Amund Grimstad

TEATER

«Moby Dick»
Det Norske Teatret, Hovudscena
Av: Herman Melville
Omsett av Bjørn Alex Herrman, til nynorsk ved Tove Bakke
Dramatisert av Johannes Holmen Dahl og Sara Tangenes
Regi: Johannes Holmen Dahl
Scenografi: Nia Damerell
Lysdesign: Norunn Standal
Komponist og lyddesign: Alf Lund Godbolt (og musikarane)
Musikarar: Elisabeth Mørland Nesset, Kaja Fjellberg Pettersen og Peder Varkøy
Med: Thea Lambrechts Vaulen, Kenneth Homstad, Terese Mungai-Foyn, Ane Dahl Torp, Sara Khorami, Vetle Bergan, Kyrre Hellum og Khalid Mahamoud.

Ei framsyning som trass i dei fine visuelle kvalitetane blir for retningslaus og dermed lite interessant.

Det er mange, både på lerret og scene, som har freista å tolke Herman Melvilles ikoniske roman frå 1851 om den kvite kvalen Moby Dick. Og med vekslande hell. Fullstendig skruppellaus, og der hemna er einaste motiv, set kaptein Akab på kvalfangarskuta Pequod ut for å vinne over det dyret som for fleire år sia beit av han eine foten. I forteljinga om denne hemningslause jakta, som ikkje er kvalfangst, men eit reint hemntokt, greier ikkje Melville å avgrense seg og skriv om alt og inkje. Slik blir denne enorme romansyklusen på rundt 800 sider eit verk både om hemn, elementa, mennesket og maktene, rasisme, menneskeleg dårskap, religiøse metaforar og mykje meir. Tolkingshøva er fullstendig legio, og det gjer at ei dramatisering fort kan bli i meste laget.

Og det er akkurat det som er hovudproblemet i den relativt stutte versjonen (100 minutt utan pause) som Johannes Holmen Dahl gir oss på Det Norske Teatrets hovudscene. I tillegg til dei ulike temaa som er nemnt over, tek han også opp nyare emne som miljøvern og kjønnsroller, alt for så vidt med god dekning i teksten. Men dette ønsket om å fortelje så mange historier og vere innom så mykje, gjer framsyninga noko retningslaus og difor lite relevant.

«Moby Dick» er ei særs mangefasettert beretning, fortald i ettertid av Ismail (Thea Lambrechts Vaulen) som er den einaste som overlever jakta på den kvite kvalen. Ho tek oss med på heile turen frå oppmøte i Nantucket, hyre på Pequod, åtvaring om kaptein Akab, kva som skjer undervegs til dei endeleg finn den myteomspunne kvalen og det heile endar i katastrofe. Undervegs er det spektakulære scener skapt i godt samarbeid mellom scenograf Nia Damerell og lysdesignaren Norunn Standal, og med eit tidvis litt for kraftig lydbilde av Alf Lund Godbolt. Det er visuelt, det er vakkert, og for så vidt også opplevingsrikt. Men heller ikkje så mykje meir. Thea Lambrechts Vaulen er ein god formidlar og truverdig som Ismail, og det er eit dyktig og samkøyrd ensemble som særleg er overtydande med mykje krevjande fysisk spel. Men utanom det har dei fått så alt for lite å spele på. Og kor blir det av elefanten (eller kvalen) i rommet? I starten er han knapt eit samtaleemne eller metafor, og når han endeleg dukkar opp, er det heile over utan at vi får særleg inntrykk av kva som skjer. Ane Dahl Torp som den gale kaptein Akab, kjem ikkje på banen før langt uti framsyninga, og får korkje tid eller rom til å etablere seg i den viktige rolla.

Attende sit eg og lurer på kva det er regissøren ønsker å seie med denne framsyninga. Ja, ho er tidvis vakker og visuelt opplevingsrik. Men som dramatikk er ho utan retning og relevans. Det er synd, for her er mange fine ansatsar, men ingen som det blir bora djupt nok i. Så kan ein sjølvsagt tru at romanen er for omfattande til å forsvare dramatisering, men det er beviseleg feil. Dei siste åra har eg sett to heilt ulike, men særs gode sceneversjonar. Ole Johan Skjelbred lagde ei leiken, velspela og kreativ oppsetjing for Trøndelag Teater og Black Box for ti år sia der han også greidde å sveipe innom oljeutvinninga i Nordsjøen. Og Plexus Polaires og Yngvild Aspelis multimediale og heilt fantastiske versjon på Nordland Teater for fire år sia er kanskje den beste teaterframsyninga eg nokon gong har sett. Så det er mogeleg. Men «Moby Dick» på Det Norske Teatret er blitt for fragmentarisk. Framsyninga er tidvis spennande i forma, men kor blei det av innhaldet?

TEATER

«Nære relasjonar»
Det Norske Teatret, Scene 3
Av: Maria Tryti Vennerød
Regi: Marie Blokhus
Med: Christian Ruud Kallum, Josefine Frida Pettersen (på video), Oddgeir Thune og Tiril Heide-Steen

Ei framsyning som syner at det er mogeleg å lage sterkt og gripande teater også utan mykje ytre staffasje.

Menn kan ikkje bli valdtekne, heitte det ein gong. Og det har lenge vore ei ålmenn sanning at mishandling, det er noko menn driv med. Men så syner det seg at bildet ikkje er så eintydig, og at det faktisk også er kvinner som slår. Menn er tradisjonelt fysisk sterkare, og både av den grunne, og av mange sosiokulturelle årsaker er fenomenet særs skambelagt for dei mennene som opplever dette. Allereie for ti år sia tok dramatikaren Maria Tryti Vennerød opp tematikken, men la han vekk for så å ta tak i han att nokre år seinare. Parallelt har ho skrive både eit drama og ein roman om temaet. Vennerød har meir enn tjue års fartstid som dramatikar, og er ein av dei mest velrenommerte og produktive i landet, men som skjønnlitterær forfattar var det først med romanen «Nære relasjonar» at ho debuterte. Den kom ut på førjulsvinteren i fjor. Nå har Det Norske Teatret tatt tak i dramaet med same namn, og i regi av Marie Blokhus var det premiere på Scene 3 i førre veke. Romanen og teaterframsyninga er innhaldsmessig og tematisk like, men må sjåast som to sjølvstendige verk som med fordel kan opplevast uavhengig av kvarandre.

