Amund Grimstad

TEATER

MASKEFALL: Etter kvart som politioverbetjentens elegante demaskering finn stad, og sanninga når fram, blir det lite att av borgarskapets diskré sjarm. FOTO: TOM EIKREM

«Det er frå politiet»
Teaterlaget i BUL, Nidaros
Av: J. B. Priestley
Omsett av Nicolai Haugen
Regi: Marit Sofie Todal
Scenografi og kostyme: Marit Sofie Todal og gruppa
Med: Rickard Skjong, Inga Elise Bruteig, Anne Nelly Gilsåmo, Runar Christoffersen Walsø, Tom Eikrem, Magnus Lie Hetland og Julie Valen

Ei elegant demaskering av ein overklassefamilie slik berre britane greier det. Og Teaterlaget i BUL spelar salongdramaet ut med tilnærma fingerspisskjensle.

Det er høg stemning hjå fabrikkeigar Arthur Birling (Rickard Skjong) og fru Sybil (Inga Elise Bruteig) som feirar at dottera Sheila (Anne Nelly Gilsåmo) har forlova seg med den endå rikare og mektige Gerhard Croft (Tom Eikrem), eit framtidig ekteskap mellom to konkurrentar som nå kan heve prisane og hygge seg med marknaden åleine. Idyllen er nesten upåklageleg, berre Eric (Runar Christoffersen Walsø), den unge og litt venstreorienterte sonen i huset heller ein dråpe malurt i festbegeret av og til. Det er britisk eleganse, vi er i 1938 og medan verda bur seg på krig, gir familien blaffen. Der er dei meir bekymra for Sovjetunionen og arbeidarklassens aukande lønskrav enn Hitler og annekteringa av Austerrike. Så med eitt ringer det på døra, tenestejenta (Julie Valen) opnar og annonserer at overbetjent Goole (Magnus Lie Hetland) frå politiet vil stille nokre spørsmål. Ei ung kvinne er funne død av forgifting, truleg sjølvmord, og ingen forstår at dette kan ha noko med dei å gjere, men danna og høflege som dei er, let dei mannen få stille spørsmåla sine. Det gjer han, og på eit særs elegant vis, og lag for lag, avdekkjer han at familiemedlemmane kanskje ikkje er så uskuldige som det kan sjå ut. Det blir ein fornøyeleg og litt annleis krimhistorie som eg ikkje skal røpe korkje gongen i eller utgongen av, men her er flust av uventa vendingar, og ikkje minst ein skarp politisk brodd, samstundes som det er britisk eleganse på sitt beste.

«Det er frå politiet» (An Inspector Calls) er skrive i 1945 av den britiske dramatikaren J. B. Priestley (1894 – 1984), og jamvel om stykket ikkje er spela mye her i landet, er det likevel det mest kjende av dramaa hans. Teaterlaget i BUL nyttar ei omsetjing av Nicolai Haugen som har eit godt munnleg språk og som tillèt bruk av dialekt. Det gjer at skodespelarane fort blir meir naturlege enn med eit normert teaterspråk. Naturleg er i det heile også eit godt stikkord for spelet. Eg har sett ein del oppsetjingar av vaksengruppa i Teaterlaget, og ofte har det blitt litt pompøst, teatralsk og overspela. Ikkje sia den segnomsuste jubileumsoppsetjinga av «Peer Gynt» hausten 2004 har eg sett dei like gode som dette. Marit Sofie Todal har hatt ei særs heldig og, eg vil tru, stram hand med personinstruksjon og regi. Det er fine dramaturgiske vendingar, det skjer noko fleire stader på scena til same tid, skodespelarane er heilt naturleg til stades og replikkane fell akkurat slik vi ville venta å høyre dei. Rickard Skjong har ei stor og tekstrik rolle som pater familias, og har mange vendingar i styrke og stemning, men turnerer dei med stort truverd utan nokon gong å overspele. Og Magnus Lie Hetland er lågmælt og sikker i rolla som politimannen som greier å dupere desse stive overleppene på elegant og overtydande vis. Det er godt ensemblespel og særs truverdige rolletolkingar over heile fjøla. Nokre små problem med diksjon kunne det nok vere, men det blir uvesentlege bagatellar.

«Det er frå politiet» er blitt ei særs underhaldande, fornøyeleg og velspela oppsetjing som Teaterlaget i BUL kan vere meir enn stolt av. Framsyninga blir vist alle dagar til og med fredag 28. april, og fortener eit stort publikum.

TEATER

DILEMMA: Kva gjer du når du finn ei mappe med hemmelege dokument som fortel om massiv overvaking? FOTO: AMUND GRIMSTAD

«Traitor»
Teatret Vårt, Molde
Av: Esther Richardson og Cecilie Lundsholt i samarbeid med Richard Hurford
Regi: Cecilie Lundsholt og Esther Richardson
Scenografi og kostyme: Kate Unwin
Med: Thale Tornes, Line Brå Johansen, Kevin Mbugua og Jonas Delerud

Interaktivt og actionfylt teater som grip rett inn i samtida, og som krev mye av publikum.

