Amund Grimstad

TEATER

«Sevrillen»
Christianus Sextus gruve, Røros
Av: Johan Falkberget
Manus og regi: Jon Lockert Rohde
Komponist og musikar: Magnus Børmark
Med: Lasse Kolsrud, Jon Lockert Rohde og Madalena Sousa Helly-Hansen

Ei ilesesetjing av utdrag av Falkbergets tekstar i ei særs autentisk og ugløymeleg setting.

Med enkle middel og litt i skuggen av det påkosta og langt meir spektakulære «Elden» på Røros, har nokre entusiastar nesten kvart år sia 2013 sett opp utandørsteater ved den nedlagde gruva Christianus Sextus ved Orvsjøen litt nord for Røros. Det var skodespelaren Lasse Kolsrud, til dagleg tilsett ved Det Norske Teatret i Oslo, men også «hytte-rørosing», som starta det heile. I nesten alle år sia 2013 har han, basert på ulike tekstar av Johan Falkberget, sett opp teater i dei naturskjønne omgjevnadane ved restane etter taubanestasjonen ved den for lengst nedlagde Christianus Sextus gruve. Nå har han gitt stafettpinnen over til Jon Lockert Rohde, sjølv rørosing, men til dagleg tilsett ved Trøndelag Teater.

Etter ein halvtimes gonge frå Kongens gruve, og i vakker natur, kjem vi til restane etter gruva Christianus Sextus. Her starta Johan Falkberget som «vaskar-ryss» då han var tolv år, og gruva har fått evig liv gjennom hans romantrilogi (1927-1936) med same namn. Her ligg slagghaugar og restane etter taubanestasjonen. Og i dette naturlege amfiet med sjøen i bakgrunnen omkransa av låge trær, set vi oss på den steinen vi finn mest naturleg. Årets premiere var tilgodesett med uvanleg godt og varmt vêr, så vandringa og naturen blei ei oppleving i seg sjølv.

Og det er i stor grad naturen det skal handle om. Her var det i tusenvis av år urørt natur, etter kvart kom samar og fastbuande bønder før det blei funne malm og alt endra seg. Skogen blei snauhogd og ved til malmutvinninga, og svovel blei slept ut både i lufta og vassdraga. Nå er det heile over, og paradokset er at forureininga, slagghaugar og restane frå gruvedrifta, i dag er å rekne som kulturminne.

Jon Lockert Rohde har sjølv vald årets utdrag frå Falkbergets rike litteraturarv, og han startar med historia, frå då isen trekte seg attende, det blei mogeleg å bu, dyrke og veide. Til dette nyttar han figuren Sevrillen, ein same Falkberget skreiv om i romanen «Sol» (1918). Han er eit naturmenneske og i opposisjon til den nye tida. Deretter går vi vidare til utdrag frå meir kjende tekstar som «Den fjerde nattevakt» (1923) og om An-Magritt frå første bandet av romansyklusen «Nattens brød» (1940-1959). Til slutt rundar Rohde av med å ta oss attende til Sevrillen og hans lagnad, nettopp i kamp med naturen.