Oppsetjinga er ein verkeleg lågkostproduksjon, der scenografi og andre fysiske remediar er strippa ned til nesten inkje, men la deg ikkje lure av det, for godt teater er først og fremst avhengig av tekst, regi og spel, og ikkje masse teknologi og påkosta staffasje. Inst på Scene 3 er det rigga eit avlukke, som vi kunne ha kalla ein «white box». Fire veggar av kvite papirstrimlar og sitteplass til eit par-tre dusin publikummarar. Framom stolradene er det så vidt plass til ei scene, og spelet skjer både her, mellom benkeradene og bak og gjennom papirveggane. Vi kjem særs tett på, og ikkje utan grunn, for dette handlar, slik namnet seier, om nære relasjonar.

Are (Christian Ruud Kallum) er håplaust forelska. Han har funne kvinna i livet sitt, og kjærleiken går openbert båe vegar. Kjærasten Kine (Josefine Frida Pettersen) er berre med på filmsnuttar projisert på dei kvite veggane, og i hoppande og flimrande bilete frå mobiltelefonopptak, på line med slike opptak alle nyforelska kunne finne på å lage. Samstundes er dette eit særs vellukka og godt regigrep for då får vi ein viss distanse til Kine der ho på same tid kan vere både tydeleg og litt gåtefull. Og dei konfrontasjonane som etter kvart kjem blir heller ikkje spela ut, men fortald av Are.

Are er som sagt botnlaust forelska, og vi er med på etableringa av forholdet og at dei to etter kort tid flyttar saman. Alt formidla av ein, i starten, entusiastisk Are som eit slags forteljarteater i samspel med projeksjonane. Gradvis kjem det ei vending. For Kine slår. Etter det første slaget og hennar orsaking og forsikring om at ho ikkje er slik, fortel Are at han aldri har følt seg nærare henne. Litt om litt blir det meir, – kraftigare og oftare. Men som i dei fleste slike forhold bagatelliserer Are det heile, ser delvis seg sjølv som årsaka, og endå når bestekameraten Gard (Oddgeir Thune) finn han med blåmerke og på sjukehus, er Are klar med orsaking og bortforklaringar. Kollegaen Benedikte (Tiril Heide-Steen) ser også at noko er gale med Are, men når heller ikkje fram. Forblinda og med skylappar nektar Are å vedgå at dette er heilt øydeleggjande for han. Og som i så mange slike situasjonar leitar Are og Kine etter ein vises stein for å løyse det heile. Det blir å få sonen Leo. Med han skal alt bli bra. Det blir det sjølvsagt ikkje.

Marie Blokhus har laga ei tett og intens framsyning, nesten utan daudpunkt. Ho nyttar heile scenerommet, og let Christian Ruud Kallum også vende seg til og spele på publikum. Det er stramt, og det er tekstrikt, og Kallum får nytta heile registeret sitt frå entusiasme til fortviling og meir til. Han spelar med høgt tempo, stor intensitet og er særs truverdig. For folk som ikkje har erfart slike valdelege forhold, er det sjølvsagt uforståeleg at offera ikkje berre blir, men held fram med sjølvbebreiding og forsvar av overgriparen. Men Kallum greier på overtydande vis å gi oss eit innblikk i mekanismane som gjer at han blir i forholdet.

Ved å snu problemstillinga frå den vanlege mannlege valden til at det er kvinna som slår, har Vennerød og Blokhus greidd å ålmenngjere slike overgrep og syner oss, ikkje først og fremst at kvinner også kan vere valdelege, men kva for hierarki og mekanismar som oppstår i slike forhold uakta kven det er som slår.

Maria Tryti Vennerøds tekstgrunnlag byggjer openbert på god research. Teksten er både truverdig og munnleg, og fell særs naturleg. Og forteljinga og handlinga blir bygd opp dramaturgisk på meisterleg vis. Blokhus følgjer opp dette i regien, og med enkel og kreativ bruk av papirforhenga, skapar ho overraskande vendingar, og sterke brot. Og der romanen sluttar med, om ikkje ei løysing, så i alle fall ei retning, er teateroppsetjinga gitt ei heilt ope ending. Det er eit godt val, for denne oppsetjinga vil for mange i publikum neppe bli avslutta ved teppefall, men halde fram med refleksjonar og diskusjonar i ettertid, slik ei god framsyning skal. Då er det godt at vi ikkje får ei ferdigtygga løysing.

Det er slutt på både pandemi og teaterstreik, og teatera driv som tidlegare. Ein del etterrakst er det framleis, for publikum får raskt andre vaner, og tilstrøyminga er ikkje like god som før pandemien. Men norsk scenekunst er for lengst ute av bakleksa, nivået er høgare enn nokon sinne, og det er eit mangfald som vi aldri har sett tidlegare. Klassekampens fire teatermeldarar gjer i dagens utgåve opp status. Så vidt eg veit har avisa meldt rundt 125 produksjonar i år. Sjølv har eg sett nærare 100 framsyningar over heile landet, og eg har meldt førti av dei i avisa og i tillegg ti på bloggen. I dagens oppsummering i avisa fekk vi plukke ut tre framsyningar kvar. Eg enda opp med desse tre:

1
«NATTEN. KAOS. STILLHETEN»
Trøndelag Teater
Av: Lars Norén
Regi: Eirik Stubø

For første gong er Lars Noréns hotelltrilogi blitt sett opp som ei samanhengande framsyning. Tilarbeidd av regissør Eirik Stubø og dramaturg Cecilia Ölveczky, og med framifrå ensemblespel, er det blitt tre akter med lågmælt, langsamt og dvelande teater som bora djupt og intenst i menneskesinnet.

2
«MÅSEN»
Hålogaland Teater
Av: Anton Tsjekhov
Regi Hanne Tømta

Ei vakker, tidlaus, velspela og særs tydeleg og forståeleg tolking av Anton Tsjekhovs situasjonsskildring av eit aristokrati som kjeder livet av seg medan dei ventar på sin eigen undergang. I Hanne Tømtas regi er dette framstilt både brutalt og tragisk, men samstundes også sorgmuntert og humoristisk.

3
«MACBETH»
Rogaland Teater
Av: William Shakespeare
Regi: Tyra Tønnessen

Etter nærare 25 år som regissør fekk Tyra Tønnessen endeleg høve til å tolke William Shakespeare, og gjorde det med ei oppsetjing av «Macbeth» som var kreativ, leiken, underfundig, svart og underhaldande, full av brot og som ein parafrase både over dramaet i seg sjølv og teateret som institusjon.


HEIDRANDE OMTALE:
Når konkurransen er hard, kan det verke urettvist å nemne berre tre, så blant dei viktigaste utfordrarane for meg var (i alfabetisk rekkjefølgje):

«Danse med skjebnen» av Vidar Kvalshaug i regi av Hanne Tømta på Teatret Vårt. Med bakgrunn i det musikalske universet til Dance with a Stranger har Vidar Kvalshaug skrive ein surrealistisk og gåtefull tekst om eit ferjeleie, ei mollstemt historie om lagnad, lengt og overfart, og der Eli Stålhands omsetjing og gjendikting av songtekstane var heilt avgjerande for resultatet.

