Archive for august, 2019

Rollespel og intelligent galskap

lørdag, august 31st, 2019

TEATER

AUDITION: Mange rare friarar møter opp for kongen. Denne er truleg frå Spania. FOTO: AMUND GRIMSTAD

«Dronning Esther»
Jødisk kulturfestival i Trondheim, Comfort Hotel Park
Basert på Esters bok i den hebraiske bibelen
Dramatisering og regi: Rita Abrahamsen
Kostyme: Jenny Hilmo Teig
Med: Madeleine Brandtzæg Nilsen og Ibrahim Fazlic

Eit lite fyrverkeri av ei særs mangefasettert framsyning som såg ut til å treffe full blink på målgruppa, og som i tillegg også baud på stor underhaldning for oss andre.

Det er jødisk kulturfestival i Trondheim denne helga, og i tillegg til konsertar, dans boksamtale og byvandring, er det som i fjor også ei teaterframsyning for dei minste. I eit møterom på Comfort Hotel Park blir det spela særs interaktivt teater for dei frå tre år og oppover, men ei framsyning som var underhaldande så det heldt også for alle oss andre.

Basert på historia om Dronning Ester i Esters bok i den hebraiske bibelen, har Rita Abrahamsen dramatisert og sett i scene ei teateroppsetjing som er ei blanding av forteljarteater, rollespel, metateater og mykje anna. Og som i fjor, er det Madeleine Brandtzæg Nilsen og Ibrahim Fazlic som fyller alle rollene.

Historia skriv seg frå Persia då kong Ahashverosh regjerte for 2500 år sia. Kongen gav dronning Vashiti fyken og utlyste audition for å få seg ny dronning. Esther, ei foreldrelaus jødisk jente som har vakse opp hjå slektningen Mordechai vinn kampen, og blir kongens hustru. I forståing med Mordechai held ho den jødiske bakgrunnen løynd for kongen. Kongens rådgjevar, den vonde Haman, er maktsjuk, sjølvopptatt og kan ikkje noko med Mordechai, så han får kongen til å utlyse eit dekret om at alle jødar skal drepast. Då er det Esther må trå til, fortelje kven ho er og at dekretet også tyder at kongen må drepe henne. Det vil han sjølvsagt ikkje, Haman blir landsforvist og Esther har redda folket sitt. Dette er stuttversjonen av eventyret, og trass i at framsyninga berre varar ein dryg halvtime, greier Rita Abrahamsen og dei to på scena å måle historia ut med særs brei pensel full av humor, påfunn og gags.

Det tek til som ei blanding av meta- og forteljarteater der Madeleine B. Nilsen kjem inn og leitar etter Ibrahim (Fazlic). Ganske raskt får ho ungane i tale og etablerer eit samspel med salen som varer gjennom heile framsyninga. Raskt forstår ungane at ikkje berre har dei lov, men det er forventa at dei kommenterer og intervenerer handlinga. Fazlics entré er gjennom enkel og eigentleg ganske banal humor, men når det blir gjort med slik sjarm og i så godt samspel med publikum, blir det likevel særs underhaldande.

Framsyninga er som sagt ei blanding av mange teatersjangrar. Nilsen og Fazlic legg ikkje skjul på at dette er teater og ikkje røyndom, og dei kranglar openlyst om kven som skal spele kva for rolle. Til slutt endar dei opp med ei salomonisk løysing der dei bytter på. Heile tida, og i stort tempo. For vaksne kan det ofte vere vanskeleg å følgje med i ei framsyning der roller og scener skiftar raskt og ustanseleg, berre ved at ein tek på seg ei kappe eller litt lausskjegg. Slik er det ikkje for ungane. Dei er vande med rollespel, og når ein seier at nå er eg konge, og du dronning, så er det slik uakta kva for kjønn eller påklednad ein har. Alle dei fantasifulle kostyma til Jenny Hilmo Teig som dei to på scena boltrar seg i, gir for øvrig ein ekstra opplevingsdimensjon. Det er kreativitet på høgt nivå, og den upretensiøse spelestilen til Nilsen og Fazlic gjer at dette i like stor grad blir ei reise gjennom roteloftet deira der dei leikar seg med alle rekvisittar som på eitt eller anna vis kan nyttast. Akkurat slik ungar gjer når dei leikar seg.

