Amund Grimstad

MUSIKAL

«Kråkeslottet»
Musikalfabrikken, Olavshallen, Trondheim
Av: Gunnar Hauk Gjengset
Komponist: Ingrid Kindem
Regi: Kari Wist Holmen
Musikalsk ansvarleg: Hannah Kosberg Larsen
Koreografi: Henrikke Sølvberg Borgersen
Med: 169 barn frå Musikalfabrikken

Ny norsk dramatikk for barn i ei oppføring som var eit halsbrekkande stykke teater.

Barns rettar og oppvekstvilkår har lenge vore på dagsorden. Men framleis blir fleire millionar jenter gifta bort kvart år, og barnearbeid er langt frå avskaffa. Her heime veks alt for mange barn opp med omsorgssvikt og overgrep. Og sjølv blant den generasjonen som meiner dei set barna i høgsetet, er mange meir opptekne av å dele bilde og videoar av ungane på nettet enn å sjå dei i kvardagen. Dette har lenge oppteke dramatikaren og litteraturvitaren Gunnar Hauk Gjengset, og for fire år sia skreiv han dramaet «Kråkeslottet». Det handlar om barn med ulik kulturell og nasjonal bakgrunn, men som har det sams at dei ikkje blir sett, og som difor lurer på kva dei skal gjere med det. Gjengset bør vere godt kjend for lesarar av denne avisa, for kvar dag leverer han små gullkorn og aforismar i «Dagens sukk». Mindre kjend er det at han har skrive fleire drama, musikalar og ein opera. Sjølv om «Kråkeslottet» handlar om, og er for barn, skreiv han den opphaveleg for vaksne skodespelarar. Men så ville Musikalfabrikken i Trondheim setje den opp. Det er ein organisasjon med eit halvt tusen aktive i alle aldrar og som set opp fleire musikalar for barn kvart år. Til nyskriven musikk av Ingrid Kindem og tilarbeidd og regissert av Kari Wist Holmen, var det urpremiere i Olavshallen i Trondheim tysdag. Og i rollene, ja hald deg fast, var det 169 barn i alderen 8 til 11 år.

Det opnar med anonyme vaksne statistar som går over scena med nasen i mobilen, og ein fengande song om sosiale medium. Så møter vi Hauk, ein gut som så gjerne vil bli sett av foreldra. Men korleis? Kanskje vil dei sjå han om han lærer seg å fly? Medan han grublar på det, stikk han av, inn i ein skog der det dukkar opp ungar frå mange land og kulturar. Det er Fariha frå India som ikkje vil giftast bort. Det er ei «prinsesse» som har fått oppnamnet av ein fråverande far, det er sirkusartistane som er lærte opp til ikkje berre å trylle, men også å stele. Og det er Tord Evil som lurer på om han skulle heitt Tor Devil eller Tordivel i staden. I tillegg er det heksa Rosa Furiosa, eit førtitals pingvinar, som heller ikkje kan fly, og mange andre. Og sjølvsagt også den skumle Grøftegreisen.

Handlinga er tidvis surrealistisk og Gjengsets tekst er full av språkleg leik der ord blir vrengde og vridd på. I Kari Wist Holmens regi og tilarbeiding til så unge aktørar, er mykje forenkla og stroke, men humoren, leiken og det litt absurde er likevel forbausande godt tatt vare på. Personinstruksjon og koreografi på 169 barn er sjølvsagt umogeleg å få synkront, men nettopp fordi temaet er barns behov for å bli sett, spela det i grunnen lita rolle. Henrikke Sølvberg Borgersens koreografi har likevel greidd å skape mange spektakulære masseopptrinn. Særleg gjorde dei førti pingvinane inntrykk. Ingrid Kindems musikk er vakker og stemningsskapande, og songane er særs melodiøse og lette å synge både for dei mange gode solistane og for det mektige koret.

Korleis det gjekk, og om ungane til slutt greidde å fly, skal eg ikkje røpe. Men at dei blei sett, er i alle fall heva over ein kvar tvil.

(Meldinga stod i Klassekampen laurdag den 29. april 2023.)

TEATER

«Småborgerbryllup»
Studentersamfundets Interne Teater, Knaus
Av: Bertolt Brecht
Omsett av Inger Hagerup
Regi: Konstanse Fjellvang
Scenografi: Ola Singsdal
Kostymedesign: Ane Norum Kvistad
Med: Jacob Hågensen, Linn Tønnesen Kystvåg, Aasta Valen, Mikkel Angelo Anchissi Joner, Ingrid Marie Lunder, Brede Vangen-Lønne, Dennis Eliassen, Helena Bjerke og Eilov Andresen Gravdal

Ikkje av Bertolt Brechts beste tekstar, men observant og fornøyeleg, og SIT sin versjon er både velspela og underhaldande og gjer nesten meir ut av det enn Brechts tekst.

«Småborgerbryllup» (Die Kleinbürgerhochzeit) frå 1919 var eitt av dei første drama Bertolt Brecht skreiv då han var berre 21 år gamal. Nå har Studentersamfundets Interne Teater (SIT) sett det opp på Knaus, og det mest kritiske ein kan seie om denne produksjonen, er at teksten ikkje er av Brechts beste. Vi er, som tittelen syner, i eit småborgarbryllaup der alt skal vere såååå perfekt, men der ikkje noko går som dei ønskjer. Brecht har laga ein liten einaktars satire over det forfengelege småborgarskapet, sjølvopptekne og pretensiøse wannabees, men som når alt kjem til alt er ganske ynkelege. Brechts tekst er ein situasjonsrapport frå eit bryllaup ingen har vore i, men som alle kjenner seg att i. Det er artig og tatt på kornet, men heller ikkje så mykje meir.

Når SIT har vald å setje opp denne vesle, og litt svarte humoresken frå Brecht, har dei gjort det med mykje god og kreativ tenking. Biscena Knaus i Studentersamfundet er i utgangspunktet ei håplaus scene, men stort sett greier dei å få til ein slags teatersal med ei opphøgd scene. Denne gongen har dei tenkt heilt annleis, og det er blitt særs vellukka. Ettersom dei inviterer til bryllaup, er middagsbordet plassert midt i salen, og publikum sit ved småbord rundt det heile, som om vi var meir perifere bryllaupsgjestar. Scenografen Ola Singsdal har verkeleg fått det til. Og at vi er bryllaupsgjestar og ikkje teaterpublikum, blei ytterlegare understreka alt frå før framsyninga tok til. Medan vi venta utanfor Knaus, kom fleire av dei verkelege bryllaupsgjestene, helsa på, presenterte seg og lurte på kva slags relasjon vi hadde til brudeparet.

