Amund Grimstad

TEATER

Vildanden
Av Henrik Ibsen
Regi og tilrettelegging: Anne-Karen Hytten
Scenografi og kostyme: Milja Salovaara
Musikk: Åsmund Feidje
Med: Ola G. Furuseth, Pål Christian Eggen, Gunnhild Sundli, Grethe Nordberg m. fl.
Trøndelag teater – Gamle scene 

Bildet:
Idyll? Lutter – og kanskje lummer – idyll i den Ekdalske heimen før Gregers Werle kjem og skal lufte ut med øydeleggande sanningar. Foto:Vegard Eggen 

Ei oppsetting av Vildanden nesten meir i slekt med Holberg, enn med Ibsen sjølv. 

Eg må vedgå at eg lenge var litt i villreie medan eg såg premiera på Vildanden på Trøndelag teater. Når ein set opp eitt av Ibsens mest spela nåtidsdrama, der livsløgnsproblematikken er meir enn godt kjend for alle andre enn dei siste årskulla som har kome til sia førre oppsetting, ja så ventar ein seg ein eller annan ny vri. Men så sit vi der med eit 1880-tals interiør og relativt tidsriktige kostyme. Språket er riktig nok litt fornya, men det blir likevel spela nesten rett frå boka. Trur eg. Før eg gradvis merkar at dette slett ikkje er ei oppsetting eg har sett før. Ibsen ville sjølv at Vildanden skulle vere ein tragikomedie, og aldri har eg sett det tydelegare enn i denne oppsettinga på Trøndelag teater. 

Anne-Karen Hytten si tilretteleiing følger Ibsen, om ikkje ord for ord, så i alle fall scene for scene. Berre i små, nesten umerkelege, gags frigjer ho seg frå 1880-talet og bringer inn surrealisme og komikk, som når Gina spør om ho skal ta av plasten av dei vitskaplege hefta til Hjalmar. Men nettopp ved å vere så diskret, blir dei små avstikkarane frå tid og rom, og ikkje minst realismen, desto meir tydelege. Og nettopp tydeleg er eit stikkord for denne oppsettinga. Det er ikkje i teksten Hytten først og fremst frigjer seg frå tradisjonelle oppsettingar av Vildanden, men i spelet og kanskje alt det usagte. Aktørane blir teikna særs markant, på grensa til overspel, og blir for meg meir symbol for ulike mennesketypar enn heile personar av kjøt og blod. Og det er her komikken også kjem inn for fullt. 

Om Hjalmar Ekdal hadde vore like skiftande i sinnelag, like blotta for kritisk sjølvinnsikt som den personen Ola G. Furuseth presenterer oss for, hadde eg ikkje trudd på han. Like lite som på den ekstremt sjølvrettvise Gregers Werle (Pål Christian Eggen) som har ein komplett mangel på sosial intelligens. Men ved at Hytten dreg dei ut i det outrerte, og held dei opp for oss som dei stakkarslege menneska dei i røynda er, kan vi le den frigjerande latteren samstundes med at vi kjenner oss att i dei båe. Slik blir det eit lærestykke i menneskeleg dårskap, nesten meir i slekt med Holberg enn Ibsen sjølv. Og når doktor Relling (Trond Peter Stamsø Munch) kjem inn som ein litt harry nordlending og heng bjøller på alle kattane, så fell det meste på plass. 

Scenografien til Milja Salovaara er eit enkelt, spartansk fotoatelier frå det som kan vere 1880, og der den litt glisne møbleringa understrekar den store avstanden som det er mellom alle på scena. Loftet med villanda og kaninane er plassert i bakkant og blir berre indikert bak ei dør før avslutningsscena som blir ei dramatisk openberring strippa for all Ibsensk diskusjon om kven som har skote kven. Her er det rett på sak, og det gjer finalen både tydeleg og sterk. 

Ensemblet presenterer rollene sine på ei hårfin grense til karikering og overspel utan nokon gong å bikke over. På det viset får dei fram både komikken, og dei ulike mennesketypane. Gunnhild Sundli har mange års scenerøynsle som songar, men som skodespelar er vel dette å rekne som den verkelege debuten hennar. Ho gir oss ei naiv og litt forhutla Hedvig, også ho særs tydeleg, men sjølvsagt også den minst komiske av dei alle. Sundli kjem meir enn heiderleg frå debuten sin. Ola G. Furuseth er den som først og fremst får fram det komiske i oppsettinga ved å presentere ein Hjalmar Ekdal så blotta for sjølvinnsikt at ein ler før ein blir trist. Grethe Nordberg som Gina, er den som veit, eller veit at ho ikkje veit, og spelar med ein litt kjølig distanse som kler rolla. Samspelet med Hjalmar er nydeleg, og når dei båe står midt i ei livskrise og greier å gjere smør og eit skjerf til noko eksistensielt, så har du i grunnen denne oppsettinga i eit nøtteskal.
Amund Grimstad 

(Meldinga stod i Klassekampen den 29. oktober 2007)

REVY

UKE-revyen MANIFEST
Av forfattarkollegiet
Instruktør: Christina Smeby
Koreograf: Helene O. Monsen
Framført av Studentersamfundets Interne Teater (SIT)
UKA-07, Studentersamfundet i Trondhjem – Storsalen

Ein revy med ein blå (?) tråd, velkoreografert, teknisk framifrå gjennomført, med skikkeleg trøkk i orkesteret, men utan for mange poeng, og eit temmeleg uforløyst tekstgrunnlag.

Vi har vår egen lille verden, rundt oss går Trondhjems by i rotasjon. Slik opnar ei av dei gamle revyvisene frå Studentersamfundet i Trondhjem. Den visa var ironisk. Når UKE-revyen Manifest stort sett ikkje løfter blikket høgare enn til eigen navle, er det neppe meint sjølvironisk. Verda står framfor miljømessige utfordringar av enorme dimensjonar, og i Burma kjempar ein for retten til å kunne ytre seg slik som studentane i Trondheim har høve til, men ikkje gjer. Med eit slikt bakteppe, og med vissa om at nettopp studentane overalt i verda er pådrivarar for miljøvern, demokrati og ytringsfridom, så må det vere lov å etterlyse eit litt større perspektiv på humoren.

Student-UKA i Trondheim er verdas lengste veke. Ho varar i nesten ein månad, og er ei enorm happening med teater, konsertar, seminar, utstillingar og you name it. Om du trudde festspela i Bergen, Olavsfestdagar eller Moldejazz var store, så er UKA den desidert største kulturfestivalen i Norge! Og han er ein dugnad av dei heilt sjeldne. Om lag 1400 studentar tar seg fri frå studia for å vere med på å legge det økonomiske grunnlaget for to nye år med drift av det raude, runde huset ved Elgeseter bru. I år er det 90 år sia det blei arrangert UKE for fyrste gong, og det er ein vital 90-åring som nå set stiftsstaden på både kartet og hovudet i resten av oktober. Motoren og trekkplasteret framfor noko er revyen. Utallege revysongar er blitt evergreens og allemannseige, og Studentersamfundets Interne Teater (SIT) har gjennom åra avla fram eit utal profesjonelle skodespelarar. Det knyter seg difor alltid store forventningar til UKE-revyen i Trondheim. Laurdag var det bypremiere på Manifest.

Nytt i år er at forfattarkollegiet har freista å legge ein raud (eller faktisk blå) tråd gjennom revyen. Det har dei gjort ved å nytte fire gjennomgansfigurar; tre museliknande, søte ”gnarkar”, og ein sjølvopptatt herskar som kallar seg Mifesto. Livet hans er ein evig bursdag, han er ein mann-i-fest, og egosentrisk til det parodiske. Desse fire opnar ballet, slår an tonen, og kjem stadig attende med små innslag. Mifesto blir overspela og raskt relativt poenglaus, men dei tre gnarkane er uvanleg sjarmerande, og leverer masse artige, små, søte gags gjennom heile framsyninga.

Denne revyen er blitt særs visuell, og ganske spektakulær. Det er fantasifulle kostyme i ei blanding av sci-fi og Dsjengis-Khan, mange scenetekniske og scenografiske finessar, og framfor alt ei uvanleg velkoreografert oppsetting. Eg vil først og fremst hugse dei mange flotte danseopptrinna, – frå ei blanding av rockeshow og linedance til utsøkt skyggeteater og god miming. Og alt til akkompagnement av eit særs dugande orkester,

Normalt er det sketsjane og songane som utgjer det viktigaste i revyen. I år var det uvanleg få songar, og desto fleire sketsjar. UKA er tradisjon, og det skal alltid vere med ei drikkevise og ei Trondheimsvise. Slik også denne gongen. Byvisa var som vanleg mollstemt, men får neppe eit liv etter dette. Drikkevisa gjekk i marsjtakt, og fyrste vers var det næraste revyen kom eit sjølvironisk manifest: Vi er klare for kamp, men vi har ingen fiende. Songen har god tekst, men blir definitivt ingen allsong. Det songinnslaget eg vil hugse, er ei absurd vise som glitrande parodierte triste songar om kjærleikssorg, men med uventa musikalske og optimistiske skift. Det synte kva ein med stillferdige og enkle middel kan få til når ein dreg humoren ut i det uventa og absurde.

Sketsjane og monologane var mange. For mange, og for stutte, vil eg meine. Nokre av dei hadde gode poeng, men dei blei i alt for stor grad uforløyste. I hovudsak blei ikkje poenga dyrka og tatt vare på, og det er på dette området revyen først og fremst sviktar. Humor er ei alvorleg sak, og krev god tekst, uventa vendingar, og i tillegg til framføringa også presis timing. I Manifest mangla dei fleste av desse ingrediensane. Eit innslag om machomenn som gjorde seg klåre til dyst, blei så forutseieleg at overraskinga forsvann. Det same gjaldt og ein sketsj om Anne B. Ragde. To monologar synte kva dette kunne ha blitt om forfattarkollegiet hadde arbeidd meir med tekstane. Ein forhutla og stakkarsleg valdtektsmann, og ein lyrikar som skreiv om fitta si. I utgangspunktet plumpt og politisk ukorrekt, men godt framførd, poengtert og ikkje minst uventa.

Manifest gjer ikkje krav på å vere korkje samfunnskritisk eller politisk, men skal vere rein underhaldning. Det får vere greitt nok. Visuelt og teknisk, og ikkje minst musikalsk, er dette vellukka. Men for at ein revy skal vere underhaldande, må han også vere artig og ha gode, bitande poeng som sit. Det har denne revyen diverre alt for lite av.
Amund Grimstad

(Meldinga stod i Klassekampen den 9. oktober 2007)

TEATER

Trøndelag teater – hovudscena
Ingen nordmenn savnet
Av Marianne Meløy, Stian Hovland Pedersen og Trygve Brøske
Musikk: Trygve Brøske
Instruktør: Catrine Telle
Scenografi og kostyme: Åse Hegrenes

Det er så avgjort ikkje nok med gode idear, dyktige skodespelarar og stor påkostnad for å lage godt teater.

Då dei tre folka bak teatergruppa Sjøkua for tre år sia tok steget fullt ut frå rølpete intimscenebuskis til ein fullformats heilaftans revy, meinte eg at steget var i lengste laget. Nå har dei same folka skrive ein framtidsmusikal som Trøndelag teater har vald å sette opp på hovudscena, og eg er lei for å seie det, men denne gongen er forskrevinga total.

Forfattarane tar oss tjue år fram i tida til eit Norge så styrtrikt at skatt er avskaffa. Dei tre nordnorske fylka er hekta av, Hamar er hovudstad, og alt dreier seg om spill og lotto i ein endelaus pyramide der alle vinn. Av ein grunn vi aldri får vite, er monarkiet også avskaffa, og landet er blitt republikk. Alt i dag er Norge eit anti-intellektuelt samfunn, og her er steget tatt fullt ut. Neil Postmans devise om å more seg sjølv til daude er blitt landets credo, og litteratur og kunst er avskaffa. Tor Jonsson skreiv eingong eit bitande essay om åndsproletaren, den personen han frykta mest på jord. Det samfunnet vi her får presentert kan ein såleis kalle åndsproletariatets diktatur. Men der det er undertrykking, er det som oftast opposisjon. Og han finst også her i små enklavar, som ein tidlegare journalist i Norge Rundt (Marianne Meløy), den siste bibliotekar (Trond-Ove Skrødal), og ein sterkt Brechtpåverka skodespelar (Brit Elisabeth Haagensli). Dei vil attende til velferdsstaten, og gjenopne teatra og biblioteka. Så langt, så bra. Ideen kunne ha vore eit brukbart skjelett til ein sjølvkritisk og politisk farse om eit samfunn vi kan vere på full fart inn i. Men det blir diverre aldri anna enn eit skjelett, eller eigentleg alt for mange av dei, og utan særleg substans, mål eller meining.

Skal ein skrive god politisk satire må ein ha kunnskap og innsikt. Skal ein kritisere eit samfunn som er i ferd med å bli overflatisk, må ein gå alt anna enn overflatisk til verks. Det har ikkje desse tre forfattarane gjort. Dei har alt for mye å fortelle, og det er lite av det som er interessant. I staden for gode og bitande poeng, pøsar dei på med klisjear og stereotypiar eg trudde vi var ferdige med på norske scener for mange år sia. Og med ein grunnleggande mistillit til publikum, blir alt fortald med kjempestore bokstavar og overspela til det pinlege.

Sjølvsagt er det lyspunkt. Musikken til Trygve Brøske er ujamn, men held gjennomgåande eit atskillig høgare nivå enn tekstgrunnlaget. Og einskilde scener kan stå på eigne bein. Hallbjørn Rønning og Arne O. Reitan presenterer to brør og bygdetullingar infamt, men likevel berre passe overspela. Og Janne Kokkin syng ei Brecht/Weill-inspirert vise som kunne ha vore noko atskillig meir. Best er framsyninga når ho glir over i å bli ein ironisk parafrase over Les Miserables. Men desse innslaga heng ikkje i hop, og blir berre frittståande fragment i ei langdryg framsyning som er lite morosam og ikkje særleg underhaldande.

I samband med oppsettinga av Revisoren for to år sia stilte eg spørsmål ved kvalitetssikringa på Trøndelag teater. Denne produksjonen gir grunn til å ta spørsmålet opp att. Eg har forståing for at dei tre forfattarane, som sjølve er sentrale aktørar i oppsettinga, kan ha fått tunnelsyn og ikkje sett kor det bar. Men korleis kan det ha seg at ein røynd teatersjef som Otto Homlung, og ein minst like røynd instruktør som Catrine Telle ikkje har sett at dette var for dårleg, og langt frå morosamt? I staden for å be forfattarane kome att med eit betre manus, har dei gitt det ei påkosta framføring med storslagen scenografi og kostyme. Det er ikkje så ofte det blir presentert ny norsk dramatikk på ei hovudscene, og institusjonsteatra blir i desse dagar kritisert for å vere for lite dristige. Det er sjølvsagt bra at Trøndelag teater gir scene til ein ny norsk musikal. Men å seie at det er motig å sette opp noko som ein måtte sjå var for dårleg, er fullstendig feil.
Amund Grimstad

(Meldinga stod i Klassekampen den 27. september 2007)

TEATER

Trøndelag teater – Studioscena
Equus
Av Peter Shaffer
Omsett av Helge Hagerup
Regi: Ola B. Johannessen
Scenografi og kostyme: Carle Lange
Koreografi: Elin Høyholm
Med: Terje Strømdahl, Hermann Sabado m. fl. 

Bildet: Som livet sjølv. Det særs tette samspelet mellom psykiater(Terje Strømdahl) og pasient (Hermann Sabado) er på same tid lågmælt, intenst og fullt av lun humor, – kontrastfylt som livet sjølv. Foto:GT Nergård 

Når den store lidenskapen tar tak i deg, er det som oftast ikkje rom for analytisk resonnering og nøktern vurdering. Slik tenker eg når eg, etter å ha sett Equus av Peter Shaffer på Trøndelag teater, skal freiste å skrive ei balansert teatermelding. Equus er eit stykke som er så fullt av lidenskap og kjensler, og som i tillegg blir så framifrå presentert, at det er umogeleg å skrive noko som den uinnvigde ikkje vil oppfatte som einsidig og kanskje panegyrisk. Men lesaren får ha meg orsaka, – det er ikkje kvar dag ein får servert eit så komplett teaterstykke som denne oppsettinga! 

Alt frå første augneblink forstår vi at dette er noko guddommeleg. I Carle Langes gjennomførte og særs stiliserte scenografi er scena eit tempel. Og ein stall. Og stallen er eit gudshus for vår mann, den 17-årige Alan Strang (Hermann Sabado). Han har helgejobb som stallarbeidar. Tilsynelatande er han ein vanleg ungdom som har ein stor lidenskap for hestar. Men så går eitt eller anna frykteleg gale. Alan riv ut auga på seks av dyra, og slik blir han eit case for barnepsykiateren Martin Dysart (Terje Strømdahl). Så er vi i gang. 

I eit slags retrospektivt fortellarteater tar Dysart oss med gjennom heile behandlinga av Alan frå han ordknapp kjem til klinikken, via dei første forsøka på samtale, til det gradvis blir bygd opp eit tillitsforhold som gjer det mogeleg å avdekke guten lag for lag. Det er eit psykologisk kammerspel der Dysart si fortelling blir illustrert ved små retrospektive tablå medan Dysart sjølv og Alan går ut og inn av tid og rom utan at det på noko vis blir forvirrande. Etter kvart som vi får innsikt i Alans historie, grip ho også inn i Dysarts eige liv, og kuratoren blir konfrontert med seg sjølv. Eg vil tru dei fleste i salen også fekk sitt å tenke på over eige levd liv, og over lidenskap eller mangel på det. Kva er eit normalt liv, – og er det normale eigentleg noko å hige etter? Alan braut nokre grenser, men han gallopperte! Når gallopperte du? 

Eg skal ikkje røpe meir av handlinga, men Equus er ei intens og sterk historie om store kjensler, og med både kraftige religiøse og erotiske overtonar. Det er ikkje vanskeleg å forstå at Shaffers tekst har hausta fagnad over heile verda sia premieren i London i 1973, men denne oppsettinga er noko langt meir enn ein god tekst. Ola B. Johannessen har ansvaret for tilrettelegging og regi, og har laga ein imponerande heilskapt produksjon. I nært samspel med scenograf Carle Lange har han skapt scena om til eit tempel. Det er dramatiske hendingar som blir presentert, men likevel imponerande lågmælt. Det gjer det særs tette kammerspelet mellom Strømdahl og Sabado endå meir intenst, og gjev ekstra styrke og kontrast til dei mange dramaturgiske høgdepunkta. Den litt lune og underfundige humoren som heile tida ligg som undertekst, gjer at den vonde og vanskelege historia blir lettare å ta i mot for publikum, men understrekar også dei mange motsetnadane denne oppsettinga inneheld. Korleis Johannessen og Lange har løyst presentasjonen av hestane, er rett og slett ein liten genistrek. Gjennom stiliserte masker og hovar, og ikkje minst ved hjelp av den utsøkte koreografien til Elin Høyholm, skapar dei ein illusjon ikkje berre av store hestar, men av noko guddommeleg. Det er vakkert, og det gir ei meir enn forståeleg ramme for Alans store lidenskap. 

Terje Strømdahl er nesten sjølvutslettande roleg når han fortel om pasienten Alan og historia hans. På det viset får han høve til å spele på dei enorme kontrastane dette stykket inneheld utan alt for store fakter, og det kler oppsettinga særs godt. I tillegg gir det rom for at Alan får vere hovudperson i si eiga historie. Hermann Sabado er nyutdanna frå teaterskulen, og Alan Strang er hans debutrolle. Eg har vondt for å finne gode nok ord for denne rolletolkinga. Det er ei ekstremt vanskeleg rolle, særs utleverande, og der Sabado både kjenslemessig og bokstaveleg må kle seg fullstendig og forsvarslaust naken. Og han gjer det stillferdig, truverdig og med den største sjølvfølge. Han har eit kroppsspråk og ein mimikk som han spelar like lågmælt og dyktig på. I det tette samspelet både med favoritthesten Gullfaks (Ole Martin Aune Nilsen) og med Terje Strømdahl, får han fram ei på same tid vond og vakker historie. 

Oppsettinga av Equus på Trøndelag teater er noko av det mest komplette eg har sett på nokon scene. Det er ei oppføring som har alt, og som verkeleg gjer noko med deg som publikum. Treng eg seie meir?
Amund Grimstad

(Meldinga stod i Klassekampen den 14. september 2007)

Peer Gynt
Av Henrik Ibsen
Musikk: Edvard Grieg
Regi: Svein Sturla Hungnes
Scenografi: Svein Sturla Hungnes og Even Børsum
Musikalsk leiar: Ole Kristian Ruud
Språkleg tilrettelagt av Håkon Sveen
Dei som er med: Svein Sturla Hungnes, Kari Simonsen, Eir Inderhaug, Mari Maurstad, Stein Grønli, Maria Haukaas Storeng, Rune Reksten m.fl. 

Peer Gynt er framfor noko det norske nasjonaleposet. Jamvel om mannen aldri har levd, er det kjent at Ibsen nytta historia om Per frå Hågå i Gudbrandsdalen som skjelett for rollefiguren sin. Å sette opp Peer Gynt i Fron, heimplassen til Per, i dalanes dal, norskdomens høgsete, og med fjellheimen som naturlege kulisser, kjennest difor heilt rett. Settinga ved enden av Gålåvatnet, i eit nesten naturleg amfi der sola går ned medan mor Åse døyr, er nærast å rekne som den perfekte scenografien. Når teksten i tillegg på framifrå vis er omsett til dølamål og blir framført naturleg og utan knot, blir det heile meir autentisk enn det som er mogeleg på ei vanleg scene. 

Sia urpremieren i 1876 er Peer blitt spela og tolka på eit utal ulike vis. Svein Sturla Hungnes har hatt regien på Peer ved Gålåvatnet sia starten i 1989. Med den naturlege scenografien, og med den geografiske plasseringa, er det ikkje overraskande at han legg stor vekt på Peers unge år, på bukkeritt, bryllaup, Bøygen, Dovregubben og mor Åses død, – med andre ord alt det norske. Før pause får vi alle desse scenene spektakulært og velregissert framført på uforfalska frøning. Det slo meg at Hungnes har greidd å gjere denne delen av oppsettinga særs tydeleg og lettforståeleg utan korkje å vere spesielt pedagogisk eller forklårande. Det er godt gjort, og her ligg vel mye av oppsettingas største styrke. Aldri såg eg den grønkledde (Mari Maurstad) styggare, og samspelet mellom Peer (Svein Sturla Hungnes) og mor Åse (Kari Simonsen) var uvanleg lett å leve seg inn i. Dei meir folkloristiske innslaga med rundt 150 velkoreograferte statistar, gav eit flott og autentisk bakteppe som fort kunne ha blitt nasjonalromantisk lirumlarum, men som i stram regi aldri nærma seg denne fallgruva. 

I dei fleste oppsettingar av Peer Gynt er det vanleg å tone ned utanlandsopphaldet hans. Gålåvatnet er definitivt ikkje korkje Marokko eller Egypt, og her har Hungnes møtt ei av sine største utfordringar. I ei oppsetting der ein i alle dei tre første aktene ikkje treng å gjere store scenografiske grep av di det meste ligg der frå naturens hand, får han med eitt behov for å rykke publikum opp med rota og skape ein illusjon totalt framand frå grasvoll, hesjar og Gålåvatn. I ei setting der rekvisita og lysdesign er nærast fråverande fordi dei finst naturleg, er det langt frå enkelt med eitt å bryte med heile hovudgrepet og lage meir tradisjonelt scenografisk teater. Hungnes har freista å løyse dette ved å ta Peer ut av tid og rom, gi han ein entre med småfly, MC og Cadillac, der han blir intervjua på talkshow iblanda både rapping og Leonard Cohen. Det er drastisk, og kunne ha vore berre ein billeg gimmick, men det fungerer. Mindre vellukka blir møtet med Anitra (Maria Haukås Storeng) og Sfinxen der scenografien er meir stilisert enn forsvarleg. Desse scenene får litt preg av vareopptelling som må med før Peer er heime i rette elementet att og blir konfrontert med seg sjølv og levd liv. 

Peer ved Gålåvatnet er først og fremst Svein Sturla Hungnes sitt prosjekt. Han er scenograf, instruktør og rolletolkar. Trass i relativt vaksen alder, er det særleg den unge Peer han har godt tak på. Leiken og særs truverdig, medan verdsmannen og den gamle ikkje blir like tydelege. Typisk er det difor at han også som instruktør har best grep om den unge. Den retrospektive Peer blir meir overflatisk. Med eitt unnatak; – møtet med knappestøyparen der Stein Grønli verkeleg får ein til å kjenne uhygga. Kva Ibsen ville med Solveig, har vore vanskeleg å få tak på. Eir Inderhaug framfører Solveigs song framifrå som ei lita bonusframsyning i seg sjølv. Men som person har ho fått alt for lite å spele på og blir nesten som ein kulisse å rekne. Avslutninga med Peers møte med Solveig blir ein dramaturgisk nedtur som renn ut i inkje. Eg forstår heller ikkje heilt kor Hungnes vil med finalen. 

Peer Gynt ved Gålåvatnet er storslagent, spektakulært, velspela og framifrå teater. Det er lett å forstå at det har blitt ein slik publikumssuksess. Men både suksessen og den spesielle settinga byr på store problem. Det er som sagt vanskeleg å lage illusjonen av Nord-Afrika i den norske fjellheimen, men dette bør la seg løyse scenografisk. Ei anna sak er at slike årvisse oppsettingar fort kan bli ritual, og ta til å leve sine eigne liv uavhengig av både forfattar og instruktør. Slik kan også oppsettinga faktisk bli seg sjølv nok. Førebels balanserer ho på rett side, men det er lite som skal til før produksjonen blir stivna teater.
Amund Grimstad 

TEATER

Teaterlaget i BUL – Tårnet på Munkholmen
Alice i eventyrland
Fritt etter Lewis Carroll
Dramatisert og nyskrive av Mads Bones og Olve G. Løseth
Musikk: Mads Bones
Regi: Mads Bones og Olve G. Løseth
Scenografi: Anna Schei
Musikalsk leiar: Sunniva S. Hovde
Med: Teaterlaget i BUL Nidaros

Ei fornorska og modernisert Alice i ei leiken og intelligent framsyning som både er hysterisk morosam og imponerande velspela.

Alice i eventyrland, – litteraturhistorias første syretripp, eller inspirasjonskjelde og forløpar for Tolkien, Ionesco og Monty Python? Tolkingane er meir enn legio for denne barnelitteraturens 150 år gamle klassikar. Det er kanskje difor historia har halde seg så godt. Oppsettinga på Munkholmen syner til fulle at dette er eit evigungt stykke som aldri mistar aktualitet. Eg har ved mange tidlegare høve hevda at Teaterlaget i BUL Nidaros er ein utklekkingsanstalt og talentfabrikk av det heilt sjeldne slaget. Kvart år set desse ambisiøse og hardtarbeidande amatørane, med deltakarar nesten ned i førskulealder, opp sommarteater i tårnet på Munkholmen utanfor Trondheim, og kvart år dukkar nye småstjerner fram. Nokre år seinare finn vi mange av dei att på norske institusjonsteater. Det er med andre ord høgt nivå på oppsettingane, men denne gongen spelar dei skjorta av seg sjølve, for oppsettinga av Alice i eventyrland er ein sensasjon! Punktum!

Mads Bones og Olve G. Løseth, båe 26 år gamle, har nettopp avslutta fireårig teaterutdanning i Danmark. Før det har dei gått den gode skulen i BUL, Mads frå han var ti, og Olve frå han var fjorten. Eg har sett dei båe i utallege roller og rekna med å sjå dei att ved seinare høve. Nå har dei nyskrive, dramatisert og instruert Alice, og i tillegg har Mads Bones skrive ny musikk. Det er blitt ei særs leiken framsyning der berre skjelettet er att frå Lewis Carroll. Kaninen, larva, dronninga og nokre til er framleis med, men i tillegg dukkar mellom andre Espen Askeladd, Prinsessa på erta og Teskjekjerringa opp, for ikkje å gløyme Hjallis in Wonderland, ein skøyteløpar sjukleg opptatt av tid. Bones og Løseth har utforska og leika seg med det absurde i språket, med ord som kan vere tvitydige, og med uventa vendingar. I tillegg har dei nesten gått seg vill i sitat frå populærmusikken. Det er blitt ei hysterisk morosam oppsetting, og denne dramatiseringa kunne forsvare plassen sin på kva scene som helst.

Det er eit langt stykke frå ein god tekst til godt teater. Når Bones og Løseth også har greidd å lage ei god scenisk framføring, er det endå meir imponerande. Eit ensemble med 34 aktørar i alderen 8 til 55 i det tronge tårnet på Munkholmen, er ikkje enkelt å instruere. Sceneskift, koreografi og alt gjekk som hand i hanske, og spelet tyder på særs god personinstruksjon. Det er ofte slik at speleglade amatørar kompenserer for manglande spel med litt keitete sjarm. Det var ikkje naudsynt denne gongen. Sjarmen var sjølvsagt til stades, men spelet var noko av det beste eg har sett frå teaterlaget, og det seier ikkje så lite! Emilie Mordal Konradsen er klippefast i rolla som Alice, passe avdempa i spelet, litt naiv, sterk når det trengst, og trygg i dei mange songinnslaga. Ingrid Kummeneje er høgt og lågt som statssekretær Kine Kanin, Mira D. Askelund er eit fyrverkeri av ein rocka kålorm og Tore Johs Bakken ruvande som den sjølvopptatte dronninga. Eit av dei mest absurde innslaga stod Eivind Skrødal og Niklas Kummeneje for som TiddeliDU og TiddeliDUM der ein verkeleg skulle henge med i dei språklege svingane for å få med seg alt.

Musikken til Mads Bones kler oppsettinga, og med bruk av mygg blir songvolumet betre og songarane tryggare. Songinnslaga var forbausande bra framført, og i koringa var det skikkeleg trøkk. Det vesle orkesteret bør dempe volumet noko for at ein skal få full valuta av dei gode tekstane, men elles kom Sunniva S. Hovde godt frå oppgåva som kapellmeister.

Denne oppsettinga av Alice i eventyrland er full av intelligent undertekst. Aforismar og absurditetar ligg lag på lag. Det er hysterisk morosamt, godt teater, og det er først og fremst framifrå underhaldning.
Amund Grimstad

(Meldinga stod i Klassekampen den 11. juni 2007)

DANS

Teaterhuset Avant Garden – Trondheim
Olavshallen – lille sal
Bare Back Lying
Av Simone Aughterlony
Video Meika Dresenkamp
Med Simone Aughterlony, Bibiana Beglau, Nicholas Lloyd og Thomas Wodianka.

I grenselandet mellom dans, teater, film og performance presenterer Simone Aughterlony ein underhaldande humoreske der du kan dikte inn om lag kva du vil.

Simone Aughterlony, opphaveleg frå New Zealand, men busett i Sveits, har dei siste åra skapt seg eit namn både som dansar og koreograf. Bare Back Lying er hennar første ensemblearbeid, og med seg har ho eit dyktig multinasjonalt lag frå Tyskland og England. Det er ei heilaftans framsyning, sjangeroverskridande så det held, humoristisk og underhaldande, visuell, sensuell og ikkje minst særs leikande. Oppsettinga er full av metaforar, og den som vil forstå alt, får ei strid tørn med å henge med. Berre i tittelen ligg det eit hav av tolkingar frå å ligge med ryggen bar til løgnaktig homofil analsex, og i dette spennet er det det vesle ensemblet flørtar med publikum i nesten samfulle to timar.

Med fullt opplyst sal og scene tar framsyninga til medan tilskodarane kjem inn. Thomas Wodianka pratar ubesværa med publikum, medan Nicholas Lloyd kjem med meir enn flørtande kommentarar til kvinnene i salen. Ei ikkje bareback, men laidback stemning er skapt, og den spelar ensemblet vidare på i heile framsyninga. Så tar det heile til, og vi blir presentert for historie etter historie, kanskje løgn, kanskje sanning, og same historia fortald på ulike vis. Scenisk er det ei sjangerblanding som gjer det umogeleg å katalogisere oppsettinga. Frå verbale historier, via film, interaktivt seminar, musikk, song og sjølvsagt til dansen. Han er ei historie for seg, framført utan musikk, keitete, firkanta og nærast maskinelt, men likevel så synkront og ekspressivt. Gjennom denne multimedieframsyninga leikar Simone Aughterlony seg med både ensemble og publikum, sensuelt, humoristisk, grunnleggande trist, – og altså litt løgnaktig.

Metaforane sit laust i denne oppsettinga som blir spela på engelsk og delvis tysk. I ei av scenene karakteriserer dei fire kvarandre ved hjelp av ei uendeleg rekke meir eller mindre vellukka metaforar. Aughterlony har tydeleg urokkeleg tillit til både publikum og eiga oppsetting, for dei fleste ville ha gitt seg halvvegs. Framsyninga er nok litt i lengste laget, og ho kan bli noko dvelande, men imponerande nok greier ensemblet å halde oss fanga i nesten to timar. Kva dei har fortalt oss, er eg ikkje heilt viss på, men det er i alle fall godt skrøna.
Amund Grimstad

(Meldinga stod i Klassekampen den 25. april 2007)

TEATER

Trøndelag teater – Studioscena
Det tredje stadiet
Av Tale Næss
Regi: Kjersti Haugen
Scenografi: Bård Lie Thorbjørnsen
Med: Pål Christian Eggen, Cici Henriksen, m.fl 

Washingtin
Av Johan Harstad
Regi: Nora Evensen
Scenografi: Bård Lie Thorbjørnsen
Med: Trond Peter Stamsø Munch, Jan Frostad og Ole Martin Nilsen 

Tale Næss har skrive for scena før. I vinter har ho hausta gode kritikkar for Strømmer både i Tromsø og Oslo. I Det tredje stadiet presenterer ho oss for ein sivilisasjonskritisk framtidsvisjon som ikkje treng å vere alt for fjern. Vi er på eit sjukehus, ei temmeleg lukka avdeling der lite skjer, og sambandet med verda utanfor er totalt avskrudd. Eitt eller anna har gått veldig gale, og smått om senn skjønar vi at det nok er ei miljøkatastrofe som er i ferd med å øydelegge menneska. Innestengde, og smitta med eit virus vi berre anar konsekvensane av, lever fem menneske i retrospekt, fylde av apati og fullstendig kontrollert av tre tilsette som korkje kan eller vil gi svar på noko. Det er ei visuell, poetisk, og særs sterk framsyning der uhyggestemninga ligg i lufta heile tida. Det suggererande lydbildet til Hans Magnus Ryan understrekar det klaustrofobiske. Tale Næss og Kjersti Haugen har tatt godt vare på stemninga, men handlinga, i den grad ho finns, blir uklår. Det blir for mange tema og spørsmål, og det er vanskeleg å fatte kva Næss eigentleg vil. I kva grad kan det hjelpe verda at personane bryt med apatien og gjer noko? 

Johan Harstad er mest kjend som romanforfattar, men debuterte i vinter med librettoen til monodramaet Grader av hvitt i heimbyen Stavanger. Washingtin må likevel reknast som den verkelege dramatikardebuten. Som Det tredje stadiet, omhandlar det ein katastrofe, men med eit heilt anna grep. Historia er ei verkeleg hending – flyhavariet til Air Floridas Palm 90 i januar 1982. Sonen til den eine flygaren tar oss 25 år etterpå gjennom ulukka sekund for sekund i ei tilnærma leksikal, men likevel særs intens framføring. Han var 11 år då flystyrten skjedde, og føler på eit vis at han slutta å vekse etter at faren omkom. Det er imponerande å få eit slikt faktabasert fortellarteater til å bli intens action, men både teksten til Harstad, det særs stramme regigrepet til Nora Evensen, og ikkje minst framifrå rolletolking av Trond Peter Stamsø Munch, gjer at du blir tollbunde. Men når du trur du er inne i handlinga, og skal sjå på etterraksten og seinverknaden etter katastrofen, syner det seg at Harstad er ute i heilt anna ærend. I røynda handlar det ikkje om ulukker og redsla for å døy, men om eit samfunn der vi nektar å døy, der virtual reality gir oss game over og høve til å starte på nytt. Slik er ikkje røyndomen, og Harstads vri er humoristisk, velskrive og særs overraskande. Han gjer narr av oss, og det kjennest godt!
Amund Grimstad

(Meldinga stod i Klassekampen den 16. april 2007)