Amund Grimstad

REVY

«Vivillé»
UKA-19, Studentersamfundet i Trondhjem
Av Forfattarkollegiet og komponistkollegiet
Regi: Andreas Gaustad og Brynjar Larssen Bakken
Kapellmeister: Erik Bjørnerem
Songpedagog: Karen Francke
Scenografi: Ingvild Stokke, Ulrikke Schønfeldt og kulissegjengen
Koreografi: Sigrid Johansen og Ingrid Støen
Kostyme: Rebekka Aarskog og kostymegjengen
Med: Studentersamfundets Interne Teater (SIT)

Ein revy med ein formidabel første akt, men som ikkje held same nivået etter pause.

I meir enn hundre år, berre avbrote av krigen, har Trondheimsstudentane annakvart år laga UKA, ein kulturfestival som manglar sidestykke i norsk historie. Nærare 2000 friviljuge studentar arbeidar natt og dag, (delvis) ved sia av studia for å få til dette dryge tre vekers arrangementet som nokså trygt kan seiast å vere landets største kulturdugnad. I nitti år har studentane arrangert dette i hus dei eig sjølve, det rare, raude, runde huset ved Elgeseter bru, som dei eig nettopp fordi UKA gir det økonomiske fundamentet for drifta av huset. Og motoren i det heile er UKE-revyen som trass i at han også er ein dugnad laga av amatørar, i alle desse åra har levert numre og songar som kan måle seg med det beste i norsk revyhistorie. I tillegg har revyane også vore både nyskapande og trendsetjande, og ikkje minst vore særs gode til å fange opp strømmingar og tendensar i samfunnet. Mest treffsikre er studentane sjølvsagt på det dei kjenner best, som dei relativt nære ting, men revyane har i alle år vore ein god miks av alvor og skjemt, politisk satire og berre tull og tøys. I år er det eit lite jubileum ettersom det er femtiande gongen det blir spela UKE-revy. Sjølv har eg sett 23 og meld 22 av dei, og kan med ein gong seie at årets revy er blant dei betre eg har sett.

UKA er tradisjon, og slik også med revyen. Han skal ha den før nemnde miksen av satirisk brodd og tull og tøys. Men han skal også ha ei drikkevise og ei Trondheimsvise. Og får dei til ein raud råd, er det heller ikkje å forakte. UKE-namnet er også ein tradisjon ein ikkje tuklar med. Det skal helst ha tre stavingar, omhandle eitt eller anna i tida, og i tillegg ha fleire tolkingar. Årets namn, «Vivillé» føyer seg pent inn i denne malen, og om du ikkje fattar kva det mellom anna kan tyde, er det etter opningsnummeret ikkje tvil. Studentar har si eiga litle verd, og dette er både opplese og vedtatt samt tema for ei av dei mest ikoniske gamle revysongane. I sjølvironiens lys startar det heile med ein jordklode som går til helvete, men det gjer vi eigentleg fan i, for vi vil leve bekymringsfritt, – vi vil le! Nummeret er ei av dei beste opningane eg har sett, framifrå sunge og godt koreografert, og det sette kjapt standarden for resten av revyen. I alle fall første akt.

For i første akta kom det eine innslaget betre enn det andre, nære ting og kvardagsfenomen som blei vridd og vrengt på slik som redsla for ikkje å ha jobb før du er ferdig med studiet, restaurantane på Solsiden, og at her er plast (ja, det er ikkje trykkfeil) til alle. To av numra synte at det er ikkje så farleg med innhaldet så lenge framføringa er bra nok. Ein audition til tryggingsvakt på Trondheim kino var framført så godt og på kornet, at han blei nesten hysterisk utan at det eigentleg var nokon historie å fortelje. Og då det kom eit Foodora-bod syklande ned fjerde kvadrant, trudde eg kanskje det ville bli noko om streiken og nye tilsetjingstilhøve i arbeidslivet. Det var det ikkje, men før eg rakk å bli skuffa, hadde skodespelaren sjarmert meg i senk med fantastisk godt spel og berre intelligent vås. I tillegg til at han våga å ta seg lange pausar og late humoren søkke inn. Ei lita perle og på line med moskus-sketsjen frå UKA 17 for dei som hugsar den.

Det er openbert ikkje så lenge sia studentane har vore førskulebarn, for det er ofte ein tendens til å lage parodi på barneunderhaldning. Denne gongen var det ein intelligent tekst om forsøk på pedagogisk barne-TV om omgrep som ironi og satire.

I dag blir alle krenka, og det er vel ikkje så lenge før det blir håplaust å lage god humor i anna enn lukka grupper. Ein sketsj som eg har venta på i mange år, tok opp dette fenomenet ganske underhaldande og treffsikkert. Visa «Nu klinger» frå UKE-revyen «Cassa Rossa» i 1929 er dei siste femten, tjue åra opphøgd til eit nesten religiøst nivå og blir for tida avsunge ståande som om det var ein nasjonalsong. Men teksten er altså frå 1929, og her blir vi mellom anna minna på at «jenter, øl og dram, var kjæmpernes meny». Det er sjølvsagt ikkje gangbart i dag, men så er det altså slik at det politisk og kunstnarleg korrekte ikkje alltid er det same.

Revyen skal ha ei Trondheimsvise, og mange gode er det blitt etter kvart, men derfor sjølvsagt også vanskeleg å finne ein ny vri. Det gjorde forfattarkollegiet i år. Songen er framført av ei jente frå Bergen som diverre må til Trondheim for å studere ønska fag, og som med stor skepsis likevel forlét Stiftsstaden etter fem år med eit kjærleiksforhold til byen. Dette er ei vise som eg trur vil få eit liv etter dette, som var både litt sår, humoristisk, og kjenslefylt, samstundes som ho blei framført inderleg og særs truverdig.

Men det var finalen i første akt som tok prisen. Ei av byens storstuer, Britannia hotell er pussa opp for milliardbeløp, og dette gav bakgrunn for ein formidabel og velframført opera i ikkje mindre enn 30 aktar(!), eit innslag som hadde alt. Her var historia om hotellrestaureringa og eigaren, Odd Reitan, om Åge Aleksandersen og trønder-rockens forbanning, og det var ein herleg operaparodi, ei pompøs og overspela historie om Rosalita og Tagliatelle. Det var overskot, gjøglarglede, og alt eit godt revynummer skal ha, eit innslag som kan måle seg med den ikoniske Erichsen-operaen frå «Ræggeti» i 1979.

Det var ein formidabel første akt, og aldri kan eg hugse at eg har vore like nøgd til pause. Og som oftast tek det seg opp i siste akta. Det gjorde det ikkje denne gongen. Her var mange innslag som hadde gode poeng, men som, i alle fall førebels, var uforløyste. Som til dømes drikkevisa, sal i Midtbyen, ein ode til kaffien og den trønderske iveren etter å sløse bort pengar på store idrettsarrangement. Men akta baud også på god underhaldning. Ein sketsj om skjeggkreas arbeid for å bli betre likt, var nok eit døme på at flotte kostyme, godt spel og overraskande vriar kan gi strålande innslag utan at det eigentleg er så mykje å fortelje. Slik var det også med ein sketsj om toll, eller toill og tull, som har potensial til å bli god om han berre blir stramma litt.