Trass i at utdraga som blir presentert er frå særs ulike romanar, både i tid, og dels i tematikk, har Rohde greidd å sy det saman til eit vakkert heile. Og der det underliggjande heile tida er menneska og kva vi er gitt frå naturen, både konkret og mentalt, og korleis vi forvaltar dette. Ingen peikefinger korkje frå Falkberget eller Rohde, men ei klår retning. Framsyninga er ein enkel lågkostproduksjon, og i dei naturlege omgjevnadane, er det ikkje anna rigging enn ei lita bu for musikaren, laga av gamle materialar slik at ho går i eitt med resten. Elles nyttar dei tre skodespelarane slagghaugane og naturen rundt, og ettersom dei brukar mygg, gjer det lite at det er store avstandar og at vi stundom heller ikkje ser den som pratar. Det er som sagt ein lågkostproduksjon med ekstremt stutt prøvetid, og framsyninga blir derfor vist som ei ilesesetjing med forsiktig spel, og der dei tre aktørane alle les frå manus. Det er eit greitt val, og med så dyktige skodespelarar som framfører tekstane godt betona, velartikulert og tydeleg, er det orda som får gjere jobben og søkke inn. Madalena Sousa Helly-Hansen, Lasse Kolsrud og Jon Lockert Rohde er alle framifrå forteljarar, og greier med enkle middel å skape liv og dramatikk i tekstane. God hjelp til å understreke stemningar, underbyggje dramatikk og lage naturkoloritten får dei av komponist og musikar Magnus Børmark, mest kjend som gitarist i «Gåte», men etter kvart også ein røynd teatermusikar. Her har han bytt ut plekteret med boge og trakterer nøkkelharpe der han framfører musikk med tydelege referansar til folkemusikken. Men i samband med presten Sigismund, er det meir naturleg med orgelmusikk, så då blir det tangentfjøl før han også lagar mykje lyd som kunne vere frå naturen sjølv.

Oppsetjinga av «Sevrillen» er eit døme på at gode tekstar, framføring med stor respekt for og innleving i teksten, og naturleg scenografi ofte kan gi langt større teateropplevingar enn påkosta produksjonar med eit hav av effektar. Med vandreturen, dei naturskjønne omgjevnadane og den enkle, men likevel så innlevande framføringa, gjorde dette til ei totaloppleving, og noko langt meir enn berre ei teaterframsyning. Og så fekk eg sjølvsagt lyst til å lese meir av Falkberget.

TEATER

«Erasmus Montanus»
Rabarbrateateret, Bakklandet, Trondheim
Av: Ludvig Holberg
Omsett av: Cengiz Nereid
Regi: Vilde Søyland og Cengiz Nereid
Komponist: Øyvind Jo Heimdal Eik
Scenografi: Katrine Wisth
Kostyme: Jenny Hilmo Teig
Koreografi: Svetlana Stokke og Erik Sand Angelsen
Maske- og parykkdesign: Leo Thörn
Kapellmeister: Markus Wisth Edvardsen
Orkester: Gaute Skrove, Kriss Stemland og Magnus Erlien Riise
Med: Kristoffer Hjulstad, Terje Ranes, Julie Sofie Reite, Elisabeth Matheson, Stian Hovland Pedersen, Jon Vegard Hovdal, Pål Hasselvold og Kathrine Strugstad.

På eit meir enn uforfalska trøndersk får vi eit oppgjer med både latin og åndssnobberi.

Gjennom femten år har den laust samansette frigruppa Rabarbrateateret sett opp utandørsteater i Rabarbraparken på Bakklandet i Trondheim. Særleg har dei gjort nokre heilt eineståande og hysterisk artige tolkingar av Shakespeares komediar omsett til sparbudialekt. Kjennemerket er ei folkeleg og noko respektlaus tilnærming til originaltekstane, og i ei form som ofte kan bryte med dei aller fleste teaterkonvensjonar. Sjølv om resultatet kan vere litt ulikt frå år til år, og dei alltid spelar midt i fellesferien, er desse oppsetjingane blitt umåteleg populære hjå eit stort publikum, langt utanfor dei som brukar å gå i teater.

I år har dei for første gong forsøkt seg på Ludvig Holberg, og det med «Erasmus Montanus». Historia om bondesonen som får høve til å studere i kongens København på 1700-talet og som blir både sprenglærd og ekstremt hovmodig, er godt kjend, og er av Holbergs mest spela komediar. Rasmus Berg, eller Erasmus Montanus som han kallar seg, kjem heim til den vesle heimplassen på Sjælland, som nå er plassert ein stad i Trøndelag. Som ein livsfjern åndssnobb blir han først tatt imot som ein helt og plassens store son. Men når han møter eit lokalsamfunn prega av vankunne og overtru, og hevdar kjetterske tankar som at jorda er rund, så er han ikkje lenger like populær. Då står han i fare for ikkje å få gifte seg med Lisbeth som han er trulova med.