Framsyninga er leiken, full av absurd humor, og mykje intelligent galskap, og ungane er med slik at den henrykte hylinga frå publikum blir eit ekstra lydbilde som blir ein viktig del av det heile.
Det blir spela i høgt tempo, og med eit utal sceneskift, og mot slutten kunne nok dramaturgien ha vore litt strammare. Og i ei så interaktiv framsyning der ein får ungane til å bli med ut på golvet som brudejenter og -sveinar, ville det vere naturleg at dei også fekk danse og utfalde seg, og ikkje berre stå som pynt. Eg var nok også litt overraska over finalen, og kor raskt og lite utdjupande den alvorlege underteksten og Esthers inngripen for å redde eit heilt folk, var. Ho overtala kongen, og ferdig med det.

Ettersom det har vore stutt prøvetid og ikkje publikumsprøver, er eg overtydd om at desse små innvendingane er detaljar som kjapt blir retta opp. Og då står vi att med ei upretensiøs, særs underhaldande og velspela framsyning full av humoristisk galskap.

Særs lovande opning

onsdag, august 28th, 2019

TEATER

NYTT OG GAMALT: Rosendal Teater er blitt eit imponerande teaterhus, og opninga var særs lovande. FOTO: AMUND GRIMSTAD

«Pursuit of happiness»
En-Knap Productions/Nature Theater of Oklahoma

«Isbjørnpappaen»
Katja Brita Lindeberg Produksjoner

«Distant Voices»
Heine Avdal & fieldworks

«Mørkemodig»
Katma

Opninga av det nye Rosendal Teater i Trondheim var eit imponerande frampeik om kva dette teaterhuset kan bli i tida som kjem.

Etter 35 år i ganske kummerlege lokale har Teaterhuset Avant Garden blitt historie og stått opp att som Rosendal Teater i eit imponerande teaterbygg på Lademoen i Trondheim. I helga var det høgtideleg opning med heile fire framsyningar, og om dei er representative for kva teateret vil by på etter kvart, er dette meir enn lovande.

Teaterhuset Avant Garden starta i 1984 som eit samarbeid mellom tre teaterkompani i Trondheim der ein først heldt til i tredje etasje i ein bygard i Kjøpmannsgata. I 1993 flytta teateret til ein black box i kjellaren i Folkets hus med kontor og ein liten prøvesal i andre etasje.

Draumen om betre lokale har vore der heile tida, og i 2013 tok han til å materialisere seg. På Lademoen låg det gamle ærverdige Rosendal Teater frå 1921, teikna av Erik Glosimodt, arkitekten bak mange av dei vakre stasjonsbygga langs Dovrebana. Etter 65 år som offentleg kino, og deretter 17 år som sal for Cinemateket, var huset tomt. Planlegging, finansiering, politiske vedtak og ombygging har tatt tid, men i helga var det endeleg opning. Det gamle teaterhuset er ombygd og renovert, og eit tilbygg er kome til, alt teikna av Skibnes Arkitekter med stor respekt for Glosimodts arbeid. Det er blitt eit imponerande brukshus med heile tre scener, kafé, rom for happenings og også ei utandørs scene. Og sjølvsagt gode kontor for staben.

Med så stort hus, så mange scener, og eg vil tru så stor husleige, seier det seg sjølv at teaterhuset ikkje lenger berre kan vere programmerande, men også må satse på eigenproduksjonar, vere bydelsteater og på anna kreativt vis trekkje folk til lokala. Det kan bli tøft. At DansiT, kompetansesenteret for dansekunst i Trøndelag, nå også er med på laget, syner at ein tenkjer scenekunst i større perspektiv.

«Pursuit of happiness»
Nature Theater of Oklahoma (frå New York), eitt av verdas beste teaterkompani, har eit spesielt forhold til Trondheim, og det var naturleg at dei fekk opne ballet. «Pursuit of Happiness» er ein samproduksjon med det slovenske dansekompaniet En-Knap, og tittelen skriv seg frå at lykka er ein grunnlovfesta rett i USA, på line med retten til å bære våpen. Med utgangspunkt i dette, og som ein parafrase over ein spagetti-western, klisjéfylt og som vanleg i ein kombinasjon av det trivielle og det eksistensielle, hamnar vi til slutt i krigen i Irak. Om framsyninga har ein moral, må det vere å syne kunstens, og i særleg grad dansens manglande evne til å endre verda.