Det einaste forsøket på politisk satire, var eit takknemleg innslag frå bakrommet til Bompengepartiet, deira håplause arbeid for ikkje å framstå som eit ei-saksparti, og der mange poeng var tatt godt på kornet. Det same galdt dei som stod i kø for å kome seg på Mount Everest, og der skodespelarane nok ein gong våga å ta lange pausar og i staden la mimikk gjere jobben. Eit lyrisk lite innslag om fenomenet dickpics var eit takknemleg brot, heilt annleis enn alt det andre, hadde eit overraskande poeng, og i tillegg ein god tekst, og blei slik eit høgdepunkt etter pause.

Men det var finalen som berga andre akta. Ringen er slutta, og vi er attende til opningsnummeret og ukenamnet. Så lenge vi opptrer som det Nordahl Grieg kalla «gumanistar», personar som ser og erkjenner verdas elende, men ikkje gjer noko med det, får det vere nok. Vi sender gode tankar dit det trengst, men helst vil vi berre le.

Det er mykje som skal klaffe for å få til ein heilstøypt revy. I eit produksjonsapparat på nesten 200 studentar, og alle amatørar, kan ein ikkje vente at absolutt alt skal vere perfekt. Men det meste held mål og vel så det. Spelet til dei åtte på scena er overtydande og godt, og songprestasjonane deira er imponerande. Det er mange danseopptrinn som er synkrone og velkoreograferte. Orkesteret gjer ein kjempejobb for å sy det heile samen. Dei sit på dreiescena, og er tidvis synlege. Lydkøyringa i storsalen i Samfundet er ei utfordring, men der eg sat, var det aldri problem med at musikken og lydnivået kom i vegen for song eller tekst. Kostyma var fantasifulle og avgjerande for nokre av numra, spesielt innslaget om skjeggkre. Scenografien var ganske omfattande og tok i bruk både scene, galleri, eine kvadranten og delar av salen, men kanskje var han litt for komplisert. For sjølv om revyen blei framført med fart og masse energi, stussar eg på at sceneskifta ikkje var betre regissert. Dei var langt frå saumlause, og jamvel om orkesteret freista å fylle skifta, var det litt amatørmessig med alle scenearbeidarane som i stummande mørke freista å rigge om mellom nesten kvart einaste nummer.

«Vivillé» er ein UKE-revy som har ein formidabel start og første akt, men som fell litt saman etter pause. Mykje av dette kan nok gå seg til med litt skjerping av poeng og punchlines. Personleg kunne eg nok ha tenkt meg litt meir og skarpare politisk satire, for om revyen mangla noko, så var det vel først og fremst det. «Vivillé» er velspela og underhaldande, ikkje den beste revyen eg har sett, men absolutt av dei betre.

TEATER

«Kristin Lavransdatter»
Trøndelag Teater, Hovudscena
Av Sigrid Undset
Dramatisert av Kjersti Horn og Kristian Lykkeslet Strømskag
Regi: Kjersti Horn
Scenografi og kostyme: Svend Haraldsson
Lysdesign: Eivind Myren
Komponist og lyddesign: Alf Lund Godbolt
Med: Ingrid Unnur Giæver, Kingsford Siayor, Trond-Ove Skrødal, Janne Kokkin, Isak Holmen Sørensen m. fl.

Ei blanding av forteljarteater og forsiktig dramatisering som korkje reiser spørsmål eller gir svar.

Sigrid Undsets nobelprisvinnande og store episke forteljing om Kristin Lavransdatter, jenta som i høgmellomalderen braut med religiøse og patriarkalske normer og på nittenhundretalsvis følgde kjærleiken, kan framleis fascinere lesarar. Romantrilogien er, med vekslande hell, både filmatisert og dramatisert tidlegare. Nå har Kristian Lykkeslet Strømskag og Kjersti Horn dramatisert første bandet for Trøndelag Teater, og laurdag var det premiere i Kjersti Horns regi.

På ei naken scene kledd med kryssfinerplater på golv, vegg og i tak, og med ein slags sitjebenk langs alle veggar, togar skodespelarane inn. Dei er alle i sivile klede, og det er inkje som minner om mellomalder før ein av dei målar «1306» på veggen. I ei blanding av forteljarteater, høyrespel og særs forsiktig dramatisering blir vi presenterte for Lavrans og familien hans, barnedød og flytting frå Follo til Jørundgard på Sel. Vi møter den unge Kristin, forholdet til vennen Arne, og ikkje minst dei tette banda til faren. Alt presentert nærast som om det blir lese frå boka. Men så syner det seg at det vi trudde skulle vere ein introduksjon, held fram på same vis gjennom tre akter og dryge fire og ein halv time.

I ensemblet på elleve er nesten alle til stades på scena heile tida, sit på benken eller ligg på golvet og følgjer med til det er deira tur. Med unnatak av dei fem hovudrollene, går dei andre seks ut og inn av eit tjuetals roller ganske saumlaust, og sjølv om dei presenterer seg kvar gong det er ein ny person, kan det bli litt forvirrande. Og det er ikkje noko anna enn orda og det særs varsame spelet som gir identitet til dei ulike figurane. Dette kunne ha vore eit godt grep om regien hadde vore strammare, orda gitt meir innhald og aktørane fått tydelegare roller å spele på. I staden er det blitt ei alt for lang, ganske monoton og lågmælt framsyning der det ikkje er skilt mellom likt og ulikt. Det blir ufriviljug melodramatisk, og når monotonien stundom blir brote, er det med høgrøysta skrik. Ingrid Unnur Giæver som Kristin har fått alt for lite å spele på, og blir nærast ein kommentar til seg sjølv. Eg er uviss på om ho er ei sterk jente med fri vilje, eller berre eit offer for eigen lagnad. Einast i den sterke epilogen der Lavrans (Trond-Ove Skrødal) og Ragnfrid (Janne Kokkin) gjer opp med seg sjølve, får vi eit gløtt av kva dette kunne ha blitt.

Sjølv sit eg att med to spørsmål: Kvifor set teateret opp «Kristin Lavransdatter»? Og kva er det Kjersti Horn vil med framsyninga? Eg fekk diverre ikkje svar på nokon av dei.

(Meldinga stod i Klassekampen måndag den 30.september 2019.)

TEATER

«BASTARD, Trondheim internasjonale scenekunstfestival»
Rosendal Teater, Verkstadhallen og diverse private heimar
«Footnote number 12» av Spreafico/Eckly & Theatre Replacement
«CUTLASS SPRING» av Dana Michel
«H2-HEBRON» av Winter family
«There is a noise» av Hestnes/Popovic
«HOMINAL/ÖHRN» av Marie-Caroline Hominal & Markus Öhrn
«Et dukkehjem» av Henrik Ibsen og Ingvild Holm

BASTARD er ein festival som presenterer mykje forskjellig scenekunst, også når det gjeld kvalitet.

Berre tre veker etter at Teaterhuset Avant Garden gjenopna som Rosendal Teater i nyoppussa og nybygde lokale, arrangerte teateret sin årlege internasjonale teaterfestival. For meg som arkitekt og med årelang erfaring frå byggebransjen, veit eg at alle nybygg krev innkøyring og har eit utal barnesjukdomar. Og jo meir teknisk avansert bygga er, jo meir er det som skal kalibrerast, tilpassast og you name it. At Rosendal Teater våga å arrangere festival nærast før malinga var tørka, var eit enormt risikoprosjekt. At dei kom ned på beina utan at vi som publikummarar merka så alt for mykje til innkøyringsproblema, er ikkje anna enn imponerande og er særs lovande for kva vi kan vente oss i framtida.