Holberg slår i alle retningar, og gjer ikkje berre narr av snobberiet til Erasmus, men også av overtru og mangel på kunnskap. I den grad det er nokon helt i denne historia, så er det den heimeverande broren Jacob som er meir pragmatisk og har ein god porsjon sunn fornuft, noko også Erasmus må vedgå. Med dagens åtak på sanning og vitskap, som i kampen mellom Trump og Harvard-universitetet, er Holbergs komedie meir aktuell enn på lenge. Men finalen hans er ikkje uproblematisk, for det endar med at Erasmus vedgår at jorda er flat for å få si Lisbeth. Det er kanskje ein freistnad på ironi frå Holberg, men ikkje udelt vellukka.

I det naturlege bakgardsamfiet på Bakklandet er vi heime hjå foreldra til Erasmus. Elisabeth Matheson og Stian Hovland Pedersen er akkurat passe overspela og innfule som Mor Nille og Jeppe. Stolte og forventingsfulle ventar dei på at sonen skal kome heim. Og i starten godtek dei at han er både fisefin, nedlatande og strør om seg med uforståeleg latin, – for han er jo så lærd. Kristoffer Hjulstad har vore med i fleire tidlegare produksjonar og er godt kjend med formatet. Som Erasmus gir han oss på same tid ein både komisk og tragisk figur, rett nok ein oppriktig sanningssøkar, men utan sjølvinnsikt og bakkekontakt. Den lokale klokkaren, Per Degn, er ikkje like skolert, men i dei mange disputtane det blir med Erasmus nyttar han jukselatin, og ettersom den lokale ålmenta ikkje kan framandspråk, trur dei at Per vinn over Erasmus. Terje Ranes spelar neddempa, men overtydande og får fram komikken utan mykje halloi. I finalen får vi ei oppvising i kor vellukka også ein motsett spelestil kan vere. Stian Hovland Pedersen gir oss ein gnistrande, infam og fintrøndersk tolking av løytnanten som blir Erasmus sin overmann.

Det er fleire profesjonelle aktørar denne gongen enn det pleier å vere, og det synest. Det er faktisk så mange gode einskildprestasjonar og så godt spel, at det er uråd å nemne alle. Men ei som verkeleg løftar framsyninga, er Julie Sofie Reite i den etter måten vesle rolla som den sprengkåte og gifteferdige kjærasten Lisbeth. I tillegg til hennar naturlege sceniske nærvær og finstemde mimikk, er ho også ein framafrå songar. Øyvind Jo Heimdal Eik har skrive ny musikk som i hovudsak smyg seg om framsyninga, men som blir toppa av nokre særs lyriske songar. Kanskje eit brot med komikken, men eit vakkert brot.

Regissørane Cengiz Nereid og Vilde Søyland har båe fartstid som skodespelarar i Rabarbrateateret, og i 2021 hadde dei regi på «Den gjerrige» av Molière, ei særs vellukka oppsetjing. Nereid har i tillegg sjølv omsett Holbergs tekst til eit folkeleg og burlesk trøndersk med vedlagt ordliste for dei mest aparte uttrykka. Slik som «blængdaill» som tyder ein ubrukeleg jålebukk, altså akkurat det Erasmus er. Nereid og Søyland er røynde og kjenner sjangeren godt. Personinstruksjonen er god, sceneskifta går saumlaust og det meste er på stell. Men det manglar litt på at humoren skal sitje. Nokre av dei latinske disputtane kan bli for lange, og låtten sit ikkje riktig så laust som han brukar gjere. Men trass i dette, og at Holberg avsluttar med å la vankunna sigre over vitskapen, synte Rabarbrateateret nok ein gong kor aktuelle og underhaldande dei gamle komediane kan vere berre dei blir formidla med det eg vil kalle tilstrekkeleg respektlaus respekt.