Så kjem vi inn, finn våre små bord, og det heile tek til. Som tittelen seier, er dette eit verkeleg småborgarbryllaup, så pretensiøst og i utgangspunktet perfeksjonistisk, men samstundes så totalt mislukka. Maria og Jacob, (Linn Tønnesen Kystvåg og Jacob Hågensen) har invitert til bryllaup heime i stova til Jacob. Han er ein handyman og har brukt fem månader på sjølv å snekre alle møbla (er det nokon i dagens mellomklasse som kjenner seg att?). Mora hans (Aasta Valen) står for den like heimelaga serveringa, og bruras far (Mikkel Angelo Anchissi Joner) er sjølvopptatt til det ekstreme og tek alt for stor plass. I tillegg er det fem gjestar, meir eller mindre udefinerte slektningar og venner. Det tar til med god stemning sjølv om bruras far alt frå første stund ikkje forstår at dette ikkje er hans fest, og at historiene hans er lange, inkjeseiande og utan poeng. Dottera er den første som freistar å stogge han, men etter kvart blir det heile festlydens oppgåve å avbryte han og pense drøset over på noko anna.

Hadde det berre vore med det, kunne dette ha blitt eit greitt gjestebod. Men så syner det seg raskt at her er mange som har ulike markeringsbehov. Det er ekteparet som tar konfliktane sine ut i det opne, det er mange som drikk alt for mykje, og det openberrar seg etter kvart eit vell av rare lagnadar, vondskap, perfide kommentarar og you name it. Til alt overmål syner det seg at brudgommens heimesnekring ikkje er heilt patent, og etter kvart som selskapet fell frå kvarandre, gjer også møblane det same. Alt dette er observant og fornøyeleg skildra frå Brecht si side.

I oppsetjinga til SIT har regissøren Konstanse Fjellvang tillate seg ei forsiktig, og særs heldig modernisering. Og eg må seie at ho i tillegg kjem uventa bra frå det dramaturgiske problemet ei slik oppsetjing byr på. Alle som har vore på nachspiel eller kleine festar, veit at på eitt eller anna tidspunkt fell det heile saman. Det gjer det sjølvsagt også i handlinga i denne forteljinga. Men Fjellvang har greidd å unngå at det skulle bli ein dramaturgisk nedtur. Og det er godt gjort. I staden har ho greidd å veksle fint mellom opp- og nedturar, der dei siste er i fleirtal, og utan at det blir kvileskjer eller at det fell saman dramaturgisk.

Regien hennar er stram og to the point. Eg veit sjølvsagt ikkje om det er personinstruksjon eller ei uvanleg god samling av dyktige skodespelarar, men her var det gjennomgåande gode prestasjonar, og utan snev av det overspelet som ofte blir resultatet hjå amatørar med litt for dårleg røynsle. Til vanleg plar eg framheve eit par av aktørane, men denne gongen måtte eg i så fall framheve alle ni, for her er det godt ensemblespel, presis timing, og ei mengd fine einskildprestasjonar. Om eg skulle peike på eit lite minus, så er det tidvis dårleg diksjon. Og når halvparten av aktørane sit med ryggen til salen, blir dette ekstra tydeleg. Men det er ein bagatell som bør vere enkelt å rette på i ei elles velspela og underhaldande framsyning som bør vere attkjenneleg for dei fleste av oss, sjølv om det sjeldan går så til helvete som denne gongen. Men så syner det seg at det gjer ikkje det likevel, men det er ei anna sak, og fleire spoiler alerts vil eg ikkje gi.

Hallbjørn Rønning (30. mai 1950 – 8. april 2023)

For få dagar sia kom den triste meldinga om at skodespelaren Hallbjørn Rønning er død. Han hadde vore dårleg i mange år, men fysisk sterk som han var, kom han stadig attende. Og då han for berre eit par månader sia sette opp konsertframsyninga «Hello, I’m Johnny Cash» saman med Ivar Gafseth på Trøndelag Teater, var vi mange som trudde at nå hadde han vunne i alle fall ein førebels siger over kreften, og kunne sjå fram til å nyte gode dagar i livets haust saman med sine kjæraste og ikkje minst med skodespelarkollegaen og kona Wenche Strømdahl. Slik blei det ikkje. På slutten av speleperioden blei han dårleg, og påskeaftan sovna han roleg inn, berre 72 år gamal.

Hallbjørn Rønning var Trondheimsgut, og med unnatak av skodespelarutdanninga, som han tok ved Rogaland Teaters elevskule på første halvdel av 1970-talet, eitt år på Nordland Teater (1979-80) og to år på Hålogaland Teater (1986-88), har han vore ved Trøndelag Teater i alle år. Då han takka av med avskilsframsyninga «Vinterreise» hausten 2021, hadde han vore 46 år ved Trøndelag Teater. Ein institusjon var han blitt, og ein særs folkekjær og populær skodespelar.

For meg personleg har Hallbjørn Rønning betydd meir enn nokon annan skodespelar, og sjølv om vi aldri blei nære venner eller dyrka omgang, er det ingen som har vore meir avgjerande for mi teaterinteresse og det at eg tok til å skrive teatermeldingar. Då eg i 1978, som heilt nyutdanna arkitekt, tok eit år som journalist og blei tilsett som Klassekampens lokalkorrespondent i Trondheim, hadde eg kontor i Prinsens gate, nærast vegg i vegg med Trøndelag Teater. Det gjekk ikkje hus forbi for den unge og meir enn gjennomsnittleg politisk interesserte Hallbjørn Rønning som stendig kom innom meg i lunsjen. Gjennom desse møta og samtalane forstod eg raskt at skulle eg dekke alt mellom Stadhavet og Polarsirkelen (som var det ambisiøse programmet mitt), så måtte eg sjølvsagt også skrive om kultur og scenekunst. Ikkje etter påtrykk, – det var aldri Hallbjørn Rønnings metode, men etter overtydande samtalar med han, tok eg så smått til å skrive teatermeldingar, – og resten er historie. Det er eine og åleine Hallbjørn Rønnings forteneste at det blei slik.

Gjennom den lange karrieren, frå 1970 til 2023, deltok Hallbjørn Rønning i meir enn 140 produksjonar. Han var ein allsidig skodespelar, meistra dei fleste sjangrar, og hadde i tillegg ein klangfull og god baryton. Som gamal popmusikar kunne han også traktere instrument. Uvanleg folkekjær var han også, og akkurat det såg vi tydeleg i 2016 då han sette opp teaterkonserten «Cohen ganger ti», ein hyllest til Leonard Cohens songar. Nesten heilt lik opphavsmannen, og med den same røysta, song han seg inn i publikums hjarte på eit vis som gjorde at framsyninga blei ein snakkis, gjekk for fulle hus og måtte setjast opp att året etter. Den behagelege og litt djupe stemma til Hallbjørn Rønning gjorde at han også blei mykje nytta til å lese inn lydbøker. Han var i tillegg av den gamle skulen der diksjon var heilt avgjerande for ein skodespelar, og dette førte så vidt eg hugsar til at busspassasjerane i Trondheim i mange år kunne gle seg over ein kjend, tydeleg, men umiskjenneleg trøndersk stemme som las opp haldeplassane.