«Isbjørnpappaen»
Den lokale produksjonen «Isbjørnpappaen» var ein urpremiere der Katja Brita Lindeberg gav oss ei djupt personleg, modig og nådelaust ærleg beretning om einsemd og menneskas problem med samhandling. Isbjørnen er kompromisslaus, livsfarleg og samstundes særs sårbar, og står som ein metafor for hennar eigen far. Med respekt og litt undrande kjærleik, og med farens grenselause tillit til prosjektet, presenterte ho ei vakker og innsiktsfull framsyning om kor vanskeleg det er å vere menneske, og særleg i nære relasjonar.

«Distant Voices»
Dansekunsten er truleg scenekunstens stebarn og mange publikummarar slit med å tolke og forstå det dei ser. Difor var valet av «Distant Voices» av Heine Avdal & fieldworks spesielt vellukka. Seks dansarar flyttar på eit femtitals kubar, tilsynelatande utan mål og meining. Opninga skapte ei forventing om det absurde og uforståelege, før eg for min del etter kvart såg meir arkitektur enn dans. Slike klossar kan både skape murar og vere frigjerande, alt etter måten dei blir nytta på. Slik tenkte eg før dansarane til slutt viste oss at tolking alltid er personleg, og at dei eigentleg hadde halde oss for narr på eit humoristisk og vennskapeleg metavis.

«Mørkemodig»
Opningshelga blei avslutta med «Mørkemodig», ei poetisk og opplevingsrik barneframsyning av Katma (Katrine M. E. Strøm). Det var interaktivt teater om alt som kan dukke opp når du går i mørkeret, om å vere både redd og litt modig, og om korleis ein kan overvinne farane, alt til eit eineståande lydbilde og med utsøkt scenografi.

Repertoaret i helga kan stå som ei imponerande programerklæring frå det nye teaterhuset. Internasjonale gjestespel, ny norsk dramatikk, dans og barneframsyningar. Og alt av særs høg kvalitet. Dette var lovande.

(Meldinga stod i Klassekampen onsdag den 28. august 2019.)

Personleg og ålment

søndag, august 25th, 2019

TEATER

TALANDE METAFOR: Isbjørnen er einsam, kompromisslaus, men også sårbar. FOTO: ALEX HINCHCLIFFE

«Isbjørnpappaen»
Rosendal Teater, Scene 2
Av og med Katja Brita Lindeberg
Regi: Kjersti Haugen
Scenografi: Sissel Romme
Video: Sissel Romme, Alex Hinchcliffe og Barbro Lindeberg
Komponist: Toni Martin Dobrzanski
Lysdesign: Ingrid Skanke Høsøien
Produsent: Katja Brita Lindeberg Produksjoner og Emily Fishbeck Luthentun i samarbeid med Rosendal Teater og Turnéteatret i Trøndelag

Ei djupt personleg, men samstundes særs ålmenn beretning om einsemd og venskap.

Katja Brita Lindeberg har gjennom produksjonane sine til nå i stor grad, og med like stort hell, arbeidd med ulike sider ved teaterklovnen. Kjønnsperspektivet ved klovnen har også vore eit viktig aspekt, og dette førte ho vidare i fjorårets produksjon «Bare en våt munn» der ho saman med Madeleine B. Nilsen utforska kva det vil seie å vere kvinne, alt basert på ei mengd intervju med kvinner i ulike aldrar. Det blei ei rekkje ganske intime vitnesbyrd. Når Katja Lindeberg nå er valt ut til å lage opningsframsyninga for det nye Rosendal Teater i Trondheim, held ho seg framleis i intimsfæren. Men på eit vis som samstundes med å vere djupt personleg, også seier mykje og ålment om kva det vil seie å vere menneske.

Framsyninga fortel om einsemd og samhandling, og som langt meir enn eit vanleg bakteppe, nyttar Lindeberg forholdet til faren sin for å utdjupe dette. På eit vakkert og illustrerande, men på same tid temmeleg utleverande vis, brukar ho isbjørnen og hans liv og veremåte som metafor for faren og det ho freistar å fortelje. Isbjørnen kan vere livsfarleg, han er nådelaus og kompromisslaus, men også særs sårbar. Og medan binna følgjer ungane i to år, lever isbjørnhannen åleine, og kan i verste fall ete ungane sine. Som dei fleste for lengst har forstått, er det difor eit langt frå flatterande bilde av faren Lindeberg gir oss, men det er likevel gjort med kjærleik, forsøk på forståing, og ikkje minst i samråd og pakt med den det gjeld.