(Meldinga stod i Klassekampen måndag den 28. juli 2025.)

TEATER

«Marenspelet»
Dolm kyrkje, Hitra
Av: Svein Bertil Sæther og Kari Wist Holmen
Musikk: Fridtjof og Gunhild Hjertaas
Regi: Kari Wist Holmen
Arrangement og musikalsk leiar: Gunhild Hjertaas
Kapellmeister: Maciej Karpinski
Songinstruktør og dirigent: Elin Karpinski Strandheim
Kostyme: Berit Helen Haukaas
Koreografi: Mariel Kampevoll Nikolaisen
Lysdesign: Ingunn Fjellang Sæther
Orkester: Maciej Karpinski, Signe Weider Skjesol og Lea Hedvig Hustad
Med: Lisa Birkenes Thun, Thea Strandheim Sæther, Erlend Broholm mfl.

Kva skal ein tru på når rykteflaumen tek overhand, og kva er ei tilståing verd i slike situasjonar?

Avundsjuke og sladder har forgifta mangt eit samfunn, og det er nærast umogeleg å kjempe mot vondsinna ryktespreiing. Riktig ille gjekk det for Maren Johanne Olsdotter Jektvikja på Hitra. I 1849 blei ho halshogd for å ha drepe mannen sin etter omfattande ryktespreiing og ein rettsprosess som reiste fleire spørsmål enn svar. Maren blei født i 1811, og 22 år gamal gifta ho seg med Ola Pedersen frå Jektvik på Hitra. Dei dreiv ein etter måten stor gard, og var i stand til å halde seg med tenestefolk. I 1847 kom Ola sjuk heim frå skreifiske og han døydde kort tid etter. Folkesnakk, leia av bror til Ola, ville ha det til at Maren hadde forgifta mannen, og det blei reist sak. Både i Fosen underrett og Trondhjem stiftsoverrett blei ho frikjend, men høgsterett ville det annleis, og i november 1848 blei ho dømd til halshogging. Ein månad etterpå vedgjekk ho at ho hadde forgifta mannen sin. Dommen blei fullbyrda ved heimgarden i juni 1849.

Svein Bertil Sæther skreiv i 1984 eit drama om historia, og Fridtjof Hjertaas skreiv musikk. Etter premiere som skuleteater vidareutvikla dei stykket, og det blei oppført i Dolm kyrkje på Hitra i 1986. Der blei det spela fram til 2017. Etter det har Sæther dukka djupare ned i kjeldene og skrive ei bok om saka, og kjeldegranskinga gjer det til eit meir ope spørsmål om Maren var skuldig eller ikkje. På denne bakgrunnen har produksjonsselskapet Holmen Hjertaas nå laga ein ny versjon.

I skipet på den vesle steinkyrkja frå 1400-talet sit vi som i eit amfi på tre sider og med orkesteret i koret. Det tar til med gravferda til Ola Jektvikja der vi alt frå starten får presentert mistanken, og endå meir sinnet, til broren Andres (Erlend Broholm), medan ei smilande Maren (Lisa Thun) serverer og byr på mat. Maren skil seg frå resten av folket på Dolmøya. Ho er lettliva, syng mykje, og har ei særs god hand om ungane. Svogeren Andres, som godt kunne ha tenkt seg å overta garden, likar ikkje dette. Mange meiner også at Maren har eit godt auge til gardsdrengen. Av slikt oppstår det folkesnakk, og det eine ryktet tek det andre. Det blir fremja skuldingar for lensmannen, som må reise sak. Det blir og funne arsenikk hjå Maren, noko ho påstår å ha nytta mot skadedyr.

