er det lånt hemningslaust i verdslitteraturen frå Grev Dracula til Frøken Detektiv, og i tillegg pøser Snekkevåg og Brager på med stadige dramaturgiske vendingar og små høgdepunkt. Slik blir det etter kvart ei ganske underhaldande historie for alle generasjonar i salen.

Scenografien til Silje Sandodden Kise er ein vesentleg grunn til at dette blei så vellukka. Å lage scenografi som både er illustrerande og egnar seg for turné er ikkje enkelt, men ho har greidd det ved kreativ og saumlaus bruk av dreiescena og ein firesidig opplevingsrik installasjon som etter kvart på eit sinnrikt vis kan falde seg ut til å bli både krypten i ei mellomalderkyrkje og meir til.

Dramatikar Snekkevåg og regissør Brager har gjort dei tre ungane mangefasetterte, og dermed også meir interessante. Spesielt godt portrettert var Kristoffer Hjulstads tolking av Lars, ein litt smånervøs nerd med mye unyttig sakkunnskap og ikkje like kjepphøg som dei to andre. Men som i den endelege kampen mot erkeskurken Harribald den horrible var underdogen som redda situasjonen då det galdt som mest. Personinstruksjonen er god, dei tre ungane er truverdige så det held, og dei tre andre vekslar raskt og synkront mellom ei rad ulike roller som nok kan vere skumle, men aldri verre enn at dei yngste (frå åtte år og oppover) toler det.

«Monsterunga» er blitt eit velspela overskot av påfunn og gode historier, og då får vi bere over med at teateret fekk litt problem med å samle trådane mot slutten, for finalen blei nok diverre litt uforløyst.

(Meldinga stod i Klassekampen måndag den 15. oktober 2018.)

TEATER

NOOB: Elgen er ein noob som også seier noob. Det kan ein koke suppe på. FOTO: ESPEN STORHAUG

«Noob»
Turnéteatret i Trøndelag, Hovudscena
Av Ane Aass og Rasmus Rohde
Regi: Ane Aass
Scenografi: Gjermund Andresen
Kostyme: Jenny Hilmo Teig
Musikk: Rasmus Rohde, Siri Gjære og Erlend Solli Aune
Med: Pia Aamodt-Løken, Sebastian Skytterud Myers, Siri Gjære og Erlend Smalås

Føreseieleg og langt frå vanleg standard for Rohde & Aass produksjoner.

Rasmus Rohde og Ane Aass (Rohde & Aass produksjoner) har laga mye bra teater for barn. Eit varemerke har vore å ta barna og deira dagsaktuelle røyndom på alvor, men gjerne med eit lunt skråblikk. Slik er det også i «Noob» som hadde urpremiere på Turnéteatret i Trøndelag i Verdal torsdag. Denne gongen er det fenomenet gaming som er tema. Maria (Pia Aamodt-Løken) er 13 år, pendlar mellom mor og far, er lidenskapeleg opptatt av playstation og dataspel, men er tilsynelatande også ein habil fotballspelar. Og slik sett altså ingen heilt typisk dataspelnerd.

Når ho vekslar på å vere hjå dei to foreldra, vil dei ha kvalitetstid ut av opphaldet, medan Maria er meir opptatt av skjerm og spel. Det går sjølvsagt ikkje bra, og når ho i framsyninga kjem til pappa (Erlend Smalås) blir det full skjering og konfiskering av spelutstyr. Det kjennest sjølvsagt urettvist. Og er det lov? spør Maria seg. Ho stikk av frå teite og omsorgsfulle foreldre, og hamnar i skogen der ho som ein yngre Doppler møter ein eitt år gamal elg (Sebastian Skytterud Myers) som har det motsette problemet. Han vil vere med mora (Siri Gjære) og småsyskena sine, men blir avvist og kasta ut. I skogen er det darwinismen som rår. På eit merkeleg vis finn Maria og elgen kvarandre, og meir skal eg ikkje røpe av handlinga. Som ein forstår er «Noob» eigentleg eit klassisk drama om generasjonsmotsetningar, men denne gongen med vekt på ungdomens fascinasjon for spel.

Gjermund Andresen har laga ein scenografi som faktisk både kan illudere ein digital bakgrunn og ein skog, og ved sinnrik hjelp av to hjul og fin lyssetting kan scenografien tvinnast og skapast om til det ein måtte ønske. Saman med flott musikk og dyktige songarar og musikarar blir dette ei vakker og særs sanseleg framsyning, men heller ikkje meir. Historia er ikkje heilt grei å få tak i. Tittelen «noob» er for den uinnvigde eit slanguttrykk for ein nybegynnar i gaming, men kan med litt velvilje også vere lyden av ein elg. På dette noko søkte viset freistar teateret å syne samanhengen mellom Maria og elgen. Historia er ganske tunn, og handlinga er tidvis særs føreseieleg. Som når pappa fiklar med mobilen og samstundes kritiserer Maria for å vere for opptatt av datamaskina. Det er så synleg og så openbert at det blir nesten pinleg.

