Amund Grimstad

TEATER

Peer Gynt
Av Henrik Ibsen
Instruktør: Karstein Solli
Musikk: Einar Olav Larsen
Framført av BUL i Nidaros
BUL i Nidaros – stortelt på Trondheim Torg

BUL i Nidaros feirar hundreårsjubileum med å sette opp Peer Gynt i stortelt på Trondheim Torg.

Det er lenge sia annleispratande bondeungdommar som flytta til byen for å arbeide eller gå skule, trong ein friplass der dei kunne vere seg sjølve. Bondeungdomslaget i Trondheim, eller BUL i Nidaros som laget heiter, var 100 år i vår. Etter kvart har laget endra og utvikla seg til å bli ein enorm kulturinstitusjon med mange sterke særlag. Songlag, folkedanslag, spelemannslag, og det eldste av dei alle; teaterlaget. Det siste har vore ein talentfabrikk av dei heilt sjeldne, og eg tar ikkje munnen for full om eg seier at norsk teater hadde vore atskillig fattigare utan teaterlaget i BUL. Mange vel etablerte profesjonelle skodespelarar har fått grunnutdanninga si her, og Trøndelag teater hentar stadig unge talentar frå BUL til barne- og ungdomsroller i musikkspela sine. Sommarteatret på Munkholmen har vorte ein institusjon i Trondheim, og teaterlaget har også laga eit utal andre produksjonar.

Nå er ungdomslaget hundre år, og kva er meir naturleg enn å sette opp nasjonaleposet over alle; Peer Gynt. Den einaste innvendinga er sjølvsagt at det er eit halsbrekkande prosjekt, men BUL er ikkje mørkredd, og har aksla vanskelege prosjekt før. I eit stortelt på Trondheim Torg viser dei nå ei oppsetting der alle særlaga får syne seg fram. Over hundre aktørar får boltre seg i det som meir liknar ein sirkusmanesje enn ei vanleg scene. Det er blitt ei enorm vareopptelling i dobbel forstand der vi både får presentert alt kva BUL er godt for, og Peer Gynt i ei fartsfylt hopping frå scene til scene.

Teaterlaget i BUL har utmerka seg ved ein særs demokratisk form for audition. Er du tretten år og stjerne eitt år, får du vere statist neste gong, – om du er så heldig å få vere med. Og laget har ventelistar lange som vonde år. Nå lar dei for ein gongs skuld alle få sleppe til. Det blir sjølvsagt ikkje heilt velspela teater i tradisjonell forstand av slikt, men likevel ei imponerande oppvising.

Instruktøren Karstein Solli har valt å lage oppsettinga som ei samling tablå der masseopptrinn og det visuelle stundom er vel så viktig som teksten. Det har vore eit klokt val. Det meste er med, men sjølvsagt skore inn til beinet og vel så det. Her får både songlag, folkedanslag og spelemannslag synt seg fram. Dårekista er blitt ei framifrå scene der mange av dei yngste boltrar seg i brukte bildekk! Akkurat slik galskap som ei dårekiste skal representere. Sentralt i det heile er sjølvsagt Peer, utmerka og energisk framført av Magnus Lie Hetland. Han er ein fyrig, viril og erotisk figur som hoppar frå tablå til tablå som ein Peer in Wonderland, litt turist i sitt eige stykke. Musikken som bind det heile saman er nyskriven av Einar Olav Larsen med hjelp av broren Gjermund. Det er eit verkeleg imponerande stykke arbeid. Musikken passar som hand i hanske til oppsettinga og bør så absolutt få eit liv etter dette.

BUL i Nidaros har halde vareopptelling, og har grunn til å vere nøgd med det dei har funne. Laget forvaltar ein enorm kulturell rikdom, og om det ikkje blir stor kunst av ei slik massemønstring, så var det i alle fall ei verdig og storslagen markering. Eg gratulerer!