«Juvikfolket» av Olav Duun i regi av Elisabeth Matheson på Trøndelag Teater. Som avskilsframsyning før ho gjekk av med pensjon gir Hildegunn Eggen oss, heilt åleine på scena, ikkje mindre enn 28 rolletolkingar og eit eineståande innblikk i Olav Duuns frodige skildringar av menneska på godt og vondt.

«Kjære Albert» av Monica Isakstuen i regi av Egill Pálsson på Hålogaland Teater (og Vega Scene). Eit univers vi alle kjenner blir gjennom framifrå ensemblespel og Isakstuens underfundige, humoristiske og litt kontrære skråblikk gjort til ei klok og innsiktsfull forteljing om fordommar og kjønnsstereotypiar.

«Lang dags ferd mot natt» av Eugene O’Neill i Eirik Stubøs regi på Rogaland Teater, eit lågmælt, men ekstremt intenst og usminka portrett av ein dysfunksjonell familie, ei oppsetjing i nær slekt med vinnaren for meg i år, Lars Noréns «hotelltrilogi», også den i regi av Eirik Stubø.

«Møt meg ved morgengry» av Zinnie Harris i Terje Strømdahls regi på Teater Innlandet (og Nationaltheatret). Ei gåtefull historie, framført med innleving og fingerspisskjensle av Ingjerd Egeberg og Ine Jansen, og med ein kompromisslaus regissør som visste akkurat kva han ville, og gjorde det.

(Oppsummeringa av årets tre beste framsyningar stod i Klassekampen fredag den 29. desember 2023.)

INSTALLASJON

«Som om eg har vore her før»
Rosendal Teater
Av (konsept, komposisjon, tekst): Gyrid Nordal Kaldestad
Teknisk assistanse: Eirik Blekesaune
Lys, projeksjonar og visuelle element: Evelina Dembacke
Med: Gyrid Nordal Kaldestad (stemme og elektronikk), Are Lothe Kolbeinsen (gitar, preparert gitar og elektronikk), Anne Hytta (hardingfele), Klaus Ellerhusen Holm (klarinett og saxofon), Siri Jøntvedt (dans og stemme), Ben Reimer, Noam Bierstone, Jennifer Torrence og Alexander Haupt (Architek Percussion),

Ei framsyning som på overraskande og magisk vis tok meg på ei reise i lyd og landskap.

Nokre gongar oppstår nærast magiske situasjonar der du minst venta det. Ei slik oppleving hadde eg på Rosendal Teater laurdag. Før eg fortel om det, må eg klårgjere nokre premiss. Eg har skrive teatermeldingar i halvannan mannsalder, og sjølv om eg ikkje har nokon formell kompetanse på området, har eg gjennom åra utvikla både kunnskap og språk som gjer at eg likevel kjenner meg ganske trygg på eiga vurderingsevne. Men scenekunsten er meir enn teater, og både musikk- og dansemiljøet freistar stadig å få meg til å melde også det dei held på med. Men der er eg ganske tilbakehalden. Når song, musikk og/eller dans er ein integrert del av ei teateroppsetjing, kan eg sjølvsagt skrive om det, men reine danseframsyningar eller konsertar vågar eg meg i liten grad på. Eg manglar både kunnskap, og ikkje minst språk. Så då Rosendal Teater laurdag viste urframføring av Gyrid Nordal Kaldestads «Som om eg har vore her før», ei oppsetjing som var ei blanding av visuell installasjon, dans, lydvandring, komposisjon og song, var eg fast bestemt på at dette skulle eg ikkje melde. Men ein urpremiere på Rosendal er likevel noko eg gjerne vil få med meg, ikkje minst for å halde meg oppdatert om kva som skjer i scenekunstfeltet.

Så, med ganske blanke ark, og utan å ha lese meg opp og budd meg, slik eg plar gjere, møtte eg opp på Rosendal, berre for å oppleve og nyte. Og det var akkurat det eg gjorde. Det vil seie at opplevinga blei så sterk at eg berre måtte fortelje om henne.

Gyrid Nordal Kaldestad er musikar, komponist og stipendiat ved NTNU. Framsyninga «Som om eg har vore her før» er del av avslutninga av doktorgradsarbeidet hennar ved universitetet. Saman med åtte musikarar, ein dansekunstnar og ein lyskunstnar framfører ho det som i programmet blir omtala som ei blanding av konsert, installasjon og lydvandring, eit arbeid som tek utgangspunkt i tre stikkord; tilstand, stillstand og avstand.

Publikum blir tekne inn i ein black box der vi blir plasserte på krakkar midt i rommet utan heilt å forstå kva som er scene og ikkje, for sjølv om det er ein videoinstallasjon i eine enden av rommet, er vi omkransa av aktørane på alle kantar. Og etter at vi har benka oss og falle til ro dannar det seg forsiktig og gradvis eit lydbilde skapt på ganske ulike vis. Eg ser at dei fleste i salen lukkar augo og let kjensler og draumar ta over. Men sjølv sit eg så nær gitaristen Are Lothe Kolbeinsen, og blir så oppslukt av korleis han manar fram lyd, at eg berre må følgje med. På ein halvakustisk Gibson skapar han lyd og musikk på alle andre vis enn det som er vanleg med ein gitar. Først med ein feleboge gnikkande mot gitarsargen. Dernest med eit stålfilter mot strengane, for så å leike seg med kuler mot dei same strengane. Dei andre aktørane gjer likeins med ulike instrument og remediar i ein lang intro som skapar eit magisk lydbilde og som får tankane og assosiasjonane til å fly, før Gyrid Nordal Kaldestad tar til med å resitere små lyriske tekstar og Siri Jøntvedt gir oss ein dans som er minst like assosiasjonsrik. Etter kvart blir lydbildet heftigare, og heile det store rommet, også galleriet, blir teke i bruk, før vi får eit brot og blir geleida inn i nabosalen der plasseringa er motsett. Her sit publikum langs dei fire veggane medan aktørane sit i midten, og nå blir både musikken og songen, som er ei slags nynning frå Gyrid Nordal Kaldestad og Siri Jøntvedt, langt meir melodiøs, og ikkje berre eit lydbilde.

