Amund Grimstad

TEATER

Beer Tourist
Av Wunderbaum
Skrive, regissert og framført av Walter Bart og Matijs Jansen
Scenografi: Maarten van Otterdijk
Teaterhuset Avant Garden

Bildet:
MEST SPRIT: Sprit og sex mot eit bakteppe av fotball når Dave og Dave reiser verda rundt med Man U. FOTO: BERND UHLIG

Treffsikkert og underhaldande om fenomenet fotballturisme.

Teaterhuset Avant Garden opnar det som ser ut til å kunne bli ein ambisiøs og særs lovande vårsesong med eit gjensyn med den nederlandske gruppa Wunderbaum. Dette kompaniet gjesta Trondheim hausten 2009 med framsyninga ”Camp Jesus”, og denne gongen er det med ”Beer Tourist”, eit skråblikk på vestleg arroganse slik han kjem til uttrykk gjennom såkalla fotballturisme. Dave og Dave er to engelske arbeidarklassegutar som reiser verda rundt med Man U, laget i deira hjarta. Dei er korkje verre eller betre enn dei fleste fotballsupportarar (diverre), meiner mye og fordomsfullt om det meste, og har eit interessefelt som innsnevrar seg stort sett til øl, fitte og fotball, og i røynda forbausande lite om det siste. Med dette som utgangspunkt blir vi med dei på reise til Ukraina, nærare bestemt til Odessa ved ”the fuckin’ Black Sea”, og så er vi i gang.

Kafeen på Teaterhuset er omskapt til ”Klubb Odessa”, vi blir instruert til å vere ukrainarar, og ved bardisken er dei to i kvar sin Man U-drakt. Treffsikkert, på humoristisk vis og i høgt tempo tar dei oss med på si fordomsfulle og særs sjåvinistiske reise gjennom vurderinga av kvinnfolk, alkohol, trafikk, korrupsjon, EU og anna som renn dei i hu. Sjølv om dette er gjort med fotballmetaforar, kunne det like gjerne ha vore ei sosialantropologisk studie av charterturisme eller andre former for vulgær vestleg arroganse. Det er godt observert, treffande presentert, og såleis god underhaldning. Men det heile blir temmeleg føreseieleg, og dei to slår inn vidopne dører.

Mot slutten blir det ørlite grann meir brodd når dei gjer eit lite sveip innom Norge og presenterer haldningane sine om den sjølvtilfredse nordmannen. Og meir eller mindre ufrivillig har dei også sjølvkritiske blikk på det å vere britisk. Som underhaldning og ein slags stand up er dette relativt godt, og framføringa er utmerka. Men for den som har opplevd fotballfans eller fulle charterturistar, blir dette temmeleg føreseieleg. Eg trur Wunderbaum har eit ønske om å seie noko meir enn berre å underhalde, men den bodskapen er diverre litt for godt løynd.
Amund Grimstad

TEATER

Et dukkehjem
Av Henrik Ibsen
Bearbeidd av Ingrid Weme Nilsen og Kjersti Haugen
Regi: Kjersti Haugen
Scenografi og kostyme: Dagny Drage Kleiva
Koreografi: Erlend Samnøen
Lysdesign: Eivind Myren
Med: Ane Skumsvoll, Pål Christian Eggen, Trond-Ove Skrødal, Silje Lundblad og Nils Jørgen Kaalstad
Trøndelag Teater, Hovudscena

Bildet:
I LØGN: Det er ei brutal erkjenning når Nora (Ane Skumsvoll) forstår at ho lever eit liv i løgn. FOTO: GT NERGAARD 

Ane Skumsvoll som ei forrykande, sterk og desperat Nora i ei modernisert, tydeleg og særs underhaldande oppsetting av ”Et dukkehjem”.

Teatersjefen på Trøndelag teater, Kristian Seltun, held fram med å presentere klassikarane på hovudscena. Det er eit dristig prosjekt, men har så langt vore særs vellukka, i alle fall kunstnarleg. I fjor fekk vi ei uvanleg god framsyning av ”En folkefiende”, og i helga var det premiere på ei like ambisiøs oppsetting av ”Et dukkehjem”. Teatrets eigen husregissør, Kjersti Haugen, og dramaturg Ingrid Weme Nilsen har bearbeidd og modernisert teksten, skore vekk gamal staffasje, gjort ungane om til skuggebilde slik dei i røynda kanskje eigentleg er hjå Ibsen, fjerna stuepike, barnepike og bybodet, – ja dei har gått så hardt til verks at det er nummeret før dei kunne ha tatt ut doktor Rank også. Og i denne reindyrka, men likevel langt frå minimalistiske oppsettinga, har dei enda opp med ein produksjon som både er forbløffande tru mot Ibsens tekst og idé, – og samstundes ei kraftig revitalisering av han. Problemfritt er det ikkje, men det er blitt ein særs tydeleg produksjon der Nora, i Ane Skumsvolls fantastiske tolking, er meir forståeleg enn nokon sinne.