Scenekunstfestivalen ber namnet BASTARD, eit i utgangspunktet ganske nedlatande og kontroversielt namn, men som i denne samanhengen er meint positivt i tydinga litt av alt. Ved nokre tidlegare høve har teateret freista å kuratere festivalen etter eit tema, men i år såg vi lite til det. I staden fekk vi eit solid mangfald av norsk og utanlandsk scenekunst gjennom eit dusin ulike produksjonar der nokre også var urpremierar.

For ein stakkars einpersonsmeldar var det tilnærma umogeleg å få med seg alt, så eg nøydde meg med seks av framsyningane. Den første, den norsk-canadiske produksjonen «Footnote number 12» av Spreafico/Eckly & Theatre Replacement, har eg skrive omfattande om i ei eiga melding, og der går det ganske klårt fram at dette var ei framsyning av dei verkeleg sjeldne. Eg skal ikkje trøytte lesarane med å gjenta meg sjølv, men den som er i Bergen den 19. eller 20. oktober, har høve til å oppleve denne språkleg og teater-litterære perla sjølv.

Rosendal Teater vil nok framover vise meir dans enn tidlegare, og som representant for sjangeren var det nok ein kunstnar frå Canada. Dana Michel har laga ei framsyning som heiter «Cutlass spring». Frå ein ganske stilleståande start der ho nokså ubehjelpeleg vrikka seg framover sitjande på kne på ei lita tralle, blei framsyninga for meg ei særs personleg openberring. Trass i, eller snarare på grunn av at ho som dansar har stålkontroll på motorikk og rørsler, synte ho kor vanskeleg alt kan vere når du ikkje har lært deg å nytte kroppsfunksjonane eller reiskapen du blir tildelt. For dei fleste vil nok dette kunne sjåast som ein kamp for tilværet og menneskas læringsprosess frå barn til gamal, og stadig med referansar til nåtidige og ålmenne hendingar og situasjonar. Men om eg skal få lov å vere personleg, blei dette for meg eit humoristisk og attkjenneleg freakshow om mitt eige liv og kvardagen min. Ein ryggmargsskade frå eit sykkelvelt for ti år sia har øydelagt mykje av motorikken min. Å sjå Dana Michel var som ei iscenesetting av min eigen kvardag med vanskar med det heilt trivielle som å kle av og på seg, ta seg fram og alt det som små barn og eldre slit med, men som alle andre tek for gitt.

«H2 Hebron» av Winter family var truleg eit sterkt, politisk og særs godt dokumentarteater, og ettersom produksjonen blei vist i Verkstadhallen kan ein ikkje skulde på innkøyringsproblema i det nye teaterhuset. Her blei vi presenterte for situasjonen i den palestinske byen Hebron, den største byen på vest-breidda, og historisk viktig for alle dei tre store religionane i området. Men elendig lydkøyring kombinert med dårleg diksjon og at dei som sat slik eg gjorde, rett framfor miksebordet, hadde bakgrunnslydane nærast som ein overdøyvande støysendar rett i øyret, gjorde at det var uråd å forstå framsyninga. Men for dei som sat på andre sida av amfiet og på fremste rad på sida mi, var opplevinga openbert ei heilt anna, og eg får vise til Willy Walders melding i Shakespearetidsskriftet for dei som vil ha ei kvalifisert meining om framsyninga. Ho blir vist att på Black Box i Oslo om få dagar, og då får ein vone at dei har lært av feila i Trondheim.

Dei to scenekunstnarane Freya Sif Hestnes og Marina Popovic, den første frå Danmark og den andre norsk, men med bakgrunn frå Sarajevo og krigshandlingane på 90-talet, har laga ei framsyning dei kalla «There is a noise» der dei presenterer det mest forferdelege i ei kontrastert setting med steiking og servering av vaflar og lågmælt og daglegdags samtale om kva ein hugsar. Først med utgangspunkt i dagbøkene til den då 16 år gamle bestemora til Hestnes frå slutten av andre verdskrigen, og så til kva Popovic hugsar frå Sarajevo og flukta til Norge. Medan det blei steikt vaflar og snakka naturleg og roleg om krigens kvardag, sat vi rundt eit bord med krigsleikar som ei enorm slagmark. Effektive og illustrerande kontrastar, og ei framsyning som samstundes var nådelaust ærleg. Ho var kanskje litt uforløyst, og har nok også eit større potensial enn dei til nå har greidd å få fram.

Marie-Caroline Hominal og Markus Öhrn presenterte ei framsyning dei kalla «HOMINAL/ÖHRN». Markus Öhrn fortalde i opninga om kor glad han var i bestemora si. Ho hadde levd eit sjølvutslettande liv i Nord-Sverige, fullstendig i skuggen av den særs patriarkalske mannen. Før ho døydde blei ho spurt om ho ville ha gjort noko annleis, og då svara ho noko overraskande at ho ville ha vore meir destruktiv og i større grad følgd sine eigne lyster. Med dette som eit spennande utgangspunkt har dei laga ei framsyning der bestemora nærast står opp frå kista og ter og oppfører seg grotesk og motbydeleg. Det var ein nokså smaklaus og feilslått produksjon, fullstendig utvendig og som korkje ga refleksjon eller innleving og heller ikkje greidde å provosere eller gjere noko anna med oss.

Då var det ganske annleis med den siste framsyninga eg såg. Det var ikkje mindre enn ein urpremiere på ei humoristisk, lett naivistisk, og særs underhaldande versjon av Henrik Ibsens «Et dukkehjem», laga og framført av Ingvild Holm. Kledd opp som dei gamle sjokoladegutane i teatera for hundre år sia, serverte Holm oss popkorn frå ei vakker vintagemaskin på hjul. Samstundes presenterte ho ein filmatisert dokketaterversjon av dramaet medan ho på eit like naivistisk og sjarmerande engelsk simultanomsette det som skjedde på skjermen. For dette var jo ein internasjonal festival, må vite. Filminga var gjort med mobilkamera på hennar eige kontor. Det var gjort med svart bakgrunn, utan scenografi, og stort sett berre med close ups, med unnatak av eit nesten absurd brot i scena då Nora gjekk. Framsyninga blei eit artig metateater fordi ho nytta særs enkle tredokker som marionettar, og slik fekk fram korleis Nora var Torvalds marionett på eit illustrerande vis og med dobbel botn. Ikkje så reint lite keitete freista Holm å multitaske og gjere alle til lags ved å køyre film, servere popkorn og kommentere handlinga på det som i si tid blei kalla Hokksundengelsk. Men parallelt med dette greidde ho på eit spørjande og litt undrande vis å få fram handlinga og konfliktane slik at eg ikkje på nokon måte følte at ho hadde tatt for lett på intrigen. Og aldri har eg sett «Et dukkehjem» så dampande erotisk som denne versjonen.

TEATER

«Footnote number 12»
Rosendal Teater, sal 3
Av Spreafico Eckly & Theatre Replacement
Konsept og originaltekst: James Long og Andrea Spreafico
Regi: Andrea Spreafico
Lyddesign og live modulering: Nancy Tam
Scenografi: Philippe von Hase
Lysdesign: Itai Erdal
Med: James Long

Ei gåvepakke til alle som er glad i litteratur og opptekne av rikdomen i språket.