Men det er først og fremst som ein kompromisslaus og perfeksjonistisk skodespelar eg vil hugse Hallbjørn Rønning. Av dei mange produksjonane han har vore med i, har eg truleg sett meir enn halvparten, og jamvel om han har vore med i mange store oppsetjingar, også med berande roller, så er det likevel monologane der han i større grad fekk by på seg sjølv, som eg hugsar best. I 2006 sette Trøndelag Teater opp «Takoradi – en sjømanns fortelling», basert på monologen «Brenn draumane mine ved Callaos Rei» av Torvald Sund, og i regi av Rita Abrahamsen. Hallbjørn Rønning gløymde aldri røtene sine og kor han kom frå, og eg trur difor at denne framsyninga blei ganske personleg for han, og at det var med på å gjere at den blei så inderleg og autentisk. Det var ei overmåte sterk forteljing om sjømannslivet på godt og vondt, og kanskje mest på vondt. Det er ikkje ofte at produksjonane til Trøndelag Teater blir sende på turné, og i alle fall ikkje utanlands. Men «Takoradi» blei også sett opp i sjømannskyrkjene i Hamburg, Rotterdam og Antwerpen to år etter.

Den andre monologen som har brent seg fast i minnet mitt, er «Vinterreise», avskilsframsyninga hans frå hausten 2021, og som han skreiv sjølv. Hallbjørn Rønning var særs kunnskapsrik og kjende sine klassikarar. I denne vesle og smålåtne framsyninga ausa han med stor klokskap frå både historia, klassisk musikk, litteratur og filosofi. Samstundes som det var ei historisk reise gjennom bokbål, sensur og redsla for frie ytringar, frå Heinrich Heine til Tom Jones (!), blei det også ei sjølvbiografisk og ikkje minst sjølvironisk forteljing om det triste ved at verdsdramatikken ikkje er skriven for barytonar, og at der førsteelskarane alltid er tenorar, må barytonen ta til takke med skurkerolla. Hallbjørn Rønning gjekk alltid stille i dørene, og det var understatementa og det underfundige som var hans styrke. Slik også i «Vinterreise» som var ei vakker blanding av alvor og lun humor. Med musikalsk følgje av svogeren Jarl Strømdal, og i varsam regi av Jon Lockert Rohde, ga Hallbjørn Rønning oss her det avgjort beste eg har sett frå han, og det seier ikkje så lite. Eg skreiv den gongen:
«Teater kan vere politisk, musikalsk, underhaldande, lærerikt og ikkje minst overraskande. Denne vesle unnselege framsyninga hadde faktisk det meste.»

Hallbjørn Rønning var perfeksjonist, og ein som aldri let seg av vippe av pinnen. To gongar var han med i Frank Wedekinds «Vårløsning» eller «Spring awakening». Første gongen var i 1983, då han spela ein av ungdomane. Andre gongen var i 2010 då han spela ni vaksne menn, blant dei den autoritære læraren. I Kjersti Haugens regi blei det ein særs god oppsetjing. Faktisk så god at eg ville sjå den att mot slutten av speleperioden. Då fekk eg eit tips frå ein av skodespelarane som sa at om eg kom på siste framsyninga, så skulle dei freiste å setje ut Hallbjørn mot slutten av andre akt. Eg fekk meg billett ytst på første rad så eg såg scena litt frå sida. Mot slutten stod Hallbjørn Rønning med andletet mot publikum og heldt ein formanande tale til alle ungdomane som stod på scenekanten og med ryggen mot salen. Midt under denne talen tok alle elevane på seg lausnaser og bartar, usynleg for publikum, men særs synleg for Hallbjørn Rønning. Kva skjedde? Hallbjørn Rønning hadde som vanleg stålkontroll og let seg ikkje affisere. Ikkje det minste. Sjølv eg som visste kva som skulle skje, kunne ikkje sjå den minste reaksjon hjå han. Men blant dei yngre skodespelarane, dei som skulle setje han ut, var det fleire som sjølve knakk saman i lått. Nei, – det var fåfengd å tukle med Hallbjørn Rønning sjølv om mange forsøkte både før og etter denne episoden.

For eit snautt år sia braut Hallbjørn Rønning og kona Wenche Strømdahl opp frå Trondheim og flytta til Oslo for å være nærare sine kjæraste. Her skulle dei nyte pensjonisttilværet med gode og mindre hektiske dagar. Men slik blei det diverre ikkje. Med Hallbjørn Rønnings alt for tidlege død er ein framifrå og særs dedikert skodespelar, songar og regissør, og eit godt og kunnskapsrikt menneske gått ut av tida. Sjølv står eg i stor gjeld til Hallbjørn Rønning for at han var den som utløyste interessa mi for scenekunsten, men først og fremst for alle dei flotte opplevingane han har gitt meg gjennom så mange år.

TEATER

«Eksotisk dans»
Trøndelag Teater, Studioscenen
Av: Anna Renolen
Konsept: Kristinsdottir/Willyson
Regi og kostyme: Hildur Kristinsdottir
Scenografi: Eilif Fjeld
Komponist/lyddesign: Vilde Ilkama Nupen
Lysdesign: Eirik Brenne Torsethaugen
Med: Emma Bustnes, Emil Olafsson og Madalena Sousa Helly-Hansen

Fysisk, absurd, humoristisk og til ettertanke, men ikkje minst to unge, lovande debutantar.

Frå 2012 og seks år framover hadde Trøndelag Teater og Kjernehuset ved Rita Abrahamsen ei samarbeidssatsing dei kalla «Unge dramatikere». Ungdom mellom 13 og 19 blei invitert til å levere tekstskisser, og kvart år blei nokre vald ut, fekk regi- og dramaturghjelp, før tekstane blei sette opp som små einaktarar med profesjonelle skodespelarar. Det var spennande å sjå kva som opptok dei unge for resultatet var mykje eksistensielt og ganske svart. Men prosjektet har også bore konkrete frukter i ettertid. Både Ibrahim Fazlic og Daria Glenter, i dag etablerte dramatikarar, var blant dei som fekk prøve seg. Då Trøndelag Teater laurdag hadde urpremiere på «Eksotisk dans», var det duka for nok ein heilaftans dramatikardebut med bakgrunn frå «Unge dramatikere».