Gjennom ein time blir vi tekne på ei vandring som blei langt meir enn ei musikalsk reise. Og det er her magien oppstod for meg. Medan eg i starten sat fjetra og såg korleis Are Lothe Kolbeinsen lagde uvante lydar frå ein gitar, og både treblåsar (Klaus Ellerhusen Holm) og hardingfele (Anne Hytta) gjorde det same, blei dei heilt personlege assosiasjonane mine vekte til liv. Og med eitt var eg på hytta mi i Storlidalen ein vindfull novemberdag når frosten har sett seg og isen på Ångardsvatnet er i ferd med å fryse til. Under ein stjernehimmel er det ofte stilla ein søkjer på slike plassar, men så full av ulike lydar som naturen er, kan han også by opp til konsert. Og slik blei mi oppleving. Eg høyrde vinden som ula rundt novene, knitringa frå vedfyringa, knakinga i tømmerveggane, for tre er eit levande materiale som lear på seg ved temperaturskifte. Og eg høyrde lydane frå vatnet som fraus til, spenninga i isen og all den musikken som då oppstår. Det er ei blanding av klaging, sukking og stønning som er som å høyre ein elskovssjuk kval, om du forstår kva eg meiner.

Denne produksjonen blei for meg både sterk, og ikkje minst personleg. Og det er vel slikt kunst eigentleg handlar om.. Framsyninga tok meg forsiktig i handa og førte meg gjennom lyd og musikk til kjende og kjære stadar. Eg fekk ei verkeleg déjà vu-oppleving, eller som tittelen på framsyninga heilt presist oppsummerer; – «Som om eg har vore her før». Og då eg etterpå las gjennom programmet, oppdaga eg at framsyningsbildet som illustrerer det heile, eit vakkert naturbilde frå eit stille vinterlandskap, slett ikkje var frå Sunnhordland eller Vestlandet, men tvert om frå Gjevilvatnet med dei tre Gjevilvasskamban som fondmotiv. For dei som ikkje er lokalkjende i Trollheimen, så er Storlidalen, dit denne framsyninga førte meg, nabodalen til Gjevilvassdalen. Stort meir treffsikker går det ikkje an å lage ei slik minnerik reise i møte mellom lyd, musikk og landskap.

TEATER

«Et stykke for de levende i en døende verden»
Teatret Vårt, Storyville, Molde,
Av: Miranda Rose Hall
Omsett av Anne Wiig
Konsept: Katie Mitchell
Regi: Kristian Lykkeslet Strømskag
Komponist: Paul Clark
Med: Anne Wiig

Eit dokuteater som kunne ha blitt i lengste laget var det ikkje for ein framifrå skodespelar.

Frida (Anne Wiig) er dramaturg, og saman med Sara og Karoline driv ho det vesle teaterkompaniet «Nullutslipp». Dei to andre er skodespelarar, medan Frida gjer førebuingane, researchen og alt anna. Vi sit benka på Storyville, Teatret Vårt si biscene, der «Nullutslipp» skal ha siste vising av ei framsyning dei har turnert med i to år. Slik blir det ikkje. Mora til Sara ligg for døden, og Frida får beskjed om at denne siste visinga får ho greie sjølv. Lett fortvila fortel ho oss at dette ikkje er så greitt. For Frida er dramaturg, og ikkje skodespelar. Men ettersom det er ho som har gjort alle undersøkingane, veit ho råd. I staden for å spele det dystopiske stykket der ho røper at alle, absolutt alle dør til slutt, tek ho oss gjennom ei reise frå the big bang, gjennom heile evolusjonen, dei fem store masseutryddingane og inn i vår tid. At vi nå er midt inne i den sjette utryddinga er kanskje ikkje openbert for alle, men etter Fridas pedagogiske halvannan times monolog, bør det ikkje vere mykje tvil.

«Et stykke for de levende i en døende verden» er skriven av den amerikanske dramatikaren Miranda Rose Hall og blei utvikla gjennom kompaniet LubDub Theatre Co i New York der ho sjølv er kunstnarleg leiar. Nå er framsyninga blitt ein del av det europeiske samarbeidsprosjektet STAGES (Sustainable Theatre Alliance for a Green Environmental Shift) der ho blir sett opp i femten land etter eit konsept av den britiske regissøren Katie Mitchell, og der Teatret Vårt i Molde har fått dei norske rettane.

Scena er nake, ingen scenografi, berre nokre få rekvisittar og eit par syklar montert på ruller. I ei litt klein setting skal Frida freiste å redde stumpane for «Nullutslipp». Og ho gjer det ved å gi oss ein innsiktsfull og lærerik kortversjon av verdshistoria sett frå naturens, og ikkje minst feminismens ståstad. Å turnere med teater er ikkje av det mest økologiske ein kan gjere, og Frida veit at ei framsyning brukar «sjukt mykje» straum. Så i staden for å kjøpe kvoter og avlat, som er den vanlege måten å skuve problemet over på andre, er denne framsyninga sjølvforsynt med energi. To lokale syklistar er hyra for å sitje på kvar sin sykkel. Den eine driv lyset på scena og den andre lyd og bilde. Slik skal denne framsyninga vere den første nullutsleppsoppsettinga i Norge, og det fungerer faktisk. Kvar av syklane generer dryge 400 watt, og det er nok på ei lita intimscene. At rommet også treng energi til varme og anna, får vi la liggje i denne omgangen.

Frida er sjølvsagt usikker på prosjektet sitt, nyttar seg av publikum, sjekkar om det er ein naturvitar i salen før ho sjarmerande, insisterande, og svært overtydande fortel heile verdshistoria på halvannan time, og der tida vi menneska har vore på jorda berre er ein mikroskopisk liten del. På eit enkelt vis set ho det meste i perspektiv, og gir døden ei viktig rolle. Den individuelle døden, som at mora til Sara dør, er sjølvsagt trist, men slik er naturens gang. Det er massedøden, artsutryddinga som er problemet. Og der verda har vore gjennom fem store masseutryddingar, er den vi nå er inne i den første som ikkje har skjedd av naturlege årsaker, men som er skapt av ein art som set seg sjølv over alt anna liv.

«Et stykke for de levende i en døende verden» er eit djupt eksistensielt dokuteater der hovudmålgruppa er ungdom, men der vi eldre slett ikkje har vondt av å bli minna på kva vi held på med. Det er blitt som ein lærerik dobbeltime i naturfag. Her ligg også framsyningas største problem. I ei verd der fornufta for lengst har spela fallitt, er det kanskje ikkje så rart at forfattaren mot slutten koplar inn både religiøse og okkulte element, men verre er det at tekstgrunnlaget er for omstendeleg, og at dramaturgien ikkje er stram nok. Oppsetjinga kunne ha blitt ein lang og moralistisk peikefinger var det ikkje for den overtydande framføringa. Anne Wiig har sjølv omsett teksten til eit levande og naturleg norsk, tilarbeidd forteljinga til eigen oppvekst i Bergen og slik gjort det heile meir personleg. Og i tillegg har ho eit så rikt register og eit så sterkt scenisk nærvær at ho gjennom denne teksttunge monologen, der ho har lite å støtte seg på, likevel greier å halde merksemda vår og vel så det.