Det er BASTARD internasjonal scenekunstfestival på Rosendal Teater i Trondheim, og opningsframsyninga var ikkje mindre enn ein verdspremiere på ei oppsetjing som gjekk utanpå svært mykje av det eg har sett av teater. Ei relativt upretensiøs lita framsyning laga som eit slags forteljarteater der den som er opptatt av litteratur, krafta i orda og rikdomen i språket fekk ei oppsetjing der ein på lågmælt vis greidde å seie mykje vesentleg både om ørsmå detaljar og slik også om forståinga av vår eiga samtid.

På kvar stol ligg det ei lita essaysamling av den amerikanske forfattaren David Foster Wallace (1962 – 2008). På førehand er vi bedne om å ta med lesebriller for å lese frå ei lita bok, og medan vi ventar på at framsyninga skal ta til, blar vi litt og les omtalane av Wallace, og forstår raskt at opningsessayet «Federer as Religious Experience» er ikonisk. Så entrar forteljaren (James Long) scena, kledd som ein gardbrukar frå midt-vesten med ein cap om lag tilsvarande våre Felleskjøps-caps. På eit litt naivistisk vis tek han til å fortelje om kva som skal skje. Sjølv fekk eg ganske raskt assosiasjonar til Dag Solstads litt omstendelege forteljarstil, noko som skulle syne seg å bli forsterka gjennom framsyninga. Med mygg der røysta hans blei modulert, vrengt og vridd på slik at han framstod med stadig ulik stemme, fortalde han med mollstemd og relativt monotont toneleie at dette kunne bli morosamt, men ikkje le, – at det kunne kome til å bli både sofistikert og teatralsk og meir til, og alltid med eit høve til å bli det motsette. Innleiinga baud på ei lang rekkje med motseiingar der han fortalde at historia kunne bli slik og slik, men også sånn og sånn, som om han ville ta alle atterhald det var mogeleg å ta. Og som hjå Solstad var teksten grunnleggjande humoristisk utan å freiste å vere det.

Så kjem han etter kvart til poenget, at dette skal handle om Federer. For dei som ikkje veit det, er den sveitsisk fødde Roger Federer ein av verdas største tennisstjerner. I 2006 spela han ein ikonisk Wimbledonfinale mot den like høgt meritterte spanske Rafael Nadal. Om dette meistermøtet som i idretten berre blir toppa av «The Rumble in the Jungle» då Mohammad Ali i 1974 møtte George Foreman i Kinshasa, har altså forfattaren David Foster Wallace skrive eit essay for The New York Times, og det er dette essayet, – både formuleringsmåten og innhaldet i det, denne framsyninga etter kvart skal handle om. Essayet «Federer as Religious Experience» ligg ope tilgjengeleg på nett, og nok ein gong må eg innom Dag Solstad. Sportsjournalistikk er tradisjonelt lågpanna, panegyrisk og språkleg temmeleg flate greier. Då Dag Solstad (saman med kollega Jon Michelet) tok til å følgje VM i fotball og skreiv bøker om meisterskapen, synte dei at sportsjournalistikken kan vere litterær, og at omtale av idrett, kan være på line med dei beste kunstkritikkane og følgje tilsvarande kriterium. Slik var det også med essayet Wallace skreiv om Federer. Det er ei lesaroppleving og kan også lesast som eit stykke litteratur uakta kor lite du måtte interessere deg for tennis. I opninga skriv han at menns kjærleik til sport må bli sett i lys av krigens symbolikk der han så legg fram dei motseiingane frå krigens arena som samstundes gjer idretten fascinerande. I den vidare teksten byggjer han mykje på slike motseiingar, og korleis ulike fenomen forheld seg til kvarandre. Essayet har i tillegg heile 17 fotnotar, ganske uvanleg for eit sportsreferat, og for den som ennå ikkje meiner at denne meldaren er litt for oppteken av Solstad, så er her nok ein parallell. Fotnotane skal vi kome attende til.

Men det er oppsetjinga «Footnote number 12» og ikkje essayet dette skal handle om, sjølv om framsyninga handlar om nettopp essayet, og er ein leiken parafrase over det. Tilbake på ei relativt nake scene med eit bord og nokre stolar, fortel James Long, framleis på eit omstendeleg og naivistisk vis om det som skjedde denne julidagen i 2006, og om essayet. Stadig vrir og vrenger han på det han seier, stoppar, tek atterhald, syner ulike tolkingar av same ord, og er spesielt oppteken av nokre ord som «spouse», «lot» og «first man». Små og ganske trivielle ord med tolkingshøve så det gjeld når ein berre tar til å analysere. Så får Long oss til å bla opp i essayet, lese små avsnitt, og freiste å reflektere over ordval og innhald. Og gjennom desse stundom litt overdrivne analysane syner han oss at språk både kan vere artig, vanskeleg, og ikkje minst heilt ope for ulike tolkingar. Som ein Elias Rukla som med eitt får ei openberring når det gjeld tolkinga av «Vildanden», tek Long oss med til fotnote nummer 12 hjå Wallace. Fotnoten dreier seg om den ekstreme topp-spinnen som er kjennemerket for dei beste tennisspelarane i dag. Wallace har ein språkleg kommentar til korleis ein kan tolke Wimbledon-skilta om dette, og der han konkluderer med at britisk grammatikk er ikkje heilt til å stole på. Denne fotnoten dissekerer Long på fleire ulike vis, syner oss at meininga blir heilt forskjellig avhengig av kommasetjing og kva for ord ein legg vekt på. Grundig, seriøst og nettopp difor særs humoristisk, utan på noko tidspunkt å freiste å vere artig, viser han kor mange tolkingar og løyndomar det kan liggje i ein tilsynelatande enkel fotnote.

Undervegs les han frå små manusark, og som eit effektivt brot med det litt kvasiseriøse, men framleis med same steinandlet, rullar han arka til ballar som han så kastar på stikka med. Og så får han oss til å syngje heilt umogeleg allsong, før lyddesignaren etter litt verbal trakassering svara med støysending for så å entre scena og syngje slik det skal syngjast.

I vaskesetelen til framsyninga står det at ho handlar om korleis ein kan forsone ein tretten år gamal tekst med samtidas konfliktfylte tilstand. Kanskje har eg mistolka heilt. Eller kanskje er det her som med teksten til Wallace og kommentaren i oppsetjinga at tolking kan vere så mangt, men det var ikkje ei slik forsoning eg opplevde som det openberre bodskapet. I staden opplevde eg ein intelligent, lågmælt og intellektuell leik med språket og mangfaldet i orda, faktisk i kvart einaste eitt av dei. For den som er glad i språk, og som likar å leike med ord, var denne produksjonen ei gåve.

Framsyninga er co-produsert av BIT Teatergarasjen, Rosendal Teater og Carte Blanche, og seinare i haust vil det bli høve til å sjå den i Bergen.

English version:

Ettersom ingen av dei to kompania bak produksjonen er norskspråklege, har dei i ettertid fått Gillian Carson til å omsetje heile meldinga mi til engelsk, og med Carsons godkjenning har eg fått lov å leggje ut omsetjinga med naudsynte fotnoter (ja, nettopp fotnoter) for dei som ikkje er så godt kjende med norsk samtidslitteratur.

Dissecting language

Thursday, September 19th, 2019

THEATRE
«Footnote number 12»
Rosendal Theater, Trondheim, Norway.
By Spreafico Eckly & Theater Replacement
Concept and original text: James Long and Andrea Spreafico
Directed by Andrea Spreafico
Sound design and live modulation: Nancy Tam
Scenography: Philippe von Hase
Lighting design: Itai Erdal
With: James Long

A gift for anyone who is fond of literature and intrigued by the richness of language.