I 2016, berre seksten år gamal, deltok Anna Renolen frå Trondheim med teksten «Dagdrømmer». Det var ein munter og litt absurd dialog mellom to personar som venta på eitt eller anna. Etter dette har Renolen tilarbeidd manuset, og tre år seinare sende ho det til Norsk dramatikkfestival. Der fatta juryleiar og regissør Hildur Kristinsdottir interesse for teksten, og i eit samarbeidsprosjekt mellom kunstnarduoen Kristinsdottir/Willyson og Trøndelag Teater var det laurdag urpremiere på det som er blitt ei fysisk, leiken, humoristisk, litt absurd og særs velspela framsyning med mange lag.

Hovudpersonen «Hun» (Emma Bustnes) er ei ung jente på terskelen til vaksenlivet. I eit lite hus i ingenstad bur ho saman med den litt eksentriske mora (Madalena Sousa Helly-Hansen). Jenta ber på ein draum om å bli det ho kallar eksotisk dansar, bli rik og namngjeten og kome seg ut og vekk, – til Syden. Mora kallar dansen for stripping og horeri, er redd for å bryte navlestreng og miste dottera, men er mest opptatt av å redde dei sjeldne trekkfuglane i hagen frå trugande kråker. I spennet mellom desse to ulike universa får vi ein humoristisk og litt surrealistisk dialog som i botn dreier seg mykje om oppbrot og bryting av band, men med mange andre lag for den som vil sjå og tolke.

Så dukkar «Han» (Emil Olafsson) opp, søppelkøyrar, ganske enkel, med eit stort sjølvbilde, men mykje uvisse. Men han er openbert stolt av yrket sitt, for når jenta seier søppel, rettar han det heile tida til renovasjonsarbeid. For jenta blir han ein representant for eit anna liv, ho vil at han skal ta henne med til Syden i søppelbilen. Og i den langt frå likevektige flørten med han, er det uvisst kva som er forelsking og høve til flukt. Når mora også møter søppelmannen, er han, – og neppe nokon andre heller, bra nok for dottera. Men kanskje for henne sjølv? Det blir nok ein flørt, og denne gongen med heilt motsette maktforhold. Meir skal eg ikkje røpe, for her er opplevinga, underteksten, humoren, alle laga og alvoret bak vel så viktig som sjølve historia.

I tillegg til den intelligente teksten, er «Eksotisk dans» fysisk og særs visuelt teater. Hildur Kristinsdottir har designa spektakulære kostyme der både mor og dotter tidvis framstår som fuglar. Denne parallellen blir understreka ved Eilif Fjelds scenografi som er svært velfungerande. Eit lite hus mot eit bakteppe av skog og med ei fuglekasse i hagen. Etter kvart forstår vi at huset også er ei fuglekasse for stykkets vesle menasjeri og ein trekkfugl på veg ut. Og så blir det nok ein dimensjon over denne tilsynelatande enkle og unnselege oppsetjinga.

I Hildur Kristinsdottirs regi er alle dei ulike laga i teksten tatt godt vare på. Gjennom framifrå personinstruksjon, fysisk spel, alle dei visuelle grepa og ikkje minst med heftig og god nyskriven musikk av Vilde Ilkama Nupen, er det blitt ei mangefasettert og leiken framsyning med rikeleg tolkingsmon og mykje ettersmak. Mot slutten, når Han og Mora tek til å drikke, mistar framsyninga rett nok litt av framdrift og intensitet, men det tek seg opp att i ein overraskande finale med full dekonstruksjon både fysisk og innhaldsmessig der det viser seg at alt er berre søppel.

Emil Olafsson og Madalena Sousa Helly-Hansen er båe røynde skodespelarar, og gir oss nok ein gong solide rolletolkingar. Men det mest imponerande er nitten år gamle Emma Bustnes som ungjenta. Med fysisk spel, ekspressiv dans, tydeleg formidla replikkar, god timing, og ikkje minst detaljrik mimikk er dette ein meir enn lovande debut som det står stor respekt av. Den unge dramatikardebutanten Anna Renolen og den endå yngre skodespelaren Emma Bustnes viser gjennom «Eksotisk dans» at underskogen i norsk teater er både frodig og løfterik.

(Meldinga stod i Klassekampen måndag den 27. mars 2023.)

TEATER

«Barselfeber»
Teatret Vårt, Storyville
Av: Kjersti Botn Sandal
Regi: Kjersti Botn Sandal
Scenografi: Mari Watn
Lysdesign: Lasse Skrivarhaug
Komponist: Sara Fellman
Med: Johanna Mørck, Sara Fellman og Linn Wennersten

Ein leiken og observant liten humoreske om ulike sider ved å vere mor.

Alle er vi født, og framleis blir fleirtalet av oss foreldre i løpet av livet. Likevel er fødsel og spedbarn eit under dei fleste opplever så unikt at ingen kan ha vore der før. Motiva for å få barn er ulike, og korleis ein oppdrar den vesle er vekslande og skiftar med trendar og forsking. I mellomtida veks generasjon etter generasjon opp i opposisjon til foreldra, men med band som gjer at dei likevel gjer akkurat som opphavet. Om slike kvardagsfenomen har Kjersti Botn Sandal skrive og sjølv sett i scene ein liten humoreske på Teatret Vårt i Molde. Og med bunadsgerilja, sjukehusstrid og frykt for redusert fødetilbod på Nordmøre og i Romsdal som bakteppe, er ein del av tematikken ekstra aktuell.

Det tek til med ein stilisert framstilling av eit foster som veks, blir født og gjer sine første refleksbaserte rørsler. Alt framført utan ord, men til nydeleg nyskriven musikk. Sara Fellman, som også har skrive musikken, gjer ein utsøkt, innlevande, attkjenneleg og uendeleg vakker framstilling av den vesle nyfødde jenta. Denne særs uttrykksfulle og poetiske opninga er åleine verd teaterbesøket. Så blir det heile meir konkret, og vi møter den alt for unge mora (Johanna Mørck), berre 17 år, fullstendig ubudd, naiv, eigentleg ganske uinteressert, og med heilt urealistiske ambisjonar både på eigne og barnets vegner. Ei barnlaus jordmor (Linn Wennersten) kjem med litt realitetsorientering utan at det gjer særleg inntrykk.

Mari Watn har laga ein enkel, men likevel ganske funksjonell scenografi av to ulike rom som skal illudere alt frå livmor og barneseng til ein heim og ein helsestasjon. I dette universet møter vi dei tre aktørane i ulike roller gjennom mange år der den relativt uinteresserte mora etter kvart blir bestemor, og der dotter hennar blir mor like tidleg og ubudd, men med heilt anna innstilling til morsrolla og oppseding. Ho nøyer seg heller ikkje med berre eitt barn.