Handlinga følgjer historia kronologisk, men er brote opp av ei mengd godt framførte songar og velkoreograferte masseopptrinn. To vellukka og viktige regigrep er at tenestejenta hjå lensmannen (Thea Strandheim Sæther) blir ein slags forteljar og kommentator som bind det heile saman, og at dansaren Kaia Trønnes er som ein skugge om Maren, svartkledd og som ei påminning om døden. Ofte kan slik ekspressiv dans seie meir enn tusen ord.

Det er måla med brei pensel for å få fram miljøskildringa. Eit utal statistar, der heile seksten er barn, fyller den vesle kyrkja, og koreografen Mariel Kampevoll Nikolaisen har greidd å få dei til å opptre ganske synkront.

Scenografien er sparsam, men ettersom vi sit heilt oppe i aktørane, er det uråd å vere for lemfeldig med kostyma, og saum- og kostymeansvarleg Berit Helen Haukaas har gjort ein formidabel jobb med særs tidsriktige og detaljrike kostyme. Kari Wist Holmen har tilarbeidd Svein Bertil Sæthers manus, og også hatt regi. Personinstruksjonen er god sjølv om nokre manglar litt på diksjon. Ho kunne nok ha spissa dramaturgien og dvelt meir ved dei mest dramatiske hendingane. Nokre av rollene kunne også ha vore meir samansette. Erlend Broholm er infam og truverdig som Andres, men er nesten berre sint. Lisa Thun spelar langt meir nyanserikt og avdempa som Maren, nærast heva over det heile. Ho syner den gradvise endringa frå den livsglade kvinna til ho som skal møte døden, og det på eit inderleg og overtydande vis.

Musikken er ein heilt avgjerande del av framsyninga. Gunhild Hjertaas har imponert meg som komponist i mange tidlegare produksjonar. Denne gongen har ho både komponert ein del nytt, og nyarrangert Fridtjof Hjertaas’ opphavelege musikk. Far og dotter Hjertaas har lånt og bygd på både folkemusikk og det meir sakrale, og musikken står særs godt til historia.

Årets nyversjon har ei ope haldning til skuldspørsmål og kva som er sanninga. Maren tilstod til slutt, men kva kunne ho reise attende til om ho hadde gått fri? Då var det kanskje betre å forsone seg med lagnaden og gjere opp med Gud slik vi får godt presentert i finalen. I staden for å konkludere, problematiserer denne framsyninga kva folkesnakk og sladder kan føre til, og at ikkje alt som blir sagt, er sanning. Det kan vere godt å ta med seg, også i vår tid.

(Meldinga stod i Klassekampen måndag den 21. juli 2025.)

TEATER

«Fru Guri av Edøy»
Gurisenteret, Smøla
Av: Peggy Kristine Kruse
Songtekstar: Eva Peggy Stensønes
Komponist: Asgeir Gjøstøl
Regi: Tore B. Granås
Scenografi: Heidi Rognskog Mella
Med: Iren Reppen, Paul-Ottar Haga, Siri Schnell Juvik, Mathias M. Rydjord, Pål A. Hasselvold, Jo Bjørner Haugom mfl.

Eit mektig, men litt for omfattande epos om sterke kvinner i ei tid med mykje ufred.

I samband med 800-årsjubileet for den vakre steinkyrkja på Edøy på Smøla, skreiv Peggy Kristine Kruse, sjølv smølværing, eit spel som blei urframført i 1990. Teksten er fiksjon, men har den hundreårige borgarkrigstida på 1100-talet som bakteppe. Spelet er sett opp i 30 av dei 35 åra sia premieren, og blei etter kvart så populært at det i 2009 blei bygd eit stort og funksjonelt spelamfi rett nedom kyrkja. Fredag var det duka for årets premiere i eit uvanleg vakkert sommarvêr.

