Klassekampen har bede teatermeldarane sine om å kåre årets framsyning. Ettersom Julie Rognved Amundsen og eg har sett og meld meir enn dei andre, fekk vi lov å ta med to produksjonar på lista. Eg har, trass i pandemien, sett om lag 60 og meld rundt 45 framsyningar i år.
Her er mine to der «Moby Dick» av Plexus Polaire var i særklasse, og er truleg noko av det beste eg har sett nokon sinne. Denne framsyninga kjem til Heddadagane til våren, og skal turnere i Nordland og Innlandet til hausten.
Den andre var «Mysterier» på Kilden i Kristiansand, også ei framsyning som går utanpå det meste.
Men i tillegg til det som stod på trykk i avisa i dag, har eg tatt med det eg kallar «heidrande omtale» til Det Nye Teateret, eit teater som ikkje sette seg på rumpa då pandemien kom, men kasta seg rundt, og tenkte nytt og kreativt. Og til det fekk dei med seg Halvor Hoem, ein trollmann på bilderegi.
ÅRETS FRAMSYNING #1
«Moby Dick» Nordland Teater Av Plexus Polaire Regi: Yngvild Aspeli
Basert på Herman Melvilles ikoniske roman om kaptein Akab og den kvite kvalen Moby Dick har Yngvil Aspeli og figurteaterkompaniet Plexus Polaire laga eit multimedialt kunstverk av ei teaterframsyning, ulikt alt anna eg nokon gong har sett gjennom meir enn 40 år som teatermeldar. Lys, videoprojeksjonar, musikk, song, spektakulær og komplisert scenografi, eit femtitals livaktige figurar og særs dyktig spel og dokkeføring smelta saman til ei utsøkt, visuell, sterk og useieleg vakker teateroppleving.
ÅRETS FRAMSYNING #2
«Mysterier» Kilden Teater Av: Knut Hamsun Regi: Ole Johan Skjelbred
Trass i ei surrealistisk og heilt respektlaus tilnærming, har Ole Johan Skjelbred skapt ei framsyning som likevel syner seg å vere særs tru mot Hamsuns tekst, og som får fram alle dei ulike laga i denne ganske mysteriøse historia. Ein svært energisk Olav Waastad i hovudrolla kombinert med eit uvanleg dyktig ensemblespel og ein regissør som definitivt visste kor han ville, ga oss ei absurd, humoristisk og samstundes innsiktsfull tolking av «Mysterier». Dette var Knut Hamsun på syre.
ÅRETS FRAMSYNING – HEIDRANDE OMTALE
«Nede med flagget til topps» «På Veg Te Stiklestad» «Juleevangeliet – da #metoo kom til bibelen» Det Nye Teatret Mads Bones, Olve Løseth, Kyrre Havdal – og Halvor Hoem
Då pandemien kom, alt stengde og teatersjefen på DNS meinte det var betre å sitje på gjerdet enn å lage dårleg teater, – i denne situasjonen greip det nystarta friteateret Det Nye Teatret i Trondheim høvet til å tenke kreativt og annleis. Gjennom tre strøyma produksjonar, som kanskje i seg sjølv ikkje er teaterkunst i Heddaprisklasse, har dei likevel synt at det går an å lage teater på digital plattform, og at det treng ikkje bli korkje dårleg erstatning eller halvhjarta. Tvert om. Og den som verkeleg fortener å bli løfta fram i ljoset er trollmannen Halvor Hoem som var ansvarleg for bilderegien.
«Juleevangeliet – da #metoo kom til bibelen» Det Nye Teateret, Ladebekken Av: Mads Bones, Olve Løseth og Kyrre Havdal Manus: Mads Bones og Olve Løseth Musikk: Kyrre Havdal Regi: Mads Bones Koreografi: Martha Standal Bilderegi: Halvor Hoem Musikalsk leiar: Kyrre Havdal Scenografi: Gjermund Andresen Kostyme: Christina Lovery Lysdesign: Ingrid Skanke Høsøien Lyddesign: Ronny Wikmark Med: Lisa Tønne, Frank Kjosås, Silje Lundblad, Karl-Vidar Lende, Øyvind Brandtzæg, Emil Olafsson, Olve Løseth, Mads Bones, Ida Göransson, Martha Standal, Mariama Fatou Kalley Slåttøy, Tor Ivar Hagen, Gustav Kvale, Snorre Ryen Tøndel, Kari Bye, Åsmund Flaten, Hans Petter Vik Sæter, Morten Stai, Tore Thorvaldsen Sandbakken, Kyrre Havdal og sju barn
Sjølv om det blir dikta inn mykje surrealisme og galskap i denne historia, er det ikkje noko som kan måle seg med Josefs freistnad på å unngå #metoo.
Det Nye Teateret i Trondheim fekk ein verst tenkeleg oppstart då fysisk teater blei forbode samstundes med at dei budde seg på sin første produksjon. Det har vore mykje kreativitet frå ulike scenekunstnarar dei siste ni månadane, men ingen, og eg understrekar ingen, har gjort det like vellukka som dette nye friteateret i Ladebekken i Trondheim. Nokre har freista å setje opp ei vanleg framsyning for scene, for så å strøyme den, og andre har laga det vi kjenner som fjernsynsteater. Men Det Nye Teateret har tatt situasjonen på alvor og laga ein ny teatersjanger som teknisk sett berre blir meir og meir sofistikert og vellukka. I ein nedlagd fabrikkhall har dei laga ein scenografi som består av fleire scener og dermed gir rom for mange tablå og flotte og saumlause sceneskift. Gjennom utsøkt og ikkje meir enn imponerande og ekstremt synkron bilderegi flyttar dei seg frå scene til scene. Og alt dette blir strøyma live der og då, – ein gong og berre det. Det starta med eit nasjonaldagsstunt på 17. mai, ein produksjon som var laga på rekordtid og som kanskje var meir sjarmerande enn heilt kvalitetssikra. Så var det ikkje mogeleg å lage spelparodien «Slaget på Testiklestad» korkje på Sverresborg eller Kristiansten, og dermed heiv dei seg rundt og sette opp ein ny produksjon som ein parafrase på den gamle. I «På veg Te Stiklestad» i starten av august vidareutvikla dei konseptet og den nye sjangeren, og sjølv om dei også sjarmerte denne meldaren, var denne produksjonen langt meir enn berre sjarmerande.