Scenografien er enkel, men effektfull. To store isfjell av papp, nokre transparente draperi, eit lite hus og nokre figurar. Og så ei stor isbjørnmaske som Lindeberg tar av og på gjennom heile framsyninga. Det startar med at ho til lyden av vatn som slår mot isfjell vandrar undrande rundt og utforskar scena. På det viset slår ho an ei litt naivistisk og spørjande tilnærming som gjennomsyrer heile framsyninga. Så tek ho av seg maska, vender seg mot publikum og fortel at i husværet hennar i Trondheim står det sju par ski i entreen, og bokhyllene er fylde med bøker om teater. I farens leilegheit eit par steinkast unna er også hyllene fylde med bøker om teater. Men ettersom ho ikkje fortel noko meir om interiøret hans, er også det meste sagt om likskap og skilnad på far og dotter. Der ho vil spele teater, vere polarutforskar og meistre, har isbjørnpappaen nok med seg sjølv og bøkene.

Faren hennar er nå pensjonist, men har jobba som lysdesignar, scenograf, regissør, teaterforskar og forfattar. Han har fortald og skrive entusiastisk om teaterets møte mellom menneske, og om det naudsynte med samhandling. Men dette ser ikkje ut til å gjelde hans eige liv. Han er blitt ein isbjørn som held seg for seg sjølv saman med bøkene sine.

Katja Lindeberg nyttar ei blanding av forteljarteater og forsiktig regissert spel, og mykje av framsyninga er resitering av samtalar ho har hatt med faren. Han er også tidvis til stades gjennom videoprojeksjonar på draperia. Eg må vedgå at eg er blant dei som er skeptiske til mykje av verkelegheitslitteraturen i dag, og denne framsyninga kunne ha trakka godt over grensa for det utleverande. Nokre av scenene kunne ha blitt både kleine og pinlege. Men sjølv om Lindeberg på mange vis utleverer faren, blir det gjort med respekt og ein tydeleg ekte og litt undrande kjærleik. Og det avgjerande er at farens openbert kompromisslause haldning til teateret, gjer at han er med på det heile, stoler på dottera og gir henne frie taumar. Slik blir dette ei heilt usedvanleg personleg framsyning om Lindebergs eigen einsemd i møte med farens, om det sårbare ved å vere menneske og om kor vanskeleg nære relasjonar kan vere.

Katja Lindeberg går ut og inn av framsyninga, nyttar mange ulike forteljargrep, er tidvis ganske sjølvironisk, vender seg direkte til publikum og får oss med på humoristiske gags og laussluppen feiring av faren. Ikkje alt er heilt ferdig, og ein del av dei mange små sceneskifta kan framleis polerast noko, men det skuggar ikkje for det faktum at dette er ei uvanleg god balansegang mellom det heilt personlege og private, og det ålmenne. Lindeberg greier å seie oss mykje klokt og innsiktsfullt om einsemd, kjærleik, og om å vere menneske i samvær med andre.

God hjelp har ho også av teamet bak produksjonen. Scenografien og draperia til Sissel Romme, dei mange videoprojeksjonane i godt samspel med Ingrid Skanke Høsøiens lysdesign og ikkje minst Toni Martin Dobrzanskis lyd og komposisjonar gjer framsyninga til ei audiovisuell oppleving. Litt melankolsk, men først og fremst vakker. Og Kjersti Haugens forsiktige regi er særs tru mot Lindebergs forteljing. Der det kunne ha blitt teatralsk, i overkant privat og litt kleint, legg ho inn fine brot som løyser opp, får fram humor, sjølvironi og varme.

«Isbjørnpappaen» er ei modig, kjærleiks- og respektfylt framsyning som greier å røre oss som publikummarar. Slik understrekar Lindeberg farens mantra om det viktige ved teaterets samhandling også i møtet mellom scene og sal.

(Meldinga blei publisert på nettsida til Norsk Shakespeare- og teatertidsskrift sundag den 25. august 2019.)