(Meldinga stod i Klassekampen måndag den 27. november 2023.)

TEATER

«Når det jeg egentlig vil er at du skal holde rundt meg »
Rosendal Teater,
Av: Katja Lindeberg Produksjoner
Regi og konsept: Katja B. Lindeberg
Komponist: Arnfinn Killingtveit
Scenografi: Jørgen Sellevold
Kostyme: Jenny Hilmo Teig
Lys og video: Erik Brenne Torsethaugen
Co-produsert av Rosendal Teater og Black Box teater
Med: Joakim Thrane, Benjamin Lønne Røsler, Per Magnus Barlaug og Katja Brita Lindeberg

Eit innsiktsfullt skråblikk på mannsrolla, men som ikkje greier heilt å avgrense seg.

For fem år sia laga Katja Lindeberg og Madeleine Brandtzæg Nilsen framsyninga «Bare en våt munn». På grunnlag av eit tjuetals intervju med kvinner i ulike aldrar utforska dei kvinnerolla, utfordra tabuførestillingar og ga faen i teaterkonvensjonane. Framsyninga var eit friskt pust, og fekk mykje ros. Etter ei tid som skodespelar ved Nordland Teater, har Katja Lindeberg nå vendt attende til det vesle produksjonsselskapet sitt. Og torsdag var det urpremiere på «Når det jeg egentlig vil er at du skal holde rundt meg» på Rosendal Teater i Trondheim. Denne gongen er det mannsrolla som kjem under lupa. På same vis som i «Bare en våt munn» har ho intervjua ei rekkje menn, redigert det heile og laga ein heilaftans framsyning som tydeleg trefte ei nerve hjå eit entusiastisk premierepublikum.

Scena er open, og møblert i tråd med alle dei stereotypiar og fordommar ein måtte ha om mannsrolla. Her er jakt-trofé i fleng, ein bardisk, eit fotballspel, ein bokseball, men ikkje ein einaste duk eller potteplante. Medan vi kjem inn i salen er dei tre mennene i framsyninga kledde opp i trikotar og supermannskostyme, og driv med guteting, lett attkjenneleg, men også litt overdrive. Så startar det heile, nærast som ei blanding av eit forskingsprosjekt og metateater der Katja Lindeberg på video frå eit kontrollrom bak scena pedagogisk fortel om prosjektet, om all researchen, og at 80 prosent av det som blir sagt i framsyninga, er autentiske sitat frå dei ulike intervjua.

Og her er haugevis å kjenne seg att i utan at eg skal gå i detalj med refereringa. Særleg interessant er det å sjå korleis forventingane mennene har til seg sjølve som menn ligg som ei øydeleggjande presenning over dei, og kor snevert det stundom gjer handlingsrommet deira. Dei tre mennene, Joakim Thrane, Benjamin Lønne Røsler og Per Magnus Barlaug spelar seg sjølve, og som Katja Lindeberg, nyttar dei sine eigne namn. Framsyninga hentar ei mengd ulike mannsroller og -haldningar frå det rike kjeldematerialet, og lenge er dei nærast som Lindebergs marionettar som tek regi og spelar ut det dei blir bedne om. Inntil framsyninga tek ei drastisk vending der dei tre vil vere seg sjølve, nektar å nytte apekostyme for å framstille den «dyriske mannen», og tek til å opponere mot regien utan at eg skal røpe meir om det.

Framsyninga er i utgangspunktet ei herleg blanding av dokuteater og metateater. Alle dei ulike utsegnene som blir presenterte, dei mange tablåa med eit vell av forskjellige menn, kjensler, mangel på kjensler, fiksering på styrke, kjønnsorgan, sjekking, makt, guteting og alt frå alfahannen til incels, er tatt på kornet, og det er uråd å ikkje kjenne seg att. Samstundes som det blir presentert i ei fin blanding av humor og alvor. Men problemet er at det blir for mykje, litt for uredigert, og nærast som ei vareoppteljing i staden for å gå i djupna og konsentrere seg om færre sider. Framsyninga blir noko retningslaus, og meir underhaldande enn til å bli klokare av.

Når produksjonen likevel kjem brukbart i hamn, skuldast det i stor grad castinga og rolletolkingane. Katja Lindeberg har funne tre skodespelarar som kan fronte dei ulike rollene til fingerspissane. Eg har sett Benjamin Lønne Røsler og Joakim Thrane i nokre tidlegare gode oppsetjingar, men saman med Per Magnus Barlaug leverer dei her skodespelarkunst på høgt nivå, og dei framstiller tre typar som er så truverdige, og der samtalen går så naturleg, at ein kunne tru det var verkeleg.

(Meldinga stod i Klassekampen laurdag den 25. november 2023.)

TEATER

«Natten. Kaos. Stillheten»
Trøndelag Teater, hovudscena
Av: Lars Norén
Omsett av Arne Lygre
Tilarbeiding: Eirik Stubø og Cecilia Ölveczky
Regi: Eirik Stubø
Scenografi og kostyme: Erlend Birkeland
Videodesign: Boya Bøckman
Lysdesign: Eivind Myren
Med: Trond Ove Skrødal, Janne Kokkin, Jo Saberniak og Paal Herman Ims,

Ei gåve til alle som er glad i engasjerande og godt teater og i framifrå skodespelarkunst.

Den svenske dramatikaren Lars Norén (1944-2021) var særs produktiv og skreiv ei mengd drama frå slutten av sekstitalet og fram til han døydde. Gjennombrotet fekk han med «Natten er dagens mor» i 1982 og oppfølgjaren «Kaos er nabo til Gud» året etter. I 1988 kom «Stillheten» som ein slags epilog i det som mange kallar «hotelltrilogien». Med ein god del sjølvbiografisk materiale, og med sterk inspirasjon frå Eugene O’Neills «Lang dags ferd mot natt» har han i desse tre stykka skrive om ein temmeleg dysfunksjonell familie der yngstesonen David er forfattarens alter ego. Norén er forbausande lite spela i Norge, men dei to første i denne hotelltrilogien, og særleg «Kaos er nabo til Gud» er tidlegare sett opp på fleire scener.

Nå har Eirik Stubø saman med dramaturgen Cecilia Ölveczky tilarbeidd alle tre dramaa og laga ei heilaftans framsyning i tre akter. Laurdag var det norgespremiere på Trøndelag Teaters hovudscene på «Natten. Kaos. Stillheten». Og la det berre vere sagt med ein gong. Tre akter og langsamt og dvelande teater som verkeleg bora i menneskesinnet gjennom fire og ein halv time, var så intenst at det ikkje på noko vis kjentest som den maratonframsyninga det var.