Nå har dei underhalde oss igjen. I førjulstida for fire år sia sette dei tre bak det heile, Mads Bones, Olve Løseth og Kyrre Havdal, opp ein bibelsk musikal på Trøndelag Teaters Gamle Scene, basert på eit hittil ukjend evangelium. «Juleevangeliet – The Smash Hit Musical» var religiøs satire, fengande musikk og ei blanding av god og temmeleg plump humor. Året etter flytta dei inn på hovudscena på Trøndelag Teater med «Juleevangeliet – The Smash Hit Musical, volume II». Formatet var større, og kvaliteten var heva fleire hakk, jamvel om det framleis var noko å gå på.
Så er det gått tre år, og i mellomtida har vi hatt både #metoo og covid 19. Slikt kunne ikkje gå upåakta for desse tre ekstremt kreative mennene, og sundag var det premiere og einaste framsyning på «Juleevangeliet – da #metoo kom til bibelen». Det er ein produksjon som rett nok tek utgangspunkt i dei to førre, men både med tanke på innhald og format er det så mykje nytt at ein må sjå det som ei framsyning som står solid på eigne bein.
Historia er framleis ei nyskriving av og raljering med juleevangeliet, historia om Josef, Maria og Jesus, vegen frå Nazareth til Betlehem og ikkje minst det høgst problematiske rundt fenomenet jomfrufødsel. Inn i denne eigentleg ganske surrealistiske forteljinga blir det dikta inn folk og fenomen frå heile historia fram til i dag, populærkulturelle referansar og meir til. Byen Nazareth er til forveksling lik Kardemomme by, og då er det naturleg at åndelege syskenbarn til Egners persongalleri dukkar opp. Jomfru Maria (Frank Kjosås) er tretten år gamal og har si eiga særs myndige tante Sofie, – tante Sodoma (Silje Lundblad). Josef, ein 63 år gamal tømrar med utsliten skulder (Lisa Tønne), er Marias barnevakt. Så går det som det må, Maria blir gravid, og Josef kjem opp med den mest fantastiske bortforklåringa i verdshistoria. Engelen Gay-briel (Olve Løseth) har openberra seg og fortalt at Maria skal føde Guds son, og som del av cover-up-historia er Josef raus nok til å godta å bli stefar. Så kjem det bod om å reise til Betlehem på grunn av folketeljinga, og der ventar kong Hemorides (Øyvind Brandtzæg), tre vise menn (popgruppa Wise men sings), og ein fødselshjelpar og prinsesse (Ida Göransson) med spesialkompetanse på stall, hestar og englar, for ikkje å snakke om kongeleg arverekkje når det syner seg at Jesus er jente. Då rakna vel også alibiet til Josef om at Maria skulle føde Guds son? Om det ikkje blir ei oppfølgingshistorie og ein ny musikal om kjønnsidentitet?
Om du synst forteljinga høyrest absurd og vill ut, så er dette stutte resymeet likevel berre forbokstaven. Her boltrar forfattarane seg i gags og påfunn, det eine villare enn det førre, men, og det er viktig å hugse, – ingen så usannsynlege som den om jomfrufødselen. Kyrre Havdal har skrive musikk og framsyninga blir bunde saman av det eine fengande musikalnummeret etter det andre, det meste særs godt koreografert av Martha Standal. Spel, musikkinnslag og dans er formidla pompøst og sjølvironisk som herlege parodiar på det mest sjølvhøgtidelege ved musikalsjangeren. Skodespelarane er henta på øvste hylle. Dei ser ut til verkeleg å kose seg i rollene og tyner maksimalt ut av tekstane som ikkje alltid er heilt i same sjiktet. Lisa Tønne er infam og temmeleg overtydande som Josef, og Frank Kjosås gir oss ei naiv lita ungjente som kanskje ikkje er så kysk likevel. Og Silje Lundblads tante Sodoma er ei mangslungen dame som også har sine kåte sider. Regien til Mads Bones er upåklageleg og Gjermund Andresens scenografi gir rom for eit utal ulike tablå. Teknisk er denne produksjonen ikkje anna enn imponerande. Så mykje som skal klaffe, saumlause sceneskift, effektar, kameraføring og alt det andre. Og nok ein gong er det bilderegien til Halvor Hoem som imponerer aller mest. Her er mykje å lære for alle som vil lage strøymeteater, men førebels er Hoem i ein divisjon for seg.
Historia er absurd og fantastisk, men altså langt frå så surrealistisk som originalen til evangelisten. Tekstforfattarane har ausa av overskot og boltrar seg i ordspel og all verdas usannsynlege referansar. I den forrykande opningssongen syng dei til dømes om å la nåde gå for Nasarett, og like etter dukkar det opp ein prompande kamel, – kamelen Harris som skal bli den første fisepresidenten. Det er ganske mykje prompe- og genitaliehumor, og mangt er kreativt og artig, men framleis er nok forfattarane litt for ukritiske i den mest pubertale humoren. Men det er berre i den siste finslipinga av tekstgrunnlaget at denne produksjonen framleis har ein liten veg å gå. Det øvrige held eit nivå som er imponerande.