Vi er på Edøy rundt 1180 der den myndige enkja fru Guri rår. På naboøya, Kuli, bur den noko framfuse Tore (Pål A. Hasselvold), og sjølv om det er borgarkrig og ufred, ser det i starten ut til å vere meir gemyttleg på dei to øyene, Det heile tek til med eit stort gjestebod der Guris son, Sverre (Mathias M. Rydjord), giftar seg med Ingeborg (Siri Schnell Juvik). Det gneg den gudfryktige fru Guri at dei ikkje lenger har kyrkje på Edøya, og må reise bort for både bryllaup, barnedåp og gravferd. Ho set seg føre å få bygd ei kyrkje, og får alle med på det. Men planane må sanksjonerast av erkebispen som godtek dei på tøffe økonomiske vilkår. Det får Tore Kuli til å opponere i særs krasse ordelag, og det heile endar med at vel kan dei få kyrkje, men ho kan ikkje vigslast før Tore har bede bispen om orsaking. Det vil han ikkje. Kyrkja blir bygd, men blir ikkje vigsla. Ikkje før kvinnene til slutt får overtydd mennene om at forsoning, og ikkje usemje, er vegen.

For i åra som følgjer, blir det ufred på kryss og tvers også på Smøla. Konfliktane skriv seg frå mannfolka som tenkjer meir på rikdom, makt og seg sjølve enn på kva som er rett og klokt, medan kvinnfolka, særleg fru Guri og svigerdottera Ingeborg, står for fornuft og forsoning. For å få fram desse lokale konfliktane, og med borgarkrigen og brotet mellom kong Sverre og kyrkja som eit større bakteppe, har Kruse skrive eit stort sosialt epos med alt for mange historier, konfliktar og personar. Historia er god, men teksten er for omfattande, og den formeleg ropar etter ein dramaturg. Regissøren Tore B. Granås har stramma inn mykje, men diverre ikkje nok. Men dei mange masseopptrinna, personinstruksjonen og bruken av kyrkja som fondmotiv har han greidd framifrå.

Iren Reppen er alltid tydeleg, men som fru Guri har ho likevel ikkje fått det rommet rolla treng for å vere det naturlege omdreiingspunktet. Til å vere hovudperson blir ho litt for anonym. I staden er det Ingeborg, den komande husfrua, i Siri Schnell Juviks særs overtydande tolking, som veks fram som ei nesten vel så sterk kvinne.

Trass i desse innvendingane, er det ei mektig og god historie som blir formidla. Eit femtitals statistar i spektakulære massetablå, gode songar, tidsriktige kostyme og utsøkt bruk av dei flotte omgjevnadane. Og ikkje minst eit tydeleg frampeik om at i ei verd med ufred, er det alltid forsoning som er løysinga.

(Meldinga stod i Klassekampen måndag den 14. juli 2025.)

TEATER

«Elsk meg i plenum»
Nye Hjorten Teater, hovudscena
Av: Lisa Tønne og Bones/Havdal/Løseth
Regi: Mads Bones
Scenografi og kostyme: Olve Løseth
Musikk: Kyrre Havdal
Lysdesign: Ingrid Skanke Høsøien
Orkester: Morten Berger Stai, Aksel Bakken, Tore Thorvaldsen Sandbakken og Kyrre Havdal
Med: Lisa Tønne

Dei beste komikarane er ofte dei såraste, og slik er det når Lisa Tønne lettar litt på sløret om eige liv.

Trass i at ho likar å provosere og ofte er særs tøff i trynet med ein humor som er både direkte og tidvis ganske dryg, er Lisa Tønne likevel blitt ein folkekjær standupartist. I heimbyen Trondheim har ho også vunne eit stort publikum gjennom tre elleville produksjonar av trioen som etter kvart starta Nye Hjorten Teater. Nå har dei same tre, Mads Bones, Olve Løseth og Kyrre Havdal, invitert Tønne til å lage sommarteater om seg sjølv, og laurdag var det premiere på «Elsk meg i plenum» på hovudscena på Nye Hjorten Teater.