Scena er eit stort ope rom, berre delvis møblert slik at scenografien til Erlend Birkeland gir rom for at vi er i ein hotellobby, på kjøkenet og i private gemakk. Den sparsame møbleringa gjer at avstanden til aktørane, og nokre gongar mellom dei, blir stor og nesten uoverkommeleg. Samstundes gjer lyssettinga til Eivind Myren og fin videodesign av Boya Bøckman at vi kjem nesten ubehageleg tett på i nokre av dei mest djuptborande tablåa. I tillegg gir videobruken gode illustrerande bakteppe for settinga. Eit like viktig bakteppe er lydbildet som er stemningsskapande bruk av jazzmusikk frå 50- og 60-talet.

Vi er på ein liten plass ingenstad i Skåne der Martin (Trond-Ove Skrødal) og kona Elin (Janne Kokkin) driv eit lite hotell som heile tida ligg på konkursens rand. Her bur også dei to sønene Georg (Jo Saberniak) og den litt yngre David (Paal Herman Ims). På bakteppet står datoen 9. mai 1956, det er sekstenårsdagen til David, og familien er i ferd med å vakne til liv. Kvardagspraten er giftig, og vi ser raskt at her ligg det ei rekkje konfliktar og udetonerte bombar. Etter kvart forstår vi at Martin er ein alkoholikar og livsløgnar og at Elin ber på ein eller annan sjukdom. Og sjølv om brørne kan møtast i ein felles lidenskap for jazzen, er det eit underliggjande hat mellom dei som stadig kjem til overflata. Ein dysfunksjonell familie som i botn er både glad i og avhengig av kvarandre, men som berre heilt unntaksvis når fram i kommunikasjonen.

Andre akt er sett til september 1961, og det er i dobbelt tyding haust i familien. Elin er kreftsjuk og kjem heim etter nokre månader på sjukehus. Alle forstår at ho ikkje har lenge att. Samstundes har Georg henta David heim frå ein psykiatrisk institusjon der han har vore eit halvår etter å ha freista å ta livet av seg. I denne akta dreg det seg skikkeleg til med ei rekkje opprivande og dels valdelege tablå, nydeleg balansert av dvelande scener der dei fire tidvis faktisk greier å nå fram til kvarandre.

Siste akt er ikkje sett til nokon dato, og det er forståeleg, for her er kronologien broten opp. Vi er på eine sida midt mellom dei to første aktene der vi forstår at Elin er alvorleg sjuk, men ikkje terminal. Samstundes kjem David heim frå Stockholm etter å ha fått gitt ut sin første roman. Slik blir «Stillheten» mest som ein epilog og oppsummering der vi får endå djupare innsikt i dei fire lagnadane.

Eg har sett nokre av tidlegare oppsetjingar av «Natten er dagens mor» og «Kaos er nabo til Gud». Dei har alle vore sterke og skilsetjande, men har synt det dysfunksjonelle, konfliktane, dei fysiske oppgjerda og det sjokkerande med så brei pensel at eg i ettertid ser at noko gjekk tapt. Eirik Stubøs regi har ei heilt anna tilnærming, og er langt meir subtil. Alt er neddempa, og berre sjeldan blir det fysiske eksessar. Då blir det også så mykje sterkare. For her er det gifta, det bitre, men også den underliggjande kjærleiken i underteksten som får gjere jobben. Stubø tar seg god tid, gir oss dvelande scener med lange pausar slik at alt får tid til å søkke inn. Og slik får han vist oss at vel er dette ein dysfunksjonell familie, men dei er også heilt vanlege, som deg og meg og til å kjenne att og identifisere seg med. Då blir ikkje dette lenger eit titteskap inn i ei vond og annleis verd, men noko som i langt større grad vedkjem oss alle.

Dette hadde ikkje Stubø greidd utan det heit formidable ensemblet på scena. Det er utmattande og ekstremt tekstrike roller der skodespelarane må nytte heile registeret og vel så det. Trond-Ove Skrødal og Janne Kokkin er blant teaterets mest røynde, har spela tilsvarande roller saman tidlegare og kjenner kvarandre godt. Slik får dei med få fakter tydeleg og varsamt fram alt det usagte og dualiteten i ekteskapet. Storebroren Georg er den som vil ut, som byr på ein slags normalitet, men som likevel ikkje greier å slite av navlestrengen, og Jo Saberniak balanserer desse ulike sidene på overtydande vis. Og så er det David, den sarte og sårbare kunstnarsjela som blir portrettert og nådelaust utlevert av Paal Herman Ims, neddempa, nesten underspela, men nettopp difor så overtydande i ei rolletolking som er eit imponerande og mangesidig djupdykk i menneskesinnet.

(Meldinga stod i Klassekampen måndag den 13. november 2023.)

TEATER

«Titus Andronicus»
Nordland Teater
Av: William Shakespeare
Omsett av Ragnar Olsen
Tilarbeiding: Birgitte Strid
Regi: Birgitte Strid og Terje Skonseng Naudeer
Scenografi og kostyme: Nora Furuholmen
Lyddesign: Kjetil Schjander Luhr
Lysdesign: Johan Haugen og Vegar Angel Nordheim Andreassen
Med: Rune Storsæther Løding, Inga Ibsdotter Lilleaas, Julie Sofie Reite, Sondre Krogtoft Larsen, Stein Elvestad, Piotr Misztela, Sindre Bergfall, Kristoffer Hjulstad, Roger Opdal Paulsen og Mats Gukild

Ei over 400 år gamal dissekering av hemna som rettsprinsipp, og diverre framleis like aktuell.

Av William Shakespeares rikhaldige produksjon er det faktisk framleis drama som ikkje er sette opp på ei norsk scene. Så om det ikkje var ein sensasjon, var det likevel ein teaterhistorisk milepåle då Nordland Teater laurdag hadde norgespremiere på Shakespeares «Titus Andronicus», truleg skriven i tida mellom 1588 og 1593.

«Titus Andronicus» blir rekna som Shakespeares første tragedie, men er nok meir eit hemndrama, ein sjanger som var populær på 1500-talet. Stykket blei straks ein suksess, men på grunn av den ekstreme valden blei det etter kvart mindre populært og er lite spela i hundreåra etter. Men avtroppande teatersjef på Nordland Teater, Birgitte Strid, og regissøren Terje Skonseng Naudeer, båe med sterke band til Shakespeare, har lenge sysla med tanken om å setje det opp. Og med ei solid omsetjing til nordnorsk av Ragnar Olsen, tilarbeidd av Strid og regissert av Strid og Skonseng Naudeer saman, var det laurdag norgespremiere i Mo i Rana.