Amund Grimstad

(Meldinga stod i Klassekampen tysdag den 9. november 2004)

TEATER

An-Magritt
Fritt etter Nattens Brød av Johan Falkberget
Manus: Edvard Normann Rønning
Musikk: Henning Sommerro
Regi: Marit Moum Aune
Scenografi: Kristin Bredal
Kostyme: Ingrid Nylander
Musikalsk leiar: Lars Olav Berg
Med: Ingrid Bergstrøm, Stephen Brandt-Hansen m.fl.
Trøndelag teater – hovudscena

TEATER

Chinindrest take-away
Av og med Dood Paard
Teaterhuset Avant Garden

Ei samling verbale fragment improvisert fram som tilsynelatande velregisserte monologar.

Den nederlandske teatergruppa Dood Paard har gjesta Teaterhuset Avant Garden. Det er seks år sia sist, og eg håpar det ikkje blir like lenge til neste gong. Dei to produksjonane eg har sett, har vore særs eksperimentelle, og i forma freista å tøye teatrets grenser, men samstundes vore absolutt tilgjengelege og fattbare for ein middels teatergjengar.

Denne oppsettinga heiter Chinindrest take-away, og tittelen spelar på alle dei eksotiske kinesiske, indiske og you-name-it-restaurantane som dukkar opp i kjølvatnet av innvandringa til Nederland (og Norge), men som må tilpassast sarte europeiske ganar og difor ikkje blir så autentiske som vi trur. Importert kultur slipast og blir europeisk og kvit. Alt skjer på våre vilkår. For jamvel om det er langt frå agitasjonsteater vi får presentert, er det ei særs politisk og sivilisasjonskritisk oppsetting Dood Paard har laga. Rundt eit verbalt skjelett improviserer dei fram samtalar, observasjonar og kommentarar om makro- og mikrokosmos, om verdspolitiske forhold og dei heilt private, intime. Presentasjonen skjer ofte i kontrast til innhaldet i det dei seier slik at det verbale og fysiske står i motstrid til kvarandre. I ei blanding av alvor og skjemt er det ikkje alltid godt å henge med, og ein kan ta seg i å le av utsegner som slett ikkje er artige. Slik manipulerer dei med publikum, – og får oss til å skjerpe oss. Alt dette skjer til akkompagnement av ein DJ som kommenterer kommentarane på musikalsk vis.

Den verbale krykka det heile er bygd opp om, er ei stadig tilbakevendande undring over temaet I can never imagine… Og det er mye Dood Paard ikkje kan førestille seg. Rundt denne undringa skjer det improvisasjonar som vi som publikum sjølvsagt ikkje skjønar omfanget av utan å sjå fleire framsyningar. Men slik monologane til dei fire på scena flaut naturleg og utan opphald, er det vondt å fatte at dette er ein verbal jam session og ikkje velregissert tekst. Og om det stort sett er fragment vi får servert, blir oppsettinga likevel aldri fragmentarisk. På eit framifrå vis greier dei å lage ein heilskap utan nokon raud tråd. Gruppa er tydeleg særs fortrulege med og trygge på stoffet, og i dei improviserte monologane blir dagsaktuelle saker raskt kommentert og fletta inn. Eg såg framsyninga same dag som det var val i USA og den nederlandske filmregissøren Theo Van Gogh blei myrda. Dette prega sjølvsagt oppsettinga. Ho blir neppe likeeins når Oslopublikummet får høve til å sjå henne på Black Box 6. og 7. november, men ikkje mindre sjåverdig av den grunn.

Amund Grimstad

(Meldinga stod i Klassekampen fredag den 5. november 2004)

TEATER

Det har ikke regnet på tre måneder
Teater Dakini
Av og med Barbro Djupvik
Musikk: Tor Haugerud
Regi: Ian Magilton
Teaterhuset Avant Garden

Fabulerande og leikent teater om motsetnader knytte til kjærleiken.