Pia Aamodt-Løken er absolutt til å tru på som Maria, og Sebastian Skytterud Myers elgtolking er ei lita framsyning i seg sjølv. Men trass i ein del fine små tablå, flott musikk og god scenografi, blir «Noob» litt for overflatisk og føreseieleg til å kunne bli godt teater.

(Meldinga stod i Klassekampen måndag den 15. oktober 2018.)

TEATER

STEREOTYPI: Å vere kvinne er ikkje berre å utfordre, men kan også vere å leve opp til konvensjonane og stereotypiane. FOTO: ELISABETH JAKOBSEN

«Bare en våt munn»
Teaterhuset Avant Garden
Av og med: Madeleine B. Nilsen og Katja Brita Lindeberg
Regi: Madeleine B. Nilsen og Katja Brita Lindeberg
Scenografi og kostyme: Sylvia Denais
Komponist: Martin Mulholland

Om den verkeleg mangefasetterte kvinna som først og fremst vil bli tatt på alvor i sitt eige bilde.

Det er nå 70 og 65 år sia dei to Kinsey-rapportane slo ned som ei bombe i vesten og fortalde relativt ope kva som var menns og kvinners seksuelle røyndom. Særleg var nok rapporten om kvinneleg seksualitet frå 1953 overraskande for mange, og saman med oppfinninga av p-pilla nokre år seinare, var rapporten med på å danne grunnlaget for den seksuelle revolusjonen som tok til på 60-talet, for ikkje å seie kvinnefrigjeringa og alt som følgde i kjølvatnet av henne..
I 1996 skreiv Eve Ensler «Vaginamonologene» som på mange vis var ei scenisk vidareføring av Kinseyrapporten. Då eg for ein god del år sia såg stykket som gjestespel på Trøndelag Teater, var eg einaste mann blant relativt godt vaksne damer. Og inspisienten møtte meg med følgjande kontante utsegn då eg gjekk inn i salen: «Dette er ikkje noko for deg!» Det hadde han for så vidt rett i. Ikkje fordi eg var mann og såleis neppe målgruppa, men fordi framsyninga var i overkant amerikansk og slo inn vidopne dører i den norske røyndomen.
Nå har dei to scenekunstnarane Katja Brita Lindeberg og Madeleine B. Nielsen laga teaterframsyninga «Bare en våt munn», basert på eit drygt tjuetals intervju med kvinner i ulike aldrar om kva det vil seie å vere kvinne, og eit tilsynelatande ganske uredigert og randomisert utdrag blir presentert scenisk som var det dei to skodespelarane sine eigne fantasiar, draumar, og intime vitnesbyrd vi fekk servert. Og sjølv om framsyninga er i same gata som «Vaginamonologene», var dette langt meir aktuelt og spennande. Ho utfordra tabu, og ho synte at å vere kvinne kan vere ganske mye temmeleg ulikt. Men framsyninga var likevel ikkje utan openberre problem. Når det er sagt, må eg ile til og understreke at denne meldaren er ein heteroseksuell mann som nærmar seg pensjonsalderen, og såleis neppe i målgruppa, så eventuelle kvinnelege lesarar får ha meg orsaka for å måtte ta ei ganske akademisk og lite personleg eller kjensleladd tilnærming til framsyninga.
Det er eit stort og omfattande tema Lindeberg og Nilsen har gitt seg i kast med, og dei pretenderer heller ikkje å gi oss det endelege bildet, men i staden mange små puslespelbitar av det. Det heile blir presentert med ei gi-faen-innstilling som kler framsyninga. Regi og framføring er på mange vis i slekt med Lisa Lies produksjonar der ein gir fullstendig blaffen i vande teaterkonvensjonar, gjer seg ferdig med eitt tablå utan eingong å freiste å gjere forsøk på ein glidande overgang til neste som ein anten berre snublar over i, eller der ein tar seg god tid i eit heilt ope sceneskift. Det er eit på mange vis frigjerande regigrep, og samstundes blir presentasjonen både litt uferdig og ikkje minst uhøgtideleg. Det står til innhaldet.

I ei blanding av lateks og rosa tyll, berre for å gni stereotypiane inn, fortel dei to i første person om seksuelle fantasiar, ofte relativt tabubelagde, om hårfine grenser mellom nyting og overgrep, og om kravet om å bli tatt på alvor, samstundes som dei syng, dansar og onanerer. Og presenterer ein og annan oneliner. Mye av dette skal sikkert vere både litt kleint og kanskje også provoserande, men blir eigentleg aldri nokon av delane. Dei to er leikne, fortrulege med stoffet, og presentasjonen er det heller ikkje noko å seie på. Og eg forstår det slik at framsyninga i hovudsak skal reise spørsmål utan å peike ut svar. Men ho kunne nok med fordel likevel ha hatt ei tydelegare retning, eller gått litt djupare inn i problematikken. For meg, med dei atterhald eg alt har presentert, blei dette i for stor grad relativt overflatiske risp, og eg trur vi kunne ha tolt langt meir. Når det er sagt, skal dei to ha kred både for prosjektet, for viljen til å gå nye vegar, og ikkje minst for den nesten foraktfulle haldninga til vanlege teaterkonvensjonar.