It is the BASTARD International Performing Arts Festival at Rosendal Theater in Trondheim and the opening performance was no less than a world premiere of a production, that went very much beyond my experience of theater. A relatively unpretentious, modest production, made as a kind of storytelling theatre, where those engaged with literature, the power of the word and the richness of language, experienced a performance that quietly managed to say much of significance about tiny details and our understanding of our time.

On our chairs lie small essay collections by American author David Foster Wallace (1962 – 2008). Before the production we were requested to bring reading glasses to read from a little book. We browse through and read Wallace’s reviews while we wait for the production to begin and we quickly understand that the opening essay «Federer as Religious Experience» is iconic. Then the storyteller (James Long) enters the stage dressed as a farmer from the Mid-West, wearing a cap roughly equivalent to our Felleskjøps caps (Logo caps). In a naïve fashion, he begins to tell us what will happen. Norwegian author Dag Solstad’s somewhat complicated storytelling style springs quickly to mind, something that would become intensified throughout the production. As he modulated his voice, distorted and twisted it so that he talked in different voices, he told us, in a melancholic and relatively monotonous tone, that this could be fun but that we should not laugh – that it could become both sophisticated and theatrical and more, and always with a hint of being the opposite. The introduction opened a long line of contradictions in which he told us that history could be this and this, but also that and that, as if he would take all the options it was possible to take. As with Solstad, the text became humorous without trying to be.

After a while he comes to the point, that this is about Federer. For those who don’t know, the Swiss-born Roger Federer is one of the world’s greatest tennis stars. In 2006, he played an iconic Wimbledon final against the equally highly regarded Spanish Rafael Nadal. Since this master match in sports is only surpassed by «The Rumble in the Jungle» when Mohammad Ali met George Foreman in Kinshasa in 1974, author David Foster Wallace wrote an essay for The New York Times, and this is the essay, – both the formulation of it and the content of it, that this production, by and by, is about. The essay «Federer as Religious Experience» is openly available online, and once again I turn to Dag Solstad. Sports journalism is traditionally low-brow, panegyric and linguistically fairly flat stuff. When Dag Solstad (together with colleague Jon Michelet) began following the football World Cup and wrote books about the championship, they showed us that sports journalism could be literary, that sport reporting could be equal to the best art criticism and that it could follow corresponding criterion. Such was the case with the essay Wallace wrote about Federer. It is a reading experience and can also be read as a piece of literature, no matter how little you may be interested in tennis. In the introduction, he writes that man’s love for sport must be seen in the light of war symbolism and then he presents the contradictions of war that simultaneously make sport fascinating. In the text that follows, he builds heavily on such contradictions and how different phenomena relate to each other. The essay also has as much as 17 footnotes, quite unusual for a sports journal, and for those who do not yet think that this critic is a little too engaged by Solstad, here is yet another parallel. We will return to the footnotes later.

However, it is the production «Footnote number 12» this is about, not the essay, even if the production is about the essay and a playful paraphrase of it. Back on a relatively naked stage with a table and several chairs, James Long tells, still in a circumstantial and naïve way, about what happened this July day in 2006 and about the essay. He constantly twists and turns at what he says, stops, holds back, makes different interpretations of the same words and is particularly engaged with some words like «spouse», «lot» and «first man». Small and quite trivial words with an interpretation potential that only increases as one continues to analyze. Then Long has us browse through the essay, read small paragraphs and encourages us to reflect on word choice and content. And throughout these occasionally over exaggerated analyzes, he shows us that language can be both fun, difficult and not least completely open to different interpretations. As an Elias Rukla* who suddenly experiences a revelation when faced with an interpretation of «The Wild Duck», Long takes us to Wallace’s footnote number 12. The footnote is about the extreme topspin that is the hallmark of the best tennis players today. Wallace has a linguistic comment on how one can interpret the Wimbledon sign on this topspin and concludes that British grammar is not entirely to be trusted. Long dissects this footnote in several different ways, showing us that the meaning is completely different depending on commas and which words are emphasized. Thoroughly serious and therefore especially humorous, and at no point attempting to be funny, he shows how many interpretations and mysteries are possible in a seemingly simple footnote.

Along the way, he reads from small sheets of paper and, as an effective break with the somewhat quasi-serious, still maintaining the same, stone-faced expression, he rolls the paper sheets into balls and uses them as target practice. And then he makes us sing a completely impossible song, until the sound designer, after a little verbal harassment, replies with noise transmission and then enters the scene and sings the song as it should be sung.

In the program text for the production it says the piece is about how one can reconcile a thirteen year old text with contemporary, conflict-filled society. Maybe I have misinterpreted. Or maybe it is here, as with Wallace’s text and the commentary in the production, that interpretation can be so diverse, however this was not my experience of the obvious message. Instead I experienced an intelligent, quiet and intellectual game with language, and diversity of word, in fact, in every single one of them. For those who are fond of language and who like to play with words, this production was a gift.

The production is co-produced by BIT Teatergarasjen, Rosendal Teater and Carte Blanche, and later in the autumn it will be possible to see it in Bergen.

(Translated into English by Gillian Carson.)
*The main character in Dag Solstad’s novel ‘Shyness and dignity’.

TEATER

«Knutsen & Ludvigsen»
Turnéteatret i Trøndelag, Verdal
Av Øystein Dolmen og Gustav Lorentzen i samarbeid med Terje Mærli
Regi: Helena Wik
Musikalsk konsulent: Skjalg Raaen
Scenografi og kostyme: Mari Lotherington
Lysdesign: Eirik Brenne Torsethaugen
Med: Hans Petter Nilsen, Tore B. Granås, Sigrid Husjord og Ida Maria Göransson

Det er godt å syngje med på songskatten til Dolmen og Lorentzen, men det er meir enn eit ope spørsmål om den tunne historia er god nok til å forsvare ei teateroppsetjing.

Det er mykje nostalgi og attkjenning knytt til ei oppsetjing av «Knutsen & Ludvigsen», framsyninga som Terje Mærli arbeidde fram saman med Øystein Dolmen og Gustav Lorentzen på tidleg syttital og som etter det er blitt både film og eit utal teaterproduksjonar. Visene til Knutsen & Ludvigsen er folkeeige for tre generasjonar nordmenn og jamvel om både internett og mobiltelefon er oppfunne sia dette blei skrive, er det framleis like hysterisk artig å syngje med på «Hallo, hallo». Men om songane framleis er like levande, er det eit ope spørsmål om teaterversjonen fortener å bli halde liv i. Kanskje har toget gått.

Turnéteatret i Trøndelag har openbert trua på at toget ikkje har gått, og tysdag var det premiere i teaterhuset i Verdal før framsyninga skal på ein omfattande turné til det meste av Trøndelag. Regissør er Helena Wik, som trass ung alder alt har synt at ho meistrar spelsjangeren, og då er ikkje vegen så lang til familieunderhaldning av denne typen. For det er familieunderhaldning dette er, korkje meir eller mindre. Historia om dei to litt aparte fyrane som bur i ein tunnel der det ikkje lenger går noko tog, er syltynn, og som mange andre musikalar berre ei orsaking for å kunne presentere alle dei gode songane. Men her er altså Knutsen (Hans Petter Nilsen) og Ludvigsen (Tore B. Granås), to små fyrar som bur i ein tunnel der det også bur ein grevling. Hit kjem ein konduktør som har ramla av toget, kaptein Knutsen, bestefaren til Knutsen, og «myndighetene», ein representant for styresmaktene. Som ein parallell til bustadkampen i Trondheim på tidleg 70-tal og kampen mot firefelts motorvegar, vil styresmaktene kaste ut våre venner og lage veg for dobbelspora jernbane i tunnelen.