Ein avkledd Peer

onsdag, august 7th, 2019

TEATER

DRAMATISK: Skipbrotet blir meir autentisk med den scenografiske løysinga, men elles blir det vel mykje vatn. FOTO: BÅRD GUNDERSEN

«Peer Gynt»
Gålåvatnet, Sør-Fron
Av Henrik Ibsen
Regi: Marit Moum Aune
Komponist: Erik Hedin og Edvard Grieg
Scenografi: Snøhetta og Even Børsum
Kostyme: Ingrid Nylander
Koreografi: Silas Henriksen
Omsetjing til dølamål: Håkon Sveen
Lysdesign: Øyvind Wangensteen
Med: Pål Christian Eggen, Ågot Sendstad, Charlotte Frogner, Fridtjov Såheim, Anders Mordal, Tom Styve, Sara Khorami, Tani Mathias Dibasey Hansen, Grete Sofie Borud Nybakken og Silas Henriksen

Ein særs lite sjarmerande Peer i ei framsyning der det ikkje er spart på noko.

Marit Moum Aune målar med brei pensel i årets oppsetjing av «Peer Gynt» ved Gålåvatnet. Framsyninga er storslegen, tidvis sakral og særs vakker. Det er store velregisserte massetablå i Ingrid Nylanders tidsriktige kostyme og ein spektakulær scenografi i eit fantastisk samspel med naturen rundt. Og hovudpersonen er ein ufordrageleg Peer utan eit einaste forsonande trekk.

Henrik Ibsen skreiv «Peer Gynt» som eit bittert oppgjer med den sjølvgode nordmannen. Likevel er stykket blitt eit norsk nasjonalepos der den kaute dølaguten er litt dritsekk, men samstundes full av sjarm. Med utferdstrong og til nasjonalromantisk musikk av Edvard Grieg legg han verda under seg. Mange regissørar har etter kvart gjort opprør mot dette vrengebildet, og Marit Moum Aune er avgjort blant dei.

Aune har følgd både Ibsens kronologi og tekst, og der framsyninga skil seg frå andre, er det først og fremst i regigrep og i bruken av naturen. Opninga er nærast lyrisk der Peer som gutunge (Peder Kjøs) dreg ein båt over scena. Den litle følgjer Peers utvikling, og særleg finalen der guten forundra ser kva det blei av han, er ei sterk og overtydande scene og ein annleis måte å vise mannens oppgjer med seg sjølv. Like heldig er ikkje Aune med å nytte dansaren Silas Henriksen som gjennom koreografiens symbolikk skal få fram Peers sjel, om han har nokon. Då er valet av dansaren Grete Sofie Borud Nybakken som Solveig langt heldigare. Ho er vever, grasiøs, kvitkledd og ikkje heilt av denne verda. Slik framstår ho mest som ein fiksjon hjå Peer, og då blir også ventinga hennar meir forståeleg. Og i nokre av dansetablåa mellom Nybakken og Henriksen skjer det magiske ting der Aune i tillit til publikum let oss dvele ved det vakre og ekspressive.

I stor grad handlar denne oppsetjinga om Peer, og berre han. I Peer Gynts verd er alle andre statistar som i beste fall kan tene han, og slik blir det også i framsyninga der alle dei andre rollene er kraftig tona ned. Charlotte Frogner tolkar både Ingrid og Den grønkledde, men det er likevel som framifrå songar ho har fått mest å spele på. Pål Christian Eggen spelar Peer med stor autoritet. Eitt er at han meistrar dialekta til fulle. Men han har eit stemmeleie som endrar seg saumlaust med alder, og eit register og eit scenisk nærvær som er imponerande. Bukkerittet er av dei mest overtydande og autentiske eg har sett. Eggen tek seg gode pausar og opnar òg for ein god porsjon dølahumor. Medan Mor Åse (Ågot Sendstad) held ein ganske nøktern distanse til både sonen og forteljinga.

For å få Gålåvatnet nærare publikum, har Snøhetta gjort mesteparten av scena om til ein vass-spegel. Saman med scenograf Even Børsum har dei med det både skapt rom for mange fine sceneløysingar og fått den flotte naturen rundt til å spegle seg i vatnet. Særleg blir skipbrotet og avslutninga med knappestøyparen på dette viset ekstra dramatiske. Men løysinga er ikkje udelt god, for vass-spegelen er for stor og scena for lita, og mykje av tida plaskar aktørane formålslaust rundt i vatnet.