Dei tre går ut og inn av dei mange rollene på eit saumlaust, tydeleg og lett forståeleg vis, og med enkle middel og mykje leiken humor gir dei oss eit innblikk i nokre av morsrollas uendeleg mange fasettar. Eg må ile til og understreke at denne godt vaksne og barnlause mannlege meldaren nok er så langt frå målgruppa som det er mogeleg å kome. Men fenomena er så daglegdagse og synlege at det er umogeleg å ikkje kjenne att det som forfattar og regissør Kjersti Botn Sandal og dei tre på scena freistar å formidle. Og på reaksjonane i salen, frå latter til tåretørking, var det openbert at dei trefte ein nerve.

Sjølv om både forfattar og aktørane har eigne erfaringar frå temaet, er framsyninga bygd på langt vidare og grundig research. Morsrolla er myteomspunne og både stykkets tittel, «barselfeber» og andre omgrep som «ammetåke» indikerer at det langt frå er berre rasjonalitet forbunde ved kanskje den viktigaste menneskelege oppgåva. Alt dette er godt tatt vare på, og likeins dei mange ulike tilnærmingsmåtane til det å vere mor. Og at ein blir rausare og meir avslappa ved nummer to og tre, for ikkje å gløyme den ambisiøse mora som ikkje er så veldig interessert, men som blir bestemor og skal ta att alt ho forsømte som mor.

«Barselfeber» er laga med stor observasjonsevne og mykje innsikt. Det er leikent, humoristisk og attkjenneleg. Eg vil tru at forfattar, regissør og aktørar kanskje hadde ambisjonar om å seie litt meir enn berre å syne oss røyndomens mange fasettar, men stundom kan det vere nok at teateret held opp spegelen, så får ein kvar tenkje vidare sjølv.

(Meldinga stod i Klassekampen torsdag den 23. mars 2023.)

TEATER

«KON-TIKI 2:
Thor Heyerdahl i landet under havet»
Studentersamfundets Interne Teater, Knaus
Av: Knut Nærum
Regi: Inga Ragnhild Skogseth
Scenografi: Maria Grankvist Buhaug
Kostymedesign: Tamara Malesevic
Med: Rikke Skindlo, Ali Waarieh, Martine Wergeland Ulseth, Kari Melhuus Jenssen, Johannes Rosenberg, Isabella Deng Solvang, Martha Løseth Borgen, Selma Schøyen Løkken og Emilio Lombardo

Det er aldri godt å vite kva som er den eigentlege sanninga, men i denne framsyninga får vi eit innblikk i noko som var så usannsynleg at deltakarane valde å halde kjeft av omsyn til sitt eige truverd. Til Knut Nærum avslørte det heile.

I 2001 ga Knut Nærum ut boka «Norsk litteraturhistorie fritt etter hukommelsen». Der fortel han tørt, sakleg og kunnskapsrikt, men altså fritt etter minnet. Og då blir det korkje så nøye med årstal, innhald eller fakta. Det var ei fornøyeleg bok, men også ei av dei skumlaste eg har lese, for alt var formidla så tilforlateleg at eg greip meg i etter kvart å ikkje vere heilt viss på kva som var sanning og ikkje. Om ein av 1950-talets mestseljande forfattarar, Thor Heyerdahl, skreiv Nærum mellom anna at Heyerdahls forteneste var å prove at Polynesia kan ha blitt busett av folk som kom drivande frå Sør-Amerika, og at dei fleste som prøvde må ha drukna. (!) Fjorten år seinare fekk Nærum høve til å vidareutvikle historia om Heyerdahl og Kon-Tiki-ekspedisjonen. På spørsmål frå Arendal Dramatiske Selskab om å skrive eit jubileumsstykke for dei, skreiv han «KON-TIKI 2 – Thor Heyerdahl i landet under havet» som hadde urpremiere hausten 2016. I stykket får vi vite kva som «eigentleg» skjedde i starten av ekspedisjonen, men som har vore hemmeleg til nå. Og relativt hemmeleg har det også vore i åra deretter, for etter urpremiere i Arendal, er historia etter det eg veit berre sett opp ein gong til før Studentersamfundets Interne Teater (SIT) nå vil fortelje verda den heile og fulle sanninga.

Det gjer dei på intimscena Knaus i Studentersamfundet, ein scenografisk umogelegheit og så langt frå Stillehav og balsaflåtar som det er mogeleg å kome. Men scenografen Maria Grankvist Buhaug har likevel fått til eit truverdig scenerom som kan illustrere både flåte, sørhavsøy, vulkan og meir til. I Tamara Malesevic’ kakikostyme, som kan gi like store assosiasjonar til Brødrene Dal som til Kon-Tiki, og det er faktisk heilt greitt, møter vi dei seks ekspedisjonsmedlemmane som med eitt unnatak er kvinner. Men det er også heilt greitt, for her er det surrealismen som gjeld. Eller for å seie det slik, – ein tørr og sakleg realisme som syner seg å vere fullstendig absurd.

For her får vi etter kvart avslørt at førti døgn før Kon-Tiki driv i land på eit korallrev i Polynesia hadde flåten eit mellombels havari på ei hittil ukjend vulkansk øy. Der dukkar den kvinnelege flygarhelten Amelie Earhart (Martha Løseth Borgen) opp, ho som ti år tidlegare forsvann over Stillehavet i eit forsøk på å fly jorda rundt. Her har ho overlevd i pakt med naturen og funne sitt Shangri-La ettersom ingen blir eldre eller dør på denne øya. Det er godt kjend at Thor Heyerdahl (Rikke Skindlo) ikkje var den mest monogame av oss, og jamvel om han er godt gift heime, blir det søt musikk mellom han og Amelie. Men på øya er det også nokre meir enn 200 år gamle stranda spanske piratar. Og når Heyerdahls nestkommanderande, NTH-studenten Herman Watzinger (Ali Waarieh) som ein Woody Allen i filmen «Annie Hall», går ut av framsyninga og seier seg lei for at han «av dramaturgiske omsyn» må vere ein annan enn den han eigentleg er, – med klår adresse til den nyare filmatiseringa av Kon-Tiki-ekspedisjonen, så er det av framsyningas beste og mest surrealistiske scener. Og som samstundes gir rom for å lage endå ein vri om at Watzinger eigentleg også var ein sabotør.

Det blir med andre ord mang ein absurditet, mykje humor og ein god del uventa saker som skjer før dei seks endeleg kjem seg vidare mot Polynesia, samstundes som dei som eidsvorne menn lover kvarandre å aldri fortelje om denne hendinga fordi ho er for fantastisk til at nokon ville tru dei, og truverda sleit dei nok med som dei alt gjorde.