Kaptein Knutsen blir spela av Ida Maria Göransson, og konduktør og styresmakter av Sigrid Husjord, medan dei to alternerer i rolla som grevling. Grevlingen er berre med for å ha ein logisk grunn til å syngje «Grevling i taket» kanskje den av songane med mest trøkk, medan dei andre rollene innhaldsmessig har litt meir å spele på, men utan at forteljinga på noko sett blir viktig, eller i alle fall ikkje gjort til det.

Helena Wik presenterer historia ganske tradisjonelt der songane er grunnmuren og forteljinga stort sett berre ein måte å kome seg frå ein song til den neste. Hans Petter Nilsen og Tore B. Granås er dyktige songarar og også i stand til å traktere instrument, men dei slit lenge med å få opp stemninga og få salen til å svinge. Ein god del hjelp hadde dei av Skjalg Raaen som hadde sprita og rocka opp songane ganske mykje, men første akt blei likevel temmeleg langdryg. Det var først med «Grevling i taket» det tok av, og utover i andre akt fekk dei etter kvart den klappinga, allsongen og entusiasmen i salen som vel var målet. Her var også mange songar som er skrivne lenge etter at teaterversjonen opphaveleg blei laga, og med «Kanskje kommer kongen», og «Dum og deilig» kom salen endeleg i full kok og publikum fekk det dei hadde kome for.

Scenografien til Mari Lotherington var fantasifull og illustrerande, og var kanskje det mest nyskapande med denne produksjonen. Kostyma hennar likeså. Når det gjeld regien, er det med ei slik tunn historie vanskeleg å vere tilsvarande nyskapande. Ramma er lagt, og publikum veit kva dei vil ha. Men Helena Wik hadde likevel greidd å få ei fin veksling mellom det rolege og nesten litt triste og dei store ablegøyene. For dei som har fått oppleve Dolmen og Lorentzen i fri dressur, blir det meste diverre bleike kopiar, og det kan også vere fordi humoren handlar meir om dei to (altså ikkje Knutsen & Ludvigsen, men Dolmen og Lorentzen) og tida han ble til i, og slik sett ikkje er like evig som songane. Nilsen og Granås gjer gode forsøk, men meistrar nok musikken og songane betre enn den litt spesielle syttitalshumoren. Kaptein Knutsen er som rolle ein pappfigur og vanskeleg å fylle, men Ida Maria Göransson greidde likevel å gi han nokre særtrekk. Meir takknemleg var nok grevlingrolla hennar som ho gjorde maksimalt ut av som eit velkoreografert lite bakgrunnsteater i teateret. Og så må eg få sagt at den store overraskinga, og den som kanskje mest av alle gjorde at framsyninga berga også som teater, var Sigrid Husjord. Ho var høgt og lågt og særs overtydande som konduktør, og då ho dukka opp som ein fantastisk fargerik og velspela parodi på styresmakter og byråkrati, var det berre å gi seg over.

TEATER

«Magi- og fantasioperatørene»
Teatret Vårt i samarbeid med Det Andre Teatret, Arbeideren, Ålesund
Konsept og regi: Mats Eldøen
Scenografi og kostyme: Monica Valsø
Lysdesign: Henrik Stolz Vernegg
Lysimprovisatør: Roy Carlsen
Lydimprovisatør: Kristin Boge
Maskør: Anita Jacobsen Marø
Med: Kristine Grændsen, Preben Lillebø Rongve og Olli Wermskog

Improvisasjonsteater som verkeleg fekk med seg salen.

Teatret Vårt har ei lita barne- og ungdomsavdeling i Ålesund som på fire år har fått tre Heddanominasjonar og ein pris, og som har levert ei rekkje nyskapande, intelligente og ofte interaktive framsyningar for barn og ungdom. Urpremieren på «magi- og fantasioperatørene» på laurdag, tyder på at det framleis skal vere slik.

I samarbeid med Det Andre Teatret har Teatret Vårt nå sett opp ei interaktiv framsyning der alt kan skje, og der innhaldet endrar seg frå dag til dag. Tarald (Olli Wermskog), Betty (Kristine Grændsen) og Bartolomeus (Preben Lillebø Rongve) er magi- og fantasioperatørar i fargerike og fantasifulle kostyme. Verda er full av historier, mange berre halvferdige, og desse tre fangar dei, formaterer dei og sender dei til lagring før dei blir sende ut til alle som vil høyre. Dette er interaktivt forteljarteater, og dei tre er heilt avhengige av publikum, så dei varmar oss opp i starten med enkle spørsmål for å få oss med, og det greier dei raskt og til fulle.

Så tar dei til med historieforteljingane som kan endre seg frå dag til dag, for det er salen som avgjer premissa og innhaldet. Dei tre er berre våre assistentar som samordnar og foredlar forteljingane. Å få innspel frå salen, er kanskje ikkje så vanskeleg, men å få ungar til å kome på scena og spele med, er noko heilt anna. Anten var premierepublikummet spesielt, eller så var dei tre operatørane særs dyktige, (eg er overtydd om at rett svar var dyktige operatørar) for dei ungane dei etter kvart fekk opp på scena, spela så godt at ein kunne tru det heile var regissert.

For at dette ikkje skulle bli berre improteater og rein underhaldning, hadde dei også lagt inn eit rammeverk der dei mellom anna fekk inn at i jakta på gode historier, kan overmotet bli for stort. Å støvsuge universet for forteljingar var til dømes ingen god idé, for då er det inkje att. Og det kan også vere skummelt om historiene tar til å gå amok slik det skjedde for snart 700 år sia, og som var årsaka til svartedauden. (!) Då er det godt å få ein oppfinnsam publikummar opp på scena for å hjelpe til.

Mats Eldøen, opphaveleg frå nabobyen Molde, og til dagleg leiar av Det Andre Teatret, har hatt idé og regi, og har gitt dei tre på scena akkurat tilstrekkeleg rammeverk for å kunne fantasere og improvisere. Ungar driv ofte med rollespel, og med denne framsyninga trur eg dei fekk mange gode idear.

(Meldinga stod i Klassekampen tysdag den 17. september 2019.)

TEATER

«Peer Gynt»
Hålogaland Teater, Scene vest
Av Henrik Ibsen
Omsett til nordnorsk av Ragnar Olsen
Regi: Eline Arbo
Scenografi: Katja Ebbel Frederiksen
Kostyme: Christina Lovery
Komponist: Jakop Janssønn
Lysdesign: Øystein Heitmann
Lyddesign: Jim-Oddvar Hansen
Med: Kristine Cornelie Margrethe Hartgen, Guri Johnson, Trude Øines, Jørn Fuller-Gee m.fl.

Ei sprikande og ganske forvirrande framsyning der det er vanskeleg å forstå kva regissøren vil.

Eline Arbo har berre sett opp fire produksjonar i Norge til nå, og faktisk nokre fleire i Nederland der ho er utdanna. Trass i at ho er berre 33 år, har ho vunne prisar og er ein regissør mange teatersjefar har på blokka. No er ho attende i heimbyen Tromsø der ho for halvtanna år sia sette opp Franz Kafkas «Forvandlingen» som barneframsyning, ei ganske annleis og særs god oppsetjing. Denne gongen har ho gått relativt hardt til verks med «Peer Gynt». Det er diverre ikkje blitt like vellukka.