Vi er i ei litt ubestemmeleg tid på slutten av Romarriket, men også i førkristen tid. Den store hærføraren Titus Andronicus (Rune Storsæther Løding) kjem heim til Roma etter å ha vunne ein ti år lang blodig krig mot gotarane. Hærtoktet har kosta dyrt og Titus har sjølv mista 21 av sønene sine. Frå krigens kaos trur han at det nå skal bli orden, men slik blir det ikkje. Som skikken er, må han gjere eit offer til gudane når han kjem heim, og dotter til gotardronninga Tamora blir drepen. Tamora (Inga Ibsdotter Lilleaas) sver sjølvsagt hemn. Samstundes har keisaren døydd, dei to sønene hans slåst om trona, og det går mot borgarkrig. Folket ber Titus overta, men han avslår, og peikar ut eldste keisarsonen, Saturninus (Sondre Krogtoft Larsen) til keisar. Som i dei fleste Shakespearedramaa er intrigen komplisert, og eg skal halde meg frå å gi eit resymé, men det gjer ikkje konfliktnivået lægre at den nye keisaren tar gotardronninga Tamora til kone, og at Lavinia (Julie Sofie Reite), dotter til Titus er trulova med den forsmådde broren til keisaren. Handlinga vidare er nærast ein valdsorgie der Shakespeare dissekerer hemna som rettstilstand og syner kva for ein endelaus spiral slikt fører til. Det er oss og dei andre, det er løgn, svik, og dehumanisering og demonisering av motparten. Parallellane til dagens verdssituasjon er diverre skremmande klåre. Hendingane i Midtausten dei siste vekene har gjort framsyninga ufriviljug aktuell.

Alt før framsyninga tar til set Kjetil Schjander Luhrs illustrerande lydbilde standarden for produksjonen. Eg får straks assosiasjonar til det dystre, men også det sakrale. Og Nora Furuholmens uvanleg stramme scenografi understrekar inntrykket. Aksialt og heilt symmetrisk, nokre mørke veggskiver og eit opphøgd podium som kan tene både som romersk bad, keisartrone, slaktarbenk og middagsbord. Men som også kan vere eit alter der offerhandlingane blir utførte. Og når finalen kan minne om eit morbid nattverdsbord, er den sakrale ringen slutta utan at eg skal røpe meir.

I denne stilsikre settinga har Birgitte Strid og Terje Skonseng Naudeer vald å gi oss ein særs stilisert versjon av historia bygd opp av mange tablå der ikkje alle sceneskifta er like synkrone og saumlause. Den stiliserte presentasjonsforma er vellukka ved at framsyninga ikkje blir ein motbydeleg valdsorgie, men i staden eit titteskap inn i menneskeleg vondskap og kor lite konstruktiv hemna er som straff. Men på same tid er det eit problem ved at dei fleste rollene også blir så stiliserte at dei ikkje får dei menneskelege trekka som gjer at vi kjem under huda på dei. Unnataket er Titus sjølv og dei to kvinnene. Inga Ibsdotter Lilleaas syner på infamt vis den intrigante Tamora som ikkje skyr noko for å hemne ofringa av dottera. Og Julie Sofie Reite som Lavinia gir oss ein mytologisk skapnad, ikkje heilt av denne verda, og den einaste som berre er eit offer og ikkje sjølv vond. I ei setting der alle har mørke og uniformsliknande klede, er ho kledd i kvitt som ein openberr kontrast. Rune Storsæther Løding har gjennom tidlegare produksjonar synt seg som ein habil Shakespearetolkar, og gjer ikkje noko unnatak denne gongen. Han er generalen og faren som i utgangspunktet er rettskaffen, som blir korrumpert og riven med av valden, men som gradvis kjem til ei erkjenning, alt formidla overtydande og tydeleg.

«Titus Andronicus» speglar diverre samtida vår alt for godt, men kan framsyninga seie oss noko om vegen ut anna enn at hemna er eit blindspor? På det gir ho ikkje noko svar, men avsluttar i staden med ein cliffhanger som stiller eit ope og grunnleggjande spørsmål.

(Meldinga stod i Klassekampen måndag den 6. november 2023.)

TEATER

«Svingende skygger»
Trøndelag Teater, Studioscena
Av: Lisa Lie
Regi: Lisa Lie
Scenografi og kostyme: Ida Grimsgaard
Komponist: Ingvild Langgård
Lysdesign: Steffen Telstad
Med: Christian Eidem, Anna Ladegaard og Fabian Heidelberg Lunde

Ei barokk metaframsyning der det aldri er godt å vite kva som er spel, røyndom, – eller hinsidig.

Etter nærare ti år som performancekunstnar i det frie feltet, blei Lisa Lie i 2013 invitert inn på Trøndelag Teater med framsyninga «Blue Motell». Den fekk Heddapris for særleg kunstnarleg innsats, og etter det har Lie levert produksjonar på fleire av dei større institusjonsteatera. Nå er ho attende på Studioscena på Trøndelag Teater med urpremiere på «Svingende skygger». Og på mange vis er ringen slutta, for tematisk er denne framsyninga i nær slekt med «Blue Motell». Den gongen var vi i dødens forgard der folk venta på transport til det hinsidige. Nå tek ho oss med til både det okkulte, det verkelege livet, og til det etter døden. Om det er noko der?

I Ida Grimsgaards scenografi er Studioscena innreidd som i eit 1880-tals drama med tunge gobeleng og barokke møblar som nok har sett betre dagar. Og sjølvsagt med islett av ganske mykje anna. Det opnar med dei tre skodespelarane, Christian Eidem, Anna Ladegaard og Fabian Heidelberg Lunde, kledd opp som om dei var siamesiske trillingar og som gjer naivistiske triks. For dette handlar mykje om magi. Etter berre femten minutt er det eit kvarters pause før siste akt. Den er på si side dryge to og ein halv time. Slik er Lisa Lies univers. Her gjeld heilt andre reglar enn i verda og teateret elles. Det får vi eit utal prov på i denne produksjonen.

Etter pause tek ei metaframsyning med ei mengd lag til. Ramma er teateret, og dei tre er skodespelarar som øver seg på eit fin de siècle-drama. Etter kvart er det ikkje alltid like greitt å sjå kva som er spel og røyndom, og slik skal det også vere. Lisa Lie har gjennom produksjonane sine skapt sin eigen særs sjangeroverskridande sjanger der det er hennar reglar som gjeld. Ho leikar seg med ulike sceniske verkemiddel. På same tid kan ho både vegetere på og peike nase av teaterkonvensjonar og scenespråk. Ho låner hemningslaust i aust og vest, men stort sett med raffinement og fingerspisskjensle, og sjølvsagt ispedd litt bad taste. Denne gongen er ho også langt meir humoristisk enn det eg har sett i tidlegare produksjonar.