I det store teatermiljøet i Trondheim finst det ein underskog av små grupper som korkje får store publikumstal eller mye omtale, men som held på likevel. Den bittelille gruppa Teater Dakini, som eigentleg nesten er eit synonym for Barbro Djupvik, er ei av desse gruppene. Basert på tekstar frå romanen Skrift på kroppen av Jeanett Winterson har ho laga ei fabulerande og poetisk oppsetting i fem ulike tablå som alle har det sams at dei er leikne opptrinn om motsetnadar knytte til den evinnelege kjærleiken. Vi veit alle at kropp og intellekt ikkje alltid er på lag, og Djupvik spelar vidare på dette ved ei underfundig blanding av undervisning i anatomi og open flørting med musikaren på scena der det heile toppar seg i eit stilisert og erkekomisk opptrinn om to som høyrer søt musikk og alle andre klisjear som gjer at kjærleiken blir redusert til eit einaste stort sitat.

Framsyninga er ei blanding av fysisk teater og fortellarteater. Ho er ei utforsking av språk, kropp og kjensler framført gjennom mange ulike sceniske uttrykk. Eit særs viktig element som gir denne produksjonen eit lite ekstra løft, er musikken som er limet i oppsettinga. Musikaren Tor Haugerud sit som ein musikals kulisse midt på scena og lagar musikk og lydbilde som kommenterer, utfyller og bind alt saman. Etter kvart går han også ut av sfinxerolla og slipp seg laus som verbal skodespelar.

I motsetnad til tidlegare produksjonar eg har sett av Teater Dakini, ser det her ut til å vere satsa mye meir på regi og personinstruksjon. Ian Magilton har hatt ei særs god hand om regien som er stram, stilisert og utan fiksfakseriar. Det kler framsyninga. Teater Dakini og Barbro Djupvik har laga ein produksjon som hadde fortent eit større publikum enn det ein handfull visningar kan by på.

Amund Grimstad

TEATER

Medeas barn
Av Suzanne Osten og Per Lysander
Omsetting: Liv Aakvik
Regi: Kjersti Horn
Scenografi: Maria Stjernborg
Dei som er med: Tobias Heiberg, Evy Kasseth Røsten, Jan Frostad, Wenche Strømdahl og Marianne Meløy.
Trøndelag Teater – Gamle Scene

TEATER

Terrorisme
Brørne Presnyakov
Regi: Jon Tombre
Scenografi og kostyme: Per Kristian Solbakken
Omsett av Silje Ohren Strand
Med: Trond-Ove Skrødal m.fl.
Trøndelag Teater – Studioscena

Terrorismen sitt viktigaste mål er å skape frykt. Men dette skjer ikkje berre ved fysisk vald og i store politiske settingar. Terror finst her og nå og alle stader, – frå sjølvmordsfly og sprengstoff til strukturell vald, mobbing og psykisk tortur. Dette er påstanden til dei to russiske brørne Presnyakov som for to år sia skreiv Terrorisme. Stykket hadde urpremiere i Moskva berre ei veke etter at store delar av publikum blei gassa i hel i eit anna Moskvateater. Etter det er stykket blitt sett opp på scener over heile Europa. Trøndelag teater hadde Norgespremiere i helga, og i Jon Tombre sin regi er det blitt ei velregissert, humoristisk, absurd og tankevekkande framføring. 

Men brørne Presnyakov er ikkje ute etter å spreie fatalisme. Langt mindre frykt for terrorisme anten han kjem frå terrornettverk eller ein dårleg arbeidskamerat. I staden ser eg oppsettinga som eit intelligent forsøk på å spegle tida vi lever i. Det er komisk og absurd, men samstundes ei særs folkeleg og forståeleg form for surrealisme der vi i store bokstavar og med brei pensel får presentert daglegdagse forhold det er lett å kjenne seg att i. I Jon Tombre sin regi er oppsettinga blitt særs lite russisk, og handlinga kunne ha vore nær sagt kor som helst i verda. Personinstruksjonen er god og regien er i tillegg full av fikse detaljar, små koreografiske påfunn og uventa vendingar. Særleg i dei tre første scenene greier Tombre å halde oss fast, medan dei siste blir litt meir uforløyste. Den enkle og særs stiliserte scenografien til Per Kristian Solbakken understrekar det universelle ved handlinga, men samstundes også det kalde og kjenslelause samfunnet dette speglar. Teksten er glimrande omsett og attdikta frå russisk av Silje Ohren Strand til eit godt og naturleg munnleg norsk.