Arbo meinte det var på tide å spele Peer med ei kvinne i hovudrolla, og fleire andre roller blir også framført av «feil» kjønn. Eg venta då at vi skulle få ein Petra eller noko liknande, og at denne kvinna skulle lyge, sjarmere og legge ned unggutane i bygda. Men slik blei det ikkje. Kristine Cornelie Margrethe Hartgen og Guri Johnson spelar den unge og den gamle Peer, dei er kledde som kvinner og ter seg som kvinner, men heiter Peer og blir omtala i hankjønn. Og Peer herjar framleis med Ingrid, Solveig, den grønkledde og Anitra. Kva Arbo ønsker å oppnå med dette, blei for meg ei gåte. Og det var det etter kvart meir som blei.

Vi er eit slags rocka 80-talsmiljø med hockeysveis, glitter og fjas, og scenografien til Katja Ebbel Frederiksen er ein scenerigg med fleire rullestillas. Kva dette skal illustrere blir også vanskeleg å fatte. Til nyskriven musikk av Jakop Janssønn med varsame islett av Edvard Griegs originalmusikk får vi bukkeritt og Hegstad-bryllaup i ei ganske støyande setting der replikkane ofte blir framført skrikande og med så dårleg diksjon at det stundom er vanskeleg å høyre kva som blir sagt. Det er synd, for Ragnar Olsens framifrå omsetjing til nordnorsk tale er verkeleg til å gle seg over.

Scena i Dovregubbens hall er drukna i såpeskum, men trass denne umotiverte gimmicken, tar framsyninga nå likevel til å bli litt meir forståeleg og velspela. Men når vi etter pause kjem til Marokko, er denne scena så karikert og overspela at det blir meir komedie enn drama, og ho blir eit ufriviljug frampeik om dårekista. Der får vi framsyningas mest elegante scene der den gamle Peer på vakkert vis overtek for den unge. Deretter var framsyninga både meir forståeleg og tradisjonell, og det heng nok også saman med at Guri Johnson som den gamle Peer, har meir scenisk autoritet enn Hartgen.

Det er heilt greitt å herje med klassikarane, men då må det vere fordi ein vil få fram andre sider eller tolkingar. Det gjorde ikkje denne framsyninga som for meg i hovudsak blei ein serie med rare påfunn.

(Meldinga stod i Klassekampen måndag den 16. september 2019.)

TEATER

«En midtsommernattsdrøm»
Rogaland Teater, Hovudscena
Av William Shakespeare
Omsett av Niels Brunse
Regi: Maria Kjærgaard-Sunesen
Scenografi og kostyme: Simon Holk Witzansky
Koreografi: Belinda Braza
Komponist og lyddesign: Anders Ortman
Lysdesign: Haakon Espeland
Med: Nina Ellen Ødegård, Ingrid Rusten, Lars Berge, Jacob Vigeland, Ragnhild Tysse, Espen Reboli Bjerke m.fl.

Ei framsyning som i særs liten grad tar vare på det rike språket til Shakespeare.

To dagar etter premieren såg eg «En midtsommernattsdrøm» av William Shakespeare på Rogaland Teaters hovudscene. Det var ei oppsetjing som ikkje på noko vis trefte meg. Til det var ho for tradisjonell, språkleg flat og ikkje så leiken som teksten legg opp til.

Shakespeares komediar er folkeleg underhaldning som slett ikkje treng å vere vanskeleg å forstå. Men i Norge lid mange av desse oppsetjingane under ein språkleg distanse som gjer attkjenning, forståing og identifisering problematisk. Slik var det også med denne produksjonen. Programmet oppgir ikkje kven som har omsett teksten frå engelsk, men gjennom andre kjelder får eg vite at det er nytta ei dansk omsetjing som dei gjennom prøveperioden har tilpassa til norsk. Det er blitt eit ganske konservativt riksmål, langt frå tale både i Stavanger og landet elles. Når eit regionteater set opp Shakespeare, og ikkje legg større vekt på språket, er det diverre ikkje godt nok.

Etter å ha sett heile tre av Shakespeares komediar i Hans-Magnus Ystgaards særs folkelege og lettfattelege omsetjing, veit eg kor gode tekstane kan vere. Då blir det nedtur når ein får presentert ein produksjon som ikkje i same grad tek vare på blødmane, ordspela og dei mange språkblomane. «En midtsommernattsdrøm» er høgst truleg eit bestillingsverk laga berre for å underhalde. Det har inga spesiell djupare meining, sjølv om ein med litt velvilje kan lese inn kor tilfeldig kjærleiken er. Og Shakespeare er forbausande moderne med tanke på kjønnsidentitet og erotiske skildringar, ja endåtil dyresex. Men stykket ville neppe ha vore så mye spela om det ikkje var for den språklege rikdomen.

Intrigen, eller intrigane, er ikkje lette å halde styr på, for her er i alle fall tre parallelle forteljingar samt ein del innspel Shakespeare aldri følgjer opp. Men vi er i antikkens Aten der eit fyrstebryllaup er på trappene. Her er også Hermia (Ingrid Rusten) som elskar Lysander (Lars Berge), men som skal giftast til Demetrius (Jacob Vigeland). Og det er Helena (Ragnhild Tysse) som er ulukkeleg forelska i den same Demetrius. Hermia og Lysander rømmer byen, og Helena og Demetrius følgjer etter. I skogen rår alvekongen Oberon (Espen Reboli Bjerke), ein god fe som vil løyse kjærleiksflokane. Han får hoffnarren Puck (Nina Ellen Ødegård) til å helle magiske dropar i augo på Demetrius for å få han til å elske den første han ser, som skal vere Helena. Men Puck er ikkje til å lite på, og gir dropane til Lysander, og så er forviklingane i gong. Etter mykje om og men får Oberon Puck til å rette opp feilen, og det blir forsoning og kjærleik over heile fjøla. På vegen dit har Shakespeare også vore innom ei gruppe handverkarar som i sjarmerande amatørisme skal setje opp eit stutt og langdrygt (!) teaterstykke i samband med bryllaupet. Og mykje anna.

I staden for å dyrke det underfundige og alle blødmane og ordspela hjå Shakespeare, har Maria Kjærgaard-Sunesen valt å presentere stykket meir som ein rein situasjonskomedie. Då bør spelet og timinga også stå i forhold. Sjølv om omsetjinga er svak, er dette framleis eit drama med mykje tekst. Det krev betre diksjon enn det delar av ensemblet leverer. Dei fire i amatørtruppen skal sjølvsagt overspele, og dei turnerer dette utmerka. Men at også nokre av dei unge elskande er overspela til det heilt outrerte, er verre å godta. Og særleg når Ingrid Rusten som Hermia syner kor godt det kan gjerast utan å ty til unødig karikering. I den grad det er ein hovudperson i denne forteljinga, er det Puck. Rolla er androgyn, og framifrå tolka av Nina Ellen Ødegård, særleg med mykje finstemt mimikk. Men eg stussar på at den er gjort så lita og anonym.

«En midtsommernattsdrøm» er først og fremst blitt ei særs visuell oppsetjing. Simon Holk Witzansky har laga ein vakker og omfattande scenografi der det skiftar effektivt og saumlaust frå greske søyler til skogens lauvverk. Kostyma er mange, fargerike og kreative, og kan tyde på at vi like gjerne er her og nå som i antikkens Aten. Men det visuelle uttrykket og nokre gode rolletolkingar er ikkje nok til å kalle dette særleg vellukka.