Teatret Vårt i Molde og den kunstnarlege leiaren for Barneteatret Vårt, Cecilie Lundsholt, held fram med å lage nyskapande teater for barn og ungdom gjennom å utforske og eksperimentere med sjangeren. I samarbeid med Pilot Theatre i York i England har dei nå produsert ei ungdomsframsyning som grip rett inn i debatten om ytringsfridom, overvaking og varsling.

Relativt inkjeanande møter eit tjuetals publikummarar opp utanfor teater- og bibliotekbygget «Plassen» i Molde litt etter stengetid. Med eitt bråstoppar ein bil, og ut kjem ei fortvila mor (Thale Tornes) som fortel at den litt ustabile tenåringsdottera Emma (Line Brå Johansen) har gøymt seg i bygget. Nå treng mora hjelp til å få nokon til å opne. Vi trår til, bankar på vindauga og får til slutt ein vaktmeister (Kevin Mbugua) til motviljug å sleppe oss inn der vi møter ein minst like motviljug reingjerar (Jonas Delerud). Så er leitinga i gang, og i to grupper saumfer vi bygget før vi gradvis får vite at ingen er dei vi trur, og at her kan ein ikkje lite på nokon. Mora jobbar i PST, Emma har hacka pc-en hennar og er i ferd med å gi innhaldet vidare til vaktmeistaren som er med i ei varslargruppe.

Vi blir uforvarande involverte i ein actionfylt thriller der vi etter kvart blir tvungne til å ta store val. Kven skal ein stole på? Er massiv overvaking rette medisinen mot terror og kriminalitet, eller er liberale verdiar som ytringsfridom og rett til privatliv viktigare? Korleis det går, skal eg ikkje seie, for resultatet er avhengig av publikum. Men gjennom ein dryg time blir vi med på eit spennande og ganske heseblesande drama der vi finn dokument det ikkje er meininga vi skal sjå, gøymer oss for overvakingskamera og må ta viktige val.

Dette er i høgste grad interaktivt teater, så både spel og oppleving avheng i stor grad av oss sjølve. Aktørane er gode og trygge i rollene, men sleit med å få oss med i handlinga. Og sjølv om vi etter kvart tok meir del, blei det nok litt uforløyst, også fordi ikkje alle sider ved historia var like truverdig. Men undervegs var det faktisk ganske spennande og fullt mogeleg å bli rive med. Trass i nokre mindre problem fortener Teatret Vårt stor honnør for å våge å gå så nye og dristige vegar, for å vende seg til ei aldersgruppe det blir laga alt for lite teater om og for, og for å ta samfunnsoppdraget sitt på alvor. I tillegg var dette ein uvanleg komplisert produksjon med omsyn til logistikk, timing, og ikkje minst datateknologi og kameraovervaking der synkroniseringa var ganske imponerande.

(Meldinga stod i Klassekampen tysdag den 25. april 2017.)

TEATER

DISKRÉ: Overvaking på sitt mest subtile. FOTO: STIG HÅVARD DIRDAL

«1950 – Spionen»
Rogaland Teater, Hovudscena
Av: Yngve Sundvor og Statsteatret
Co-produsert av Rogaland Teater, Teatret Vårt og Oslo Nye Teater
Regi: Yngve Sundvor
Lyddesign: Morten Kjerstad
Med: Karoline Krüger, Kim Sørensen, Gard B. Eidsvold og Per Kjerstad

Relativt lettvint om 50-talet, men likevel absolutt på kornet.

På ti år har Statsteatret sett seg føre å lage ti produksjonar som nyskriv den norske historia frå 1066 til 2066 og der dei i kvart stykke tar for seg ein viktige periode i historia vår. Måndag var det premiere på den sjuande produksjonen. Den handlar om det sorglause femtitalet, men som var både gjenoppbygging etter krigen, planleggingsoptimisme og velstandsauke, – og samstundes kald krig og kommunistjakt. Med humoristisk skråblikk og sjarmerande forakt for korrekte detaljar har Yngve Sundvor, Morten Kjerstad og dei fire på scena laga ei fornøyeleg og uhøgtidleg framsyning som i røynda nok kan vere like god kritikk av dette tiåret som grundige og meir alvorlege utgreiingar.