Det er ei mangslungen røvarhistorie med fleire metalag som Knut Nærum har dikta i hop. Og det er ikkje enkelt å formidle både alt som skjer reint fysisk, samspelet mellom realismen og det absurde, og den spesielle tørrvittige Nærumske humoren vi kjenner så godt frå dei første sesongane med «Nytt på Nytt». I Inga Ragnhild Skogseths regi er historia fortald tydeleg, og trass i den knøttlitle scena, er sceneskifta gode jamvel om det stundom går litt over stokk og stein, både konkret og i overført tyding. Skogseth har freista å ta godt vare på metalaga og det absurde, men her stiller eg nokre spørsmål ved personinstruksjon og humorformidling. Regissøren har vald overspel, stor ståhei og høgrøysta spel, og det kan sjølvsagt vere ein måte å få fram humor på. Men ikkje i denne framsyninga. Og det blir særs synleg når ensemblet leverer så ulike spelemåtar. Alle som hugsar Knut Nærums humor frå «Nytt på Nytt», veit at han framførte den på eit ekstremt sindig og tørt vis, – og med steinandlet. Martha Løseth Borgen som flygarhelten, og i særleg grad Kari Melhuus Jenssen (som den svenske etnografen og stuerten Bengt Danielsson) har forstått dette og spelar med innerøyst og er nesten overdrivne i det nøkterne og saklege. Melhuus Jensen greier, ved nettopp å vere så nedpå og lite affisert, å få fram den store humoren som ligg i alle dei absurde kontrastane i teksten.

«Kon-Tiki 2: Thor Heyerdahl i landet under havet», med heile ni aktørar, er eit vanskeleg stykke å setje opp på ei så umogeleg scene som Knaus. Det scenografiske, sceneskifta og det fysiske spelet fungerer likevel brukbart i denne produksjonen. Mindre vellukka er valet å nytte høgrøysta overspel til å få fram subtil humor. Dette er ikkje slapstick, men intelligente og underfundige absurditetar med mykje undertekst. Då krevst det etter mi meining ei litt anna tilnærming, og ikkje minst langt betre diksjon.

TEATER

«Danse med skjebnen»
Teatret Vårt, Molde
Av: Vidar Kvalshaug
Omsetjing og attdikting av songtekstar: Eli Stålhand
Musikk: Dance With a Stranger
Regi: Hanne Tømta
Scenografi: Nora Furuholmen
Koreografi: Eli Stålhand
Lysdesign: Jonas P A Fuglseth
Musikalsk ansvarleg: Rune Tylden og Simon Revholt
Musikarar: Rune Tylden, Øystein Sandbukt, Sindre Klykken og Jo Inge Nes
Med: Eli Stålhand, Lars Melsæter Rydjord og Svein Solenes

I eit venterom på eit ferjeleie møter vi tre gåtefulle menneske i lengt og på vent, men etter kva?

For to år sia sette Teatret Vårt opp «Virvelvind», basert på musikken til Ane Brun. Det blei både ei hyllest til Moldes bysbarn og ei framsyning som stod fjellstøtt som teater på eigne bein. Nå har dei tatt fatt i det musikalske universet til nordmørsgruppa Dance With a Stranger, og nok ein gong er det blitt solid dramatikk, og ikkje noko publikumsfrieri med populærmusikk. Vidar Kvalshaug har skrive ein gåtefull og fengslande tekst med uendeleg mange lag, Eli Stålhand har omsett og gjendikta songtekstane til nordmørsk, og i Hanne Tømtas stramme regi er det blitt ei humoristisk, litt surrealistisk og ganske mollstemd framsyning om ulike utgåver av mellom anna lagnad, lengt og overfart.

I Nora Furuholmens scenografi er vi i venterommet på eit ferjeleie ein sein kveld. Rommet er akkurat så smaklaust som slike rom plar vere. Fire menn, som etter kvart viser seg å vere musikarane, sit og halvsøv. Ein ferjemann (Lars Melsæter Rydjord) fortel at her er det han som rår, og inga ferje får gå utan hans godkjenning. Så kjem kafévertinna (Eli Stålhand) inn og opnar kaféen før den einaste reisande (Svein Solenes) dukkar opp med eit klårt ønske om å kome seg over til den andre sida fortast mogeleg.

I ei herleg blanding av musikalske innslag, surrealistisk koreografi, og kvardagsfilosofisk smalltalk, byggjer Hanne Tømta opp ei framsyning der overraskingane er mange, og metaforane sit laust. Vi forstår raskt at her er det like fort tale om ei draumeverd som tradisjonell realisme, og første akt gir eit utal frampeik utan eintydige svar. Når tida går og alle ventar, blir det ofte inkjeseiande samtalar der nokre også lettar litt på sine inste tankar, sjølv om det er til tilsynelatande heilt framande.

Slik byggjer Tømta opp ein sinnrik dramaturgi med lett attkjennelege scener. Vi trur vi er på ei ferjekai der siste båt er gått for kvelden. Eller kanskje har dei slutta heilt å gå? Eller? Det er absurd, humoristisk og ikkje minst gåtefullt.

Så kjem andre akt med nye vendingar. Dei tre er likevel ikkje så framande for kvarandre, og brikker til å forstå kjem på plass. Samstundes dukkar det opp eit utal nye. Tolkingane er fullstendig legio, og det er det som gjer denne oppsetjinga så spennande. Eg seier ikkje meir, sjølv om eg har mi klåre forståing. Trur eg. For det gåtefulle ved denne framsyninga er sjølve opplevinga.

Vidar Kvalshaug har skrive eit drama med god og underfundig tekst. Framsyninga er eit sjølvstendig stykke teater der songane berre er ein utfyllande og understrekande ingrediens. Visste ein ikkje betre, kunne ein tru musikken, og spesielt tekstane, var skrivne for denne produksjonen. Det skuldast i stor mon den dyktige omsetjinga og gjendiktinga som Eli Stålhand har gjort. Ho har også koreografert dei ulike surrealistiske danseinnslaga. Saman med Lars Melsæter Rydjord og Svein Solenes gir ho oss eit tett, presist, overraskande og fengslande ensemblespel. Med trygg dialektbruk, overtydande spel og ikkje minst gode songprestasjonar blir det eit kammerspel av høgste klasse. Dei fire musikarane er, som anonyme reisande, nærast del av kulissene. Dei deltek med forsiktig spel, og leverer solid tonefølgje når det trengst. Kapellmeisteren Rune Tylden har saman med Simon Revholt arrangert musikken på eit vis som kler framsyninga og som kanskje er litt blåare og meir mollstemd enn originalen.

Med Vidar Kvalshaugs underfundige tekst og Hanne Tømtas stramme regi og solide dramaturgiske oppbygging, er «Danse med skjebnen» blitt ein skikkeleg konfekt av ei teaterframsyning.

(Meldinga stod i Klassekampen torsdag den 16. mars 2023.)