 I Dagny Drage Kleivas relativt sparsommelege, men likevel utsøkte og effektfulle scenografi er det ikkje mye som minner om dei lumre og innestengde salongane til Ibsen. Her er takhøgd, store volum og tilsynelatande godt med luft. Og i den humoristiske familieidyllen vi møter alt i opninga er det lite som tyder på manglande utlufting. Nora ventar Torvald (Pål Christian Eggen) heim frå arbeid og gler seg openbert og ekte. Det er jul, Torvald er blitt bankdirektør, alle økonomiske sorger er borte, og i eit leikent og temmeleg erotisk spel blir vi introdusert for eit par, så velfungerande at det er uråd å fatte at dette i løpet av nokre få dagar skal ende i totalt havari.

Når ein skal sette opp dei gamle klassikarane er det alltid eit val om ein skal la det vere der og då, her og nå, eller noko generelt ute av tid og rom. Kjersti Haugen har vald ein heim frå vår tid der alle er på fornamn, ungane ser TV, dei vaksne spelar ut seksualiteten sin utan blygsel og ein dansar til Bobbysocks. I hovudsak fungerer dette valet utmerka, og ho får på førebiletleg vis konsentrert merksemda om det denne oppsettinga handlar om. Noras store løyndom, å ha signert falskt for å redde livet til den ho elskar mest, Torvalds reaksjon når dette går opp for han, samt Noras oppvakning når ho ser kva Torvald eigentleg står for og kva for løgn ho lever i. Det er teater inn til beinet, og ingen bør vere i tvil om kva Haugen freistar å syne oss. Men på vegen dit har ho gitt oss ein meir leiken, humoristisk og underhaldande versjon enn eg kan hugse å ha sett før. Her er velkoreograferte danseopptrinn der vi betre enn gjennom tusen ord ser kva som rir ekteparet, her er populærkulturelle referansar og metaforar, og ikkje så reint lite situasjonskomikk. Men Haugen greier å halde det på eit nivå som både bygger opp under tematikken og gjer det særs underhaldande. Når Nora og Torvald går til naboane på maskeball utkledde som Marilyn Monroe og Elvis Presley, er det langt frå ein billeg gimmick, men eit regival lada med tung symbolikk. Marilyn og Nora er båe lerkefuglar med langt meir ballast enn det mennene rundt vil innrømme dei. Og når Torvald i finalen sit att i sofaen i eit tåpeleg Elviskostyme og freistar å få Nora til ikkje å gå, blir han ekstra patetisk og liten. Slik greier Kjersti Haugen å nytte det som utvendig kan verke som enkle påhitt til faktisk å seie noko vesentleg.

Men det moderne valet er ikkje uproblematisk. Teater er illusjon og ikkje røyndom. Vi veit at alt berre er spel, og det er ein del av reglementet i teatret at vi må godta dette. Men blir det for mye å akseptere, kan det rokke ved truverdet. Kristine Linde er eit slikt problem. I yngre dagar har ho vraka kjærleiken til Nils Krogstad (Trond-Ove Skrødal), og gifta seg med ein som kunne gi økonomisk tryggleik for mora og brørne hennar. Nå går ho attende til den same Krogstad, ikkje av kjærleik, men for å berge Nora. Det er ikkje heilt enkelt å tru på slikt i dag trass i at Silje Lundblad gjer ei framifrå rolletolking.  Finalen er også vanskeleg og byr på ein dramaturgisk nedtur. Når dei fleste ekteskap i dag går i oppløysing, er det lite dramatikk att i ei scene som var verkeleg sprengstoff for 130 år sia.  Det dramaturgiske høgdepunktet er ikkje lenger at Nora går, det blir nesten berre lest tekst, men når ho oppdagar kven Torvald i røynda er, og kva for ekteskap og løgn ho er fanga i.

”Et dukkehjem” er blitt eit finstemt ensemblespel der rollene er temmeleg reindyrka og tydelege. Det er god personinstruksjon, og særleg samspelet mellom Ane Skumsvoll og Pål Christian Eggen i dei to berande rollene er tett, leikent og til å tru på. Men det er ingen tvil om at i denne oppsettinga er det Nora som har regien. Det ligg sjølvsagt som ein premiss både frå Ibsen og instruktøren, men blir ytterlegare understreka av tolkinga til Ane Skumsvoll. Eg har aldri sett ei betre Nora. Så tydeleg, så lett forståeleg, så mangefasettert i tydinga sterk/svak, redd/motig, så angstfylt og desperat, men samstundes så nøktern. Og nettopp fordi ho tilsynelatande er så sterk og ruvande blir erkjenninga hennar av å leve på ei løgn ei særs brutal oppdaging.
Amund Grimstad

(Meldinga stod i Klassekampen måndag den 24. januar 2011)

TEATER

Den Elskede
Av Lisa Langseth
Regi og skodespelar: Cici Henriksen
Musikk: Gode Ord Dør Sist, Mozart, Mahler, Børeks Firo og Rachmaninoff
Verkstedhallen, Svartlamon

Bildet:
GRANDIS?: Frå Ikea og Grandiosa til, – ja, til kva eigentleg?. PLAKAT: TIBE T REKLAMEBYRÅ

Alle reiser kan by på utfordringar, men klassereisa er truleg blant dei vanskelegaste.