Lisa Tønne er ikkje nokon A4-person. Tvert om. Gjennom ulike intervju har ho fortald litt om det mangslungne livet sitt, men i denne forrykande og dyktig framførte soloframsyninga får vi ein sjølvbiografi i ei blanding av det heilt såre og den rake motseiinga. Og gjennom ganske nådelaus personleg refleksjon kjem ho også fram til kvifor ho er blitt som ho er blitt.

Lisa Tønne blei født som Forozan Sadeghi Naser i Iran i 1977. Berre nokre dagar gamal blir ho plassert i ei korg og forlate utanfor ein barneheim i Teheran. Fem månader seinare blir ho adoptert og henta til Trondheim der ho veks opp på Nardo. Seksten år gamal flyttar ho heimanfrå, og etter nokre år på folkehøgskular og Bårdar akademiet debuterer ho som standupkomikar i 1999. Og resten er historie. Det vil seie, – det er ikkje heilt rett. I vaksen alder blir ho smitta av ein hest på eit vis ikkje nokon person er blitt før. Ho kolliderer med eit badekar(!). Og ein i utgangspunktet ufarleg operasjon for å fjerne ein svulst i hovudet, resulterer i at ho blir lam i halve andletet. Ikkje akkurat A-4, og nok stoff til fleire romanar.

I Olve Løseths enkle scenografi forma som ei bru som kan symbolisere kva Tønne har gått frå og til, og der eine sia er jenterommet på Nardo, fortel ho si eiga historie. Ho tar til i Teheran våren 1978, på ei tid då sjahens makt er på hell og prestestyret er i ferd med å ta over. Dit kjem ekteparet Eirik og Annelise Tønne frå Trondheim for å hente eit adoptivbarn. Lite visste dei at regimeskiftet i Iran førte til stopp i adopsjon til ikkje-muslimske familiar. Men dei to trøndarane nektar å gi seg så lett, og i ei både hysterisk morosam, men også sterk og rørande historie, fortel Tønne korleis dei, mot alle odds, til slutt fekk med seg vesle Forozan som det ikkje var så farleg med, for ho var sjukeleg, underernært og skulle likevel døy.

Med god regihjelp av Mads Bones nyttar Lisa Tønne standupkomikarens mange verktøy for å krydre historiene. Den neste bolken, er om liv og oppvekst i Trondheim. Og den fremmelege Lisa kan ikkje ha vore noko enkelt barn, korkje for foreldre, venner eller lærarar. For dei mange kreative, men ofte heilt outrerte påfunna hennar, går Emil i Lønneberget ein særs høg gang. Heile livet har ho ønska å provosere, og eg skal halde meg frå å øydeleggje opplevinga ved å avsløra nokre av påfunna. Men oppi alt dette, gir ho oss også innblikk i dagboka si, ungjentekjensler og trettenåringens lyriske åre med det som ikkje akkurat er barnerim. Etter kvart blir denne delen av framsyninga meir standup med refleksjonar om dette og hint, enn om livet til Tønne.

Men så kjem ho til avslutninga der ho set det heile i perspektiv. Det blir sårt, nådelaust og eit vondt vitnesbyrd om kor formative dei første månadane i livet er. På eit roleg og ettertenksamt vis, heilt annleis enn resten av framsyninga, fortel Tønne at det var først då ho fekk barn sjølv at ho forstod kor viktig hennar fem første månadar utan kroppskontakt med andre menneske har vore. Det er ein særs sterk finale der ho på eit vis konkluderer med at den tøffe Lisa er som ho er fordi ho mista fem viktige månadar med kjærleik. Det har ført til eit kontrært liv der ho kompenserer med å gjere seg vanskeleg å elske. Det er mogeleg det er vanskeleg å elske Lisa Tønne, men det er særs lett å like henne. Og spesielt når ho byr så på seg sjølv som i denne oppsetjinga. Trass i ei noko omstendeleg forteljing om likt og ulikt frå oppveksten der ho nok