TEATER

«Juvikfolket»
Trøndelag Teater, Gamle scene
Av: Olav Duun
Dramatisert av Elisabeth Matheson og Hildegunn Eggen
Regi: Elisabeth Matheson
Scenografi: Bård Lie Thorbjørnsen
Videodesign: Stein Jørgen Øien
Lysdesign: Tommy Geving
Komponist: Marthe Belsvik Stavrum
Med: Hildegunn Eggen

I denne kraftprestasjonen av ei framsyning gir Hildegunn Eggen oss eit eineståande innblikk i Olav Duuns frodige skildringar av menneska på godt og vondt.

For hundre år sia avslutta Olav Duun (1876-1939) sin store seksbands romansyklus «Juvikfolket». Der følgjer vi seks-sju generasjonar Juvikingar på Namdalskysten frå slutten av 1700-talet til 1918. Det er eit verk med mange lag som mellom anna skildrar overgangen frå det gamle pietistiske bonde- og ættesamfunnet til utvandring, modernisering og industrialisering, og der gamle verdisyn og etiske normer må bryne seg mot nye idear. Det er samstundes ein frodig og rik sosial roman med mange fargerike personportrett og ulike lagnadar. Det er overtru, gamle forbanningar, framandfrykt, kjærleik, intrigar, hemn, avundsjuke og alt som er menneskeleg.

Verket er tidlegare dramatisert og sett opp på Det Norske Teatret og Nord-Trøndelag Teater. I samband med at Hildegunn Eggen til sommaren går av etter nesten førti år ved Trøndelag Teater, har ho og Elisabeth Matheson dramatisert bøkene på nytt. Og i Mathesons regi og med Eggen som einaste skodespelar, var det laurdag premiere på Trøndelag Teaters gamle scene.

Ei dramatisering må sjølvsagt kappe ganske kraftig i eit seksbands verk. Dei store etiske og næringspolitiske linene, og transformeringa og moderniseringa blir i denne oppsetjinga berre eit vagt bakteppe. Når Duun ofte skildrar mennesket og maktene, dreier denne framsyninga seg mest om våre indre makter, og om mennesket er vondt. Det gjer ho ved å konsentrere seg om Blind-Anders» (1801-1880) og oldebarnet hans, Odin (1880-1918), og alle dei ulike folka og lagnadane rundt desse to. Og så syner det seg at dette, og dei frodige menneskeskildringane til Duun, er meir enn nok til å lage godt teater.

Framsyninga er bygd opp som ei blanding av forteljarteater og spela teater der Hildegunn Eggen både er forteljar og skodespelar. I eit ekstremt teksttungt maratonløp over to akter fortel ho samstundes som ho hoppar ut og inn av totalt 28 ulike roller. Med eit ganske nøytralt kostyme er det stemmeleie, mimikk og intonasjon som er dei einaste instrumenta hennar. Og jamvel om ho snubla ørlite grann på premieren, syner Hildegunn Eggen nok ein gong at ho er blant dei aller fremste skodespelarane i landet. I eit slikt persongalleri der alt for mange heiter anten Anders eller Per, og der vi ikkje har noko anna enn Eggens spel og forteljing å lite på, er det sjølvsagt ikkje alltid greitt å henge med. Men med den overtydande framføringa hennar gjekk det likevel forbausande godt sjølv om det nok er ein fordel å kjenne litt til historia.

I Mathesons og Eggens dramatisering er den særeigne dialektbaserte nynorsken til Duun tatt framifrå vare på, og Eggen er klår, godt forståeleg og har tydeleg diksjon. Her er det berre å lene seg attende og kose seg med det frodige språket.

Elisabeth Mathesons regi er tru mot tekst og handling, og er truleg gjort i nært samarbeid med Eggen. Trass i alle personane, tidsspennet og ulike plassar, er det meste overraskande tydeleg, og sceneskifta er gode. Eit avgjerande moment i så måte er Bård Lie Thorbjørnsens heilt spesielle scenografi. På scena er det berre ein stein og ein liten modellbåt. Men på bakveggen blir det projisert eit utal ganske nonfigurative måleri. Meir enn hundre slike har Thorbjørnsen laga, og ved hjelp av sinnrik videodesign, skapt i samarbeid med Stein Jørgen Øien, blir det saumlaust skifta mellom ulike assosiative og stemningsskapande landskap. Det er så enkelt, men samstundes så vanskeleg, og eit lite kunstverk i seg sjølv.

Med «Juvikfolket» har Hildegunn Eggen levert ei monumental avskilsframsyning. Men sortien hennar er heldigvis berre som fast tilsett, for til hausten står ho på scena att som pensjonist og frilansar.

(Meldinga stod i Klassekampen onsdag den 15. mars 2023.)

TEATER

«Dragen»
Turnéteatret i Trøndelag, Verdal
Av: Gro Dahle
Dramatisering og regi: Hilde Brinchmann
Komponist: Eirik Myhr
Scenografi: Signe Gerda Landfald
Kostyme og masker: Helena Andersson
Lysdesign: Simen Høy Aasheim
Med: Nora Andvig, Janne Starup Bønes og Martin Karelius Østensen

Ei varm, mangefasettert og opplevingsrik framsyning om eit vanskeleg tema.

Mange barn veks diverre opp i ein heim der frykta for kva foreldra kan finne på rår. Om dette har Gro Dahle skrive fleire gode barnebøker. For nærare tjue år sia kom boka «Sinna mann», og i 2018 kom oppfølgjaren, «Dragen». Lilli er ei lita jente som bur saman med mor si. Men mora er sjølvopptatt, og med eit særs skiftande temperament. For Lilli framstår ho som ein heilt uføreseieleg eldsprutande drake.

Nå har Hilde Brinchmann dramatisert boka, og i hennar eigen regi og i eit samarbeid mellom Turnéteatret i Trøndelag og Tigerstadsteatret, var det laurdag urpremiere på framsyninga i Verdal. Det er blitt ei lita, men velspela, varm og særs visuell og opplevingsrik framsyning om eit vanskeleg tema.

Som publikum blir vi tekne med til huset til Lilli, og like etter kjem Lilli (Nora Andvig) frå skulen, skvett når ho ser oss og fortel at ho ikkje vågar å ta med nokon heim for ho veit aldri i kva for humør mora er. Men kanskje Lilli kan bli tøffare om vi blir med? Då må vi vere musestille, for mora søv og likar ikkje å bli vekt. Så vaknar ho (Janne Starup Bønes) likevel, og det er inga vanleg mor, men ein verkeleg drake i eit fantasirikt kostyme som kjem ut i stova. At dette ikkje er noko kosedyr forstår vi raskt, for her er det rein psykisk terror der Lilli blir låst inn og hundsa med. Det er enkelt å forstå og identifisere seg med Lilli som etter kvart også syner kreative evner. Ho klistrar opp plakatar for å be om hjelp, og medan mora søv, dukkar ein sjarmerande og litt komisk draketemmar (Martin Karelius Østensen) opp. I eit minst like fantasirikt kostyme, som ein mellomaldersk riddar, fortel han om alle drakane han har temt, ikkje utan kostnad, men han har fått det til. Etter litt info frå Lilli stiller han raskt diagnosen, – vi snakkar om ein 42 år gamal lydsensitiv drake med lang snute og stutt lunte. Og som ein kombinert draketemmar og terapeut går han til verket.

Meir skal eg ikkje røpe, men sjølv om det går godt til slutt, er ikkje vegen fram enkel, og det krevst mykje øving og opplæring i sjølvkontroll. Røyndomen er nok neppe like enkel for alle barna som lever i evig frykt, men framsyninga viser at det kan vere ein veg ut.

Tekstgrunnlaget er ei lita bildebok for dei yngste, og historia er nesten banal og kanskje i enklaste laget. Men nokre gongar kan det vere nok. For i det universet Brinchmann har skapt, blir forteljinga så fargerik, mangefasettert og varm at den relativt stutte framsyninga likevel blir ei rik teateroppleving. Premierer på barneframsyningar har ofte så mange vaksne i salen at det er vanskeleg å lodde stemninga blant ungane. Slik var det ikkje her. Det var kontakt og deltaking frå første stund, og ei herleg blanding av hyl, skrekk, latter og kommentarar. Og alvoret låg der likevel heile tida, for draketemmaren hadde næringsvit og delte ut visittkort med naudsynt kontaktinfo etter framsyninga.

For dei som har sett Hilde Brinchmanns prisvinnande oppsetjing av «Mio, min Mio» for nokre år sia, er dette mykje av det same, magiske universet. Signe Gerda Landfalds scenografi er veggar som enkelt kan brettast ut og attende, og publikum sit i scenografien og blir del av han. Med Simen Høy Åsheims utsøkte lyssetjing blir det trass i enkel scenografi, skapt mange og spennande rom og effektar. Musikken til Eirik Myhr er ekstra stemningsskapande, og maskene og kostyma til Helena Andersson er ei teateroppleving i seg sjølv. Det er som sagt ei enkel historie, men ved hjelp av alle desse audiovisuelle elementa, stram dramaturgi og god personinstruksjon har Brinchmann laga noko langt meir av forteljinga. Det skuldast ikkje minst dei tre på scena. Janne Starup Bønes er overtydande som den terroriserande draken som inst inne likevel er glad i dotter si. Martin Karelius Østensen er herleg sjarmerande som den noko anakronistiske draketemmaren. Og Nora Andvig syner i si debutframsyning som profesjonell skodespelar eit rikt register, stort scenisk nærvær og ein imponerande evne til å få publikum i tale.

(Meldinga stod i Klassekampen tysdag den 7. mars 2023.)

TEATER

«Møt meg ved morgengry»
Teater Innlandet, Hamar
Av: Zinnie Harris
Omsett av Jørgen Strickert
Regi: Terje Strømdahl
Scenografi og kostyme: Sveinung og Borghild Rudjord Unneland
Med: Ine Jansen og Ingjerd Egeberg

Ei på alle vis gåtefull framsyning, men likevel klok, velspela og svært attkjenneleg.

Den britiske dramatikaren Zinnie Harris (f. 1973) har ein stor produksjon og mange prisar bak seg, men så vidt eg veit er berre to av dramaa hennar sett opp i Norge. I ein samproduksjon med Nationaltheatret hadde Teater Innlandet i førre veke norgespremiere på «Møt meg ved morgengry» (Meet me at Dawn) frå 2017. Det var ei gåtefull, varm, innsiktsfull, humoristisk og ikkje minst særs velspela framsyning.

Eit kjærastepar, Robyn (Ingjerd Egeberg) og Helen (Ine Jansen) er skylt på land etter ei båtulukke. I følgje teaterets program er spørsmålet kva du gjer i ein slik situasjon når det klikkar for kjærasten din. Er dei på fastland eller ei øy, kor lang tid tek det før dei blir redda, og kven av kvinnene er det eigentleg det har klikka for? Spørsmåla er mange, men så syner det seg at situasjonen er heilt annleis enn den ytre handlinga skulle tilseie. Meir vågar eg ikkje seie, for då vil eg røpe så mykje at vesentlege delar av opplevinga vil bli øydelagd for ein framtidig publikummar.

For dette er ei oppsetjing der du i starten berre bør gløyme å forstå, men i staden kose deg over alle dei andre ingrediensane som saman med eit framifrå spel gjer at brikkene etter kvart fell på plass. Utan å røpe for mykje, så er dette ei framsyning som på same tid er konkret og gåtefull, har mange dimensjonar, og som, utan å vere tidsspesifikk, handlar om korleis vi brukar vår tilmålte tid, om kjærleik og trivialitetar, om skuld, tap og sorg, om det er godt eller vondt, eller båe delar å bli avhengig av eit anna menneske. Kort og godt handlar det i røynda om livet, om kompleksiteten ved å vere til. Robyn og Helen er to heilt vanlege menneske som kunne ha vore deg og meg. Den eine litt forsiktig, og den andre meir framfus. Dei har, trass ulikskap, vakse seg saman til ein einskap der dei kjenner kvarandre ut og inn, og der den eine fullfører setningane til den andre. Teksten er mangfaldig og attkjenneleg, og i Jørgen Strickerts særs naturlege og munnlege omsetjing, er den full av klokskap og humor. Og mykje meir.

Scenografien er enkel, men likevel meir enn tilstrekkeleg. Eit golv som kan vere ei øy eller ei strand, to steinar som syner seg å vere berg av klede, og ein fint lyssett bakskjerm. Her er det dialogen mellom dei to som er det vesentlege. Framsyninga er tekstrik, men Ine Jansen og Ingjerd Egeberg er særs trygge i rollene, og personinstruksjonen er framifrå. Særleg mot slutten, når vi forstår meir av det heile, men langt frå alt, er det nokre intense og vakre tablå som blir presentert kjenslevart og innlevande av to røynde og svært gode skodespelarar.

Terje Strømdahls regi let dialogen vere i sentrum utan for mykje fysisk handling, dramaturgien er stram og skifta er gode. Men eg har ei innvending. Dette er ei uvanleg gåtefull framsyning. Ja, så gåtefull at eg i Strømdahls regi saknar nokre fleire haldepunkt i starten. Ei litt meir og tidlegare avdekking av kva dette dreier seg om, gjerne berre som små hint. For det er inga god kjensle å sitje nesten halve framsyninga og føle seg dum fordi ein ikkje forstår. Men når det så går opp for ein, blir det til gjengjeld så intenst og opplevingsrikt at ein får lyst til å sjå framsyninga ein gong til.

(Meldinga stod i Klassekampen tysdag den 28. februar 2023.