Framsyninga viser ein skapande prosess og kva som kan hende undervegs, det vere seg i skriving, innøving eller anna. Mystiske og magiske ting tek til å skje, okkulte fenomen dukkar opp, og det er ikkje alltid godt å fatte kva som er spel, røyndom, eller hinsidig. Etter kvart kjem det også ein symboltung dekonstruksjon, for på same vis som historia blir dissekert og endevendt, blir scenografien nærast riven.

Den nykomponerte musikken til Ingvild Langgård spelar ei viktig rolle. Den er både ei vedvarande lydkulisse som gjer framsyninga meir komplett, og songar som er minst like sjangeroverskridande som oppsetjinga i seg sjølv. Det heile blir toppa av ein nydeleg arie mot slutten, vakkert framført av Anna Ladegaard.

Dei tre skodespelarane, Christian Eidem, Anna Ladegaard og Fabian Heidelberg Lunde, leverer solid ensemblespel i ei mengd roller som både er tekstrike og tidvis fysisk krevjande med tilløp til akrobatikk og mykje fin slapstickhumor. Dei er openbert fortrulege med alle rollene dei går ut og inn av, men det er ikkje alle skifta som er like synkrone. Som mange av produksjonane til Lisa Lie, er også denne i lengste laget, men ettersom Lie har eigne reglar og likar å utfordre publikum, så kan denne testinga av tolegrensa vår vere ein medviten del av framsyninga.

Og lurte du etter dette på kva Lisa Lie vil seie oss med «Svingende skygger», så er du ikkje åleine. Tolkingshøva er legio. og i tillegg er opplevinga stor. Er ikkje det nok?

(Meldinga stod i Klassekampen måndag den 23. oktober 2023.)

TEATER/OPERA

«Durante and the Bad Loves (Purgatorio X-XXVI)»
Rosendal Teater,
Av: Spreafico Eckly og Matteo Fargion
Tekst og regi: Andrea Spreafico
Musikk: Matteo Fargion
Koreografi: Daniela Cruz
Musikarar: Björn Guo, Stefan Penjin og Live Sunniva Smidt
Med: Robert M Johanson, Martha MacBean, Francesca Fargion og Matteo Fargion.

Kan eit sjuhundre år gamalt verk seie oss noko om moral i vår eiga tid?

Nok ein gong legg den Bergensbaserte kunstnarduoen Spreafico Eckly urpremieren sin til Rosendal Teater. For fire år sia var det med eit teaterstykke som handla om den tolvte av fleire fotnotar i eit avisessay.(!) Og for to år sia sette dei søkeljos på Dantes sju hundre år gamle «Den guddommelege komedie». Det gjorde dei med ein kammeropera som tok for seg dei ni første av songane i «Skjærselden», den midtre delen av Dantes verk. Ein skulle tru at dette var teater berre for spesielt interesserte, men det er heilt feil. Båe produksjonane var overraskande underhaldande, fulle av humor og språkleg leik, og med rom for mykje ettertanke. Nå er Spreafico Eckly attende med ein ny kammeropera som tek for seg fleire andre av songane frå «Skjærselden», og i helga var det urpremiere på Rosendal Teater.

Den florentinske forfattaren Dante Alighieri (1265-1321) skreiv «Den guddommelege komedie» dei siste åra av livet sitt. Verket er bygd opp i tre delar (Helvete, Skjærselden og Paradiset) og hundre songar (canti). Det handlar om då Dante sjølv vitja dei tre dødsrika nokre påskedagar i 1300, og der han hadde med seg den romerske diktaren Vergil som vegvisar. Nå dykkar Spreafico/Eckly vidare ned i materien, og med ein ny opera utforskar dei fleire av dei andre songane i «Skjærselden».

Det heile er bygd opp om Dante (eller Durante som han eigentleg heitte), som i dag fortel kva som skjedde då han for 700 år sia vitja dødsriket, og spesielt mellomstasjonen Skjærselden. Det er dit dei udefinerbare kjem for å få avklaring om endestasjonen blir paradis eller helvete. Robert M. Johanson, kjend frå det amerikanske kompaniet Nature Theater of Oklahoma, er Dante, og fortel pedagogisk om at skjærselden er som ein lærestad med sju klasser, eller eit fjell med sju nivå, eitt for kvar av dødssyndene og på same tid også for ulike kompenserande dygder. Og så tek han oss med på ei reise i sju akter gjennom hovmod, avundsjuke, sinne, latskap, grådigheit, fråtsing og begjær. Og samstundes også gjennom deira guddommelege motsatsar.

Scena er relativt ope og den einaste scenografien er tynne draperi med teikningar som skal illustrere dei ulike nivåa vi skal gjennom. Vi får utlevert librettoen, og lyset er aldri meir dempa enn at vi kan følgje med, – om vi vil. Førre gongen blei Dante spela av komponisten Matteo Fargion medan Robert M. Johanson var Vergil. Nå er Johanson den forteljande Dante medan Fargion er ein slags kommentator som syngande siterer frå originalen. Og mange av dei Dante møter undervegs blir framført av dei to særs dyktige songarane Martha MacBean og Francesca Fargion. Tonefølgjet, som for to år sia var tre strykarar, er nå erstatta av dei same musikarane, men på synth. Det gir eit heilt anna lydbilde. Når dei låner og stel tema frå både Rossini, Vivaldi, Puccini, Wagner og fleire til, og i tillegg også vegeterer litt på meir moderne filmmusikk, så er det både for å dra parallellar til dagens haldning til dygder og dødssynder, og for å skape ikkje så reint lite metateater.

Musikken til Matteo Fargion kan i starten kjennest litt monoton, men blir etter kvart overraskande melodiøs. Med tre, eller eigentleg fire, synthar blir det heile temmeleg insisterande og mektig. Men samstundes blir dette flott kontrastert av songarane. Robert M. Johanson er ein framifrå skodespelar, men også ein særs god bass med eit overraskande stort register. Og Martha MacBean og Francesca Fargion greier med song, og nesten banalt enkel koreografi å få fram både undertekst, og ikkje minst ein god porsjon humor.

I alle produksjonar eg har sett av Spreafico/Eckly har det vore det litterære, nyansane i språket og alle tolkingane som kan finnast i ein tekst som ligg i botn Slik er det også denne gongen, og for dei som set pris på slikt, er her uendeleg mykje å gle seg over.

(Meldinga stod i Klassekampen laurdag den 21. oktober 2023.)