Vi tar til med Arbeidarpartiets landsmøte i 1949 der juristen Frank Øye (Per Kjerstad) blir klubba før han får framført sin skepsis til norsk NATO-medlemskap. Så møter vi han att litt seinare som støvsugarseljar på døra til pianolærar Astrid Høyer (Karoline Krüger). Ho er pasient hos Carl Jakobsen (Kim Sørensen), psykiater med spesiell interesse for psykofarmaka og lobotomi. Og i ein bunker under Ruseløkka skule sit Ronald Olsen (Gard B. Eidsvold) og følgjer med som del av både det norske overvakingspolitiet og Arbeidarpartiet. Dei er alle solide AP-folk, men i dette lett paranoide tiåret var berre eit litt avvikande NATO-syn nok til å bli overvaka av dei andre.

Historia er tunn, nesten fråverande, men gjennom framifrå spel, komiske situasjonar, populærkulturelle og spesielt musikalske referansar, tidsriktige reklameinnslag og at dei har fanga tidsånda med fingerspisskjensle, greier dei å lage underhaldande teater med politisk brodd. Det er synkront og godt ensemblespel der Karoline Krüger syner at ho kan langt meir enn å synge og traktere tangentar, og der Gard B. Eidsvold var høgt og lågt som spion, men også med eit imponerande komisk underspel. «1950 – Spionen» er ei upretensiøs og velspela lita framsyning. Stykket blir spela i Stavanger denne veka, på Oslo Nye (Trikkestallen) og på Teatret Vårt i Molde etter påske før det skal ut på turné.

(Meldinga stod i Klassekampen fredag den 7. april 2017.)

TEATER

TRUSKAP: Lisa sver truskap til det fantastiske og fargerike, men likevel ukjende. FOTO: BJØRN LEIRVIK, NORDLAND TEATER

«Det eventyrlige Dissosia»
Nordland Teater, Mo i Rana
Av: Anthony Nielson
Omsett av Mikkel Bugge
Regi: Morten Joachim
Scenografi og kostyme: Gjermund Andresen
Musikk/lyddesign: Sissel Brean Hovind og Frode Fridtjofsen
Koreografi: Martha Standal
Lysdesign: Øystein Heitmann
Med: Ane Ulimoen Øverli, Anne Bolette Stang Eng, Sven Henriksen, Martin Karelius Østensen, Rune Løding, Stein Elvestad og Linda Mathisen

Medisin eller ikkje medisin, – det er spørsmålet om du vil unngå fantasilandet Dissosia.

Lisa er ikkje heilt i vater, og lever i to parallelle univers. Ved medisinering kan ho unngå det eine, men er det verdt det? «Det eventyrlige Dissosia» frå 2004, av den skotske regissøren og dramatikaren Anthony Nielson (f. 1967), hadde i helga skandinaviapremiere på Nordland Teater. Gjennom to fullstendig ulike aktar syner Nielson røyndomen for ei ung kvinne med dissosiativ liding. I første akt møter vi Lisa (Ane Ulimoen Øverli) som bur seg på date med kjærasten, og som blir bede om å hugse å ta tablettane sine. Men som let det vere. Som ei Alice in Wonderland tar ho i staden heisen ned til landet Dissosia der ho vandrar rundt i eit surrealistisk samfunn på jakt etter ein tapt time. I fargerike og særs fantasifulle kostyme dukkar den eine absurde figuren etter den andre opp, og narrativet er som i eit barneteater der Lisa skal hjelpe med å finne att dronninga og overvinne skurken. Men det endar i sjølvskading når ho kjem attende til den verkelege (?) røyndomen.

I neste akt er ho i eit sterilt sjukehus, fargelaust og upersonleg der ho gjennom særs motviljug medisinering vinn att ei form for likevekt. Men til kva slags pris? Ved å presentere Lisas to alternative røyndomar så tydeleg og illustrerande, har Nielson greidd å forklåre kva som får henne til å sky medisinering og oppsøkje det både opplevingsrike og destruktive jamvel om ho veit betre. Som ein rusavhengig søkjer ho det fantastiske, og vi forstår henne godt.

Gjermund Andresen har, i tillegg til eit utal spennande kostyme, laga ein scenografi som tek godt vare på ulikskapen, og som er imponerande komplisert til å vere rigga for turné. Morten Joachim har regien, og har greidd å få seks skodespelarar til å fylle heile 20 roller med synkrone og ganske presise sceneskift. Men spelet og sjølve presentasjonen er ikkje like vellukka. Rett nok er oppsetjinga til tider relativt underhaldande, men ho blir heller ikkje så mye meir. Rollene er fargerike, men spelet er det ikkje. Framsyninga blir som eit titteskap, nesten overtydeleg pedagogisk, og med unnatak av ei urkomisk scene med to  utryggingsvakter, er det lite att av fantasien i det som blir skildra. Det blir spela teater med relativt mye energi, men diverre utan at det vedkjem eller rører oss i salen i særleg grad.

Framsyninga skal turnere i Nordland i april, og blir vist under Heddadagane i Oslo i juni.

(Meldinga stod i Klassekampen laurdag den 1. april 2017.)