 ”Den Elskede” er ein monolog skrive av den svenske dramatikaren Lisa Langseth. Stykket hadde urpremiere i Sverige i 2004, og filmversjonen ”Till det som är vackert” blei sleppt for berre tre månader sia. Cici Henriksen, til dagleg skodespelar på Trøndelag teater, har saman med rapgruppa ”Gode Ord Dør Sist” tatt tak i stoffet og laga sin eigen versjon som blir framført fem gonger i Verkstedhallen på Svartlamon i løpet av eit drygt døgn. Fredag 21. januar er siste sjanse, så her hastar det verkeleg for den som vil sjå godt og litt annleis teater.

I eit interiør som er langt frå både IKEA og moteriktig design, der det knapt finst eit møbel og alt stort sett dreier seg om bøker og musikk, møter vi Katarina. Ho er ei heilt vanleg arbeidarjente som fram til nyleg var tilsett i kantina på IKEA med oppgåve å kappe opp gulrøter og paprika. Og ho var sambuar med Matias, ein etter farens meining, ”grei” gut som er om lag like glad i fjernsynet som i Katarina. Så ein dag vinn ho to billettar til operaen, og då ho ser at dei er verd meir enn 600 kroner kvar, må dei jo nytte dei. Besøket blir skilsettande  for Katarina. Ho forstår at det er noko ho ikkje forstår, musikken tar tak i ho, og då det blir avertert etter resepsjonist til konserthuset, søker ho og får jobben. Der blir ho ytterlegare fengsla, først av musikken og det kulturelle miljøet, og deretter av dirigenten Adam. Klassereisa er i gang, men utan naudsynt ballast og bagasje blir Katarina diverre fort eit naivt bytte for dei som kanskje har kulturell kapital, men ikkje menneskeleg. Det handlar om kulturkollisjonar, hersketeknikkar, forventingar, og klassisk utnytting. Grunnleggande triste saker, men i ei særs humoristisk form.

Framføringa er i utgangspunktet ein monolog der Katarina gradvis og oppglødd fortel om fortid, oppvakning og det nye og meiningsfylde livet sitt. Hennar møte med og entusiasme for musikken, filosofien og litteraturen er ekte nok, men når ho skal få fram alt det flotte ved det nye livet, framstår ho raskt som ein liten åndssnobb. Medan ho i realiteten er eit lett og naivt bytte for dei som ho nå ser opp til. Eg har ikkje sett korkje teaterversjonen eller filmen tidlegare, men eg forstår det slik at Cici Henriksen er relativt tru mot Lisa Langseths tekst. Det nye og spesielle ved denne produksjonen er samarbeidet med rapgruppa Gode Ord Dør Sist (Trond Wiger og Erik Bruset). Saman med gitaristen Truls Lorentzen og ”dobbelbassisten” Erlend Smalås, har dei laga gruppa ”Børeks Firo” som framfører alt frå G.O.D.S. sine eigne tekstar til kommenterande og ellevill ompamusikk. Monologen blir også avbrote av Mahler, Mozart og Rachmaninoff, og musikken blir brukt både for å illustrere, kommentere og kontrastere teksten. Det er dyktig gjort og gir framsyningas klassereiseperspektiv ein ekstra dimensjon.

Trass i musikken, er dette likevel i hovudsak Cici Henriksens verk. Det er hennar produksjon, og ho har sjølv hovudansvar for regien. I tillegg er det ein krevjande monolog med mye tekst. Ho formidlar historia og metamorfosen til Katarina både med innleving og ikkje så reint lite humor. Cici Henriksen kom til Trøndelag teater rett frå teaterskulen for få år sia, men har alt levert ei rekke ulike og særs framifrå rolletolkingar.  I denne produksjonen syner ho at ho kan langt meir enn å vere skodespelar. Det går rykte om at ein ny produksjon alt skal vere på planleggingsstadiet. Når denne er teater med ein ”dæsj” hiphop, skal den neste bli det motsette. Dei som ikkje rekk å få med seg ”Den Elskede”, har altså likevel allereie noko å gle seg til.
Amund Grimstad