Erik Hedin har skrive ny musikk, leika seg med Grieg, og i tillegg lånt litt populærmusikk. Dette blir særleg sterkt når Peer i møtet med skopussaren (Tani Mathias Hansen) i Egypt framstår som ein ufordrageleg rasist, og som eit ibsensk frampeik om korleis norske herrefolk ville te seg i dag.

Marit Moum Aune har laga ei spektakulær, vakker og nesten overveldande framsyning som tidvis går i eitt med naturen og der det ikkje er tvil om kven Peer Gynt er. Men når han er så ufordrageleg, er det vanskeleg å forstå korleis han likevel greidde å sjarmere seg fram i verda.

(Meldinga stod i Klassekampen onsdag den 7. august 2019.)

Frodig og folkeleg

mandag, august 5th, 2019

TEATER

FORVIKLINGAR: Alle desse tre er forelska i kvarandre, men ikkje noko er slik dei trur. FOTO: VILDE BODSBERG

«Trettendagskvelden eller Ka di vil»
Rabarbrateateret, Rabarbraparken Bakklandet
Av William Shakespeare
Omsett av Hans-Magnus Ystgaard
Regi: Øyvind Brandtzæg
Komponist: Øyvind Jo Heimdal Eik
Koreografi: Tor Ivar Hagen
Scenografi: Marie Löwendahl
Kostyme: Jenny Hilmo Teig
Med: Madeleine B. Nilsen, Vilde Søyland, Jon Vegard Hovdal, Marianne Meløy, Silje Botten, Eva Næss, Cengiz Magnus S Nereid, Bendik Sjømæling Nordgaard, Espen Anthun Børø, Stian Hovland Pedersen, Sindre J. Karlsholm m.fl.

Akkurat så folkeleg som ein folkekomedie skal vere.

For tiande gong spelar Rabarbrateateret bakgardsteater på Bakklandet i Trondheim. To gongar har dei gjort stor suksess med komediar av William Shakespeare omsett til sparbumål. I år har dei fått Hans-Magnus Ystgaard til å omsetje, eller meir korrekt: gjendikte Shakespeares «Twelth Night or What You Will», også denne gongen til sparbudialekt. I Øyvind Brandtzægs sikre og heilt upretensiøse regi, serverer Rabarbrateateret nok ein gong burlesk folkekomedie, forståeleg for alle.

Stykkets tittel viser til trettande dag jul då det var vanleg med maskerade. Her er det ikkje mye jul, men flust av forviklingar og utklednad. Intrigen er alt for komplisert til å gå inn i, men på Shakespeares tid var det vanleg at menn spela alle roller, og med det som utgangspunkt leikar gamle William seg med kjønnsidentitetar og forviklingar. I fantasilandet Illyria er alle forelska i alle, og nokre nyttar omkleding og kjønnsskifte for å vinne fram hjå den utkåra. Når hovudpersonane i tillegg er tvillingar som trass i ulike kjønn er forbausande like, er det duka for det meste.

Øyvind Brandtzæg har laga ei uhøgtideleg, sjølvironisk og hysterisk morosam framsyning der Ystgaards språk gir ein heilt eigen koloritt, og der språkblomane, metaforane og den litt innfule humoren står i kø. Nyskriven god musikk, særeigen og naturgitt scenografi, fin koreografi og fantasifulle kostyme bidreg også til resultatet. Og så blir det heile så underhaldande og forståeleg fordi skodespelarane, ei herleg blanding av profesjonelle og amatørar, gir litt fan i konvensjonane. Dei veit dei ikkje er fullkomne i alt og spelar difor på det, lagar metateater når det trengst, er uhøgtidelege, litt komisk pompøse, ler av seg sjølve og sjarmerer oss i senk. Marianne Meløy er ei openberring som tenaren Malvolio, men også mange andre imponerer, spesielt Madeleine B. Nielsen som Olivia, Vilde Søyland som Viola og ikkje minst Silje Botten som narren Feste, men også som songar.
Framsyninga blir spela fram til 11. august.

(Meldinga stod i Klassekampen måndag den 5. august 2019.)