(Meldinga stod i Klassekampen måndag den 16. september 2019.)

TEATER

«Lanzarote»
Trøndelag Teater, Studioscena
Av Michel Houellebecq
Omsett av Thomas Lundbo
Dramatisering, regi og scenografi: Ole Johan Skjelbred
Kostyme: Ane Aasheim
Lysdesign: Steffen Telstad
Med: Kenneth Homstad, Mari Hauge Einbu, Ingrid Bergstrøm, Øyvind Brandtzæg og Honoria Refugio

Humoristisk, velspela og godt observert om tidsanda og mangelen på meining med livet.

Sia 2014 har Ole Johan Skjelbred fått setje opp heile fem produksjonar på Trøndelag Teater. Han har fått ganske frie taumar, og tre av stykka har han sjølv også dramatisert. Det har vore nyskapande, spennande og prisvinnande teater. Nå er han attende på Studioscena med ei relativt fri dramatisering av Michel Houellebecqs fin-de-siècle-roman «Lanzarote» frå 2000 der Skjelbred sjølv har ansvar for både dramatisering, regi og scenografi. Med litt innlån frå fire andre av forfattarens romanar, har han laga ei humoristisk, velspela og mangefasettert oppsetjing om det meiningslause i tilværet der hedonismen kan sjå ut til å ha blitt målet med livet.

Romanens eg-person (Kenneth Homstad) opnar det heile med å fortelje korleis han rundt tusenårsskiftet enda opp med å reise på pakketur til Lanzarote, ein stad som ikkje kan skilte med stort anna enn gamle vulkanar og mykje turisme. På eit firestjerners hotell, «all inclusive», møter han Rudi, ein desillusjonert belgisk politimann, og to tyske lesber som er langt frå fanatiske med legninga si. Dei fire freistar å utforske øya, men nyttar tida i like stor grad til røyk, fyll og knull. I dette menasjeriet dukkar også ei kvasireligiøs sekt opp, og nokre menneske frå andre av Houellebecqs romanar.

Dette er livstrøytte kvite mellomklasse-europearar på leiting etter ei meining i kaoset. Der det meste er skarpt observert og fornøyeleg omskrive i romanen, er det minst like godt formidla i denne oppsetjinga. Kenneth Homstad har vore med i dei fleste av Skjelbreds tidlegare produksjonar på Trøndelag Teater, og er det trygge og sjølvsagte navet i framsyninga. Men Mari Hauge Einbu og Ingrid Bergstrøm som dei to tyske lesbene er også særs overtydande. Og ikkje minst gir det herlege overspelet til Øyvind Brandtzæg som den deprimerte Rudi ein ekstra dimensjon.

Det er ein god del leksikalsk opplysing i romanen, og Skjelbred følgjer opp, men gjer det prosaiske i boka langt meir levande og humoristisk. Utlegninga om den einpukla kamelen, eller var det dromedaren, blir gjennom Brandtzægs kamelkopi og Homstads knusktørre kommentering hysterisk morosam.

Framsyninga er bygd opp av mange små tablå der Skjelbred tar seg mange avstikkarar, og gir seg sjølv stor fridom i tolkinga. Men tidvis vil han litt for mykje. Det er ikkje alle innlåna frå andre bøker som er like vellukka, og mot slutten mistar oppsetjinga litt av intensiteten. Men som sivilisasjonskritikk og ein spegel på vår tid, er dette likevel både skarpt observert og svært så underhaldande.

(Meldinga stod i Klassekampen onsdag den 11. september 2019.)

TEATER

«Åpenbaringen»
Rogaland Teater, Teaterhallen
Av Mattias Andersson
Omsett av Arne Lygre
Regi: Mari Vatne Kjeldstadli
Scenografi og kostyme: Sven Haraldsson
Med: Mari Strand Ferstad, Cato Skimten Storengen, Ragnhild Arnestad Mønness, Eili Harboe, Espen Hana, Kasper Skovli Botnen og Svein Solenes

Eit svart, litt dystopisk, men likevel humoristisk drama om dei store spørsmåla i livet.

– Det kunne ha vore kven som helst. Slik trur eg regissør Mari Vatne Kjeldstadli har tenkt når ho set opp «Åpenbaringen» av den svenske dramatikaren Mattias Andersson i Teaterhallen på Rogaland Teater. For ho skil i starten lite mellom scene og sal eller publikum og aktør. Vi sit i eit atrium utan scenografi, i fullt ljos, og skodespelarane går i eitt med publikum. Varsamt let Kjeldstadli dei sju aktørane nøste opp sine historier, der tre av dei har det sams at ein av personane har fått ei openberring. Det tek til med Mikael (Cato Skimten Storengen) og Susanna (Ragnhild Arnestad Mønness), eit par midt i livet der han får besøk av ein engel som pålegg han eit offer. Han skal ause av sin kjærleik overfor tiggaren Maria (Mari Strand Ferstad). Det endar med eit samleie i ein kjellar stinkande av søppel og sur mjølk. Han har eit forklaringsproblem, og kona har like store vanskar med å forstå som vi i salen.

Så møter vi den 17 år gamle Jenny (Eili Harbo) som er kalla til å bli terrorist, og som i møte med terapeuten Niklas (Espen Hana) både med kroppsspråk og intellekt syner at det er ho som har makta, og han som er klienten. Endeleg er det dei to rivaliserande brørne Tim og Sam (Kasper Skovli Botnen og Svein Solenes) der konflikten i starten er litt utydeleg, men der den etter kvart utviklar seg dramatisk til si eiga motseiing.

Historiene blir presenterte som ei mengd små dramatiserte tablå der vi gradvis får del i dei ulike «kalla» og korleis det etter kvart er eit ope spørsmål om det er normaliteten eller galskapen som er gal. Det er sjølvsagt noko apokalyptisk og samstundes djupt eksistensielt over desse historiene. Det er søkande menneske og det evige spørsmålet om meininga med livet. Og i tillegg masse svart humor. Å halde merksemda oppe og skape stigning i ein slik relativt lang presentasjon, er ikkje enkelt. Eit anna problem er at ein i eit atrium spelar med ryggen mot publikum. Det gjer kravet til diksjon høgare enn det ensemblet her fekk til. Skodespelarane har korkje scenografi eller ljossetting å lene seg på, den einaste rekvisitten er fire liter surmjølk. Dialogen og spelet gjer jobben. I botnen ligg ein særs god tekst, omsett av Arne Lygre, samt eit utmerka ensemblespel. Og så er det songane og musikkvalet som gjer at det sjeldan blir langdrygt. Dei sju er alle framifrå songarar, og a cappella, åleine og i kor, framfører dei eit titals songar, alt frå salmar til Rudolf Nilsen og Jokke & Valentinerne.

Trass i heftige og dramatiske scener etter kvart, er «Åpenbaringen» eit lågmælt drama som lèt oss kome tett på personar og konfliktar det diverre er lett å kjenne seg att i, same kor outrerte dei er. Den mest interessante av dei på scena, syner seg raskt å vere tiggaren Maria som trass i umenneskelege lidingar likevel tviheld på menneskeverdet. Dette blir også forsterka ved at Mari Strand Ferstad gjer ei stillferdig, men heilt eineståande rolletolking.

(Meldinga stod i Klassekampen laurdag den 7. september 2019.)