TEATER
«Han andre»
Nationaltheatret, Amfiscenen
Av: Monica Isakstuen
Regi: Maren E. Bjørseth
Scenografi: Olav Myrtvedt
Komponist og lyddesign: Alf Lund Godbolt
Lysdesign: Øyvind Wangensteen
Videodesign: Torbjørn Ljunggren
Med: Hanne Skille Reitan, Hermann Sabado, Mariann Hole og Bernhard Arnø
Eit på same tid svart og humoristisk møte med eit par som held saman meir av gamal vane enn av kjærleik, og som leitar etter ein veg ut av uføret.
Sidan den overtydande debuten med «Se på meg når jeg snakker til deg!» på Rogaland Teater hausten 2019 har Monica Isakstuen etablert seg som ein av landets aller fremste dramatikarar. Til nå har vi fått fem særs vellukka drama som alle handlar om mellommenneskelege forhold, og ofte om elefanten i rommet, eller det vi alle kjenner, men ikkje vågar å setje ord på. Med unnatak av «Kjære Albert» (2023) som hadde urpremiere på Hålogaland Teater, men som, ettersom det var ein samproduksjon med Vega scene, også blei vist i Oslo, har Isakstuens drama hittil berre vore spela i Stavanger, Fredrikstad, Bergen og Tromsø. Men endeleg var det duka for ein urpremiere også i hovudstaden, og det med dramaet «Han andre» som nå blir spela på Nationaltheatrets Amfiscene. Parallelt med denne framsyninga, er også «Dette er ikke oss» frå 2022 sett opp på Torshovteatret som eit lesestykke. Så i haust har endeleg hovudstadspublikummet fått høve til å bli skikkeleg kjende med Isakstuens dramatikk. Det var på høg tid.
Som i alle Monica Isakstuens drama, møter vi menneske som kan vere kven som helst; du og eg, eller kven veit, og som truleg av denne ålmenne tilnærminga ikkje har namn. I «Han andre» møter vi to menneske, JEG (Hanne Skille Reitan) og DU (Hermann Sabado). Dei er eit ektepar der forholdet ser ut til å ha gått meir over i ein vane enn den intense og altoppslukande kjærleiken dei tidlegare opplevde. Det er ein situasjon dei fleste som har lagt bak seg nokre år og den heftigaste forelskinga nok vil kjenne seg att i. I ei form for midtlivskrise er dei to nå på noko som kan sjå ut som ein helgetur til ein skog ved havet for å kanskje finne att noko av det som har gått i grått eller blitt borte. Men her er også eit anna par, HUN ANDRE (Mariann Hole) og HAN ANDRE (Bernhard Arnø). Dei er openbert ganske nyforelska og særleg ho i ein slags naiv tru på at det ho kjenner på, er noko eineståande og heilt annleis som ingen andre har kjent før henne.
Det tek til med at Mariann Hole som HUN ANDRE fortel kor annleis alt er. Absolutt alt. I ein nærast ufriviljug komisk naivitet legg ho ut om korleis sjølv det mest trivielle som det å tisse kjennest annleis i forholdet hennar til HAN ANDRE. Han på si side svarar på mannevis med einstavingsord, men syner seg likevel etter kvart å ha mykje av same godtruande haldninga til forholdet og kjærleiken. Og når dei etter kvart overhøyrer samtalane mellom JEG og DU, er dei båe samde, og overtydde om at slik er i alle fall ikkje dei. Nei, – det er dei ikkje. Og slik kjem dei heller aldri til å bli.
Monica Isakstuens tekst er gåtefull, med mange lag, og går saumlaust frå det heilt konkrete og realistiske til det meir tenkte og drøymande. Det er til dømes uklårt om det verkeleg er to par eller om dei er skuggar eller spegelbilde av kvarandre. Og nettopp denne uavklåra og opne presentasjonen, kombinert med mykje attkjenneleg humor og samstundes beisk realisme og vonde, forbodne kjensler, gjer framsyninga så mangefasettert. Ho er på same tid både opplevingsrik, vond og underhaldande. For når dramatikaren borar djupt og nådelaust i våre mest tabubelagde tankar, gjer det sjølvsagt vondt. Men samstundes gjer Isakstuen det både med attkjenneleg innsikt, og også med masse humor. Maren Bjørseth har i sin regi vore særs tru mot tekstens førelegg og i hovudsak latt orda og dialogen få gjere jobben, berre med forsiktig fysisk spel, og først og fremst med nøktern, lågmælt, men likevel stor innleving frå dei fire på scena.
Olav Myrtvedt har laga ein scenografi som i starten er ein delvis transparent vegg og som etter kvart kan bli vridd slik at det opnar seg ulike rom. Symbolikken er openberr, og kanskje vel tydeleg. Samstundes gjer installasjonen det mogeleg for skodespelarane å gå ut/kome inn, forsvinne for ei stund eller bli skuggebilde, og det fungerer godt. Alf Lund Godbolt har skrive musikk og laga lyddesign, og sjølv om han var særs diskré, blei han likevel for meg meir distraherande enn utdjupande, særleg fordi han i starten høyrdest ut som ein mobiltelefon hjå publikum. Monica Isakstuens tekst er så god og poengtert at han truleg hadde greidd seg vel så godt utan akkompagnement.
Spelet til dei fire på scena er framifrå. Alle ber dei på ei form for dualitet og dobbel botn. Mariann Hole gir oss ei entusiastisk og forelska HUN ANDRE, men likevel med ein undertekst som er både spørjande og med tilløp til melankoli. Bernhard Arnø som HAN ANDRE har ikkje så mange og utfyllande replikkar, men med kroppsspråk og mimikk seier han meir enn ord. Hermann Sabado som DU, er også lenge den kommenterande einstavingsmannen, men kjem etter kvart langt meir til orde. Og vi (i alle fall eg som mannleg publikum) føler med han når han både litt språklaust og tidvis fåfengt freistar å kome henne i møte og formidle at han framleis er glad i henne. Vakkert er det når han på lågmælt vis vender attende til det trivielle og fortel kva han særleg likar ved henne. Og når JEG kvitterer med ein tilsvarande trivialitet om rygging, syner Isakstuen eit særleg godt blikk for kvardagslege detaljar.
Hovudpersonen i dette dramaet er JEG, tidvis ei skikkeleg dramaqueen i leitinga etter «det vidunderlege» eller det som var. Men også så mykje meir. Hanne Skille Reitan gjer ei formidabel og særs nyanserik rolletolking der ho syner ei kvinne som både vil og ikkje vil, der ho desperat leitar, fantaserer og går inn i dei mest forbodne tankeromma og tenker høgt og vondt. Det er både tøft og smertefullt og gjort særs overtydande.
Monica Isakstuen har med «Han andre» nok ein gong bora seg ned i dei inste kjenslene våre på eit vis få, om nokon, for tida gjer betre og med større innsikt. Og med spel og regi som yter teksten hennar full rettvise, er det berre for hovudstadspublikummet å fylle Amfiscena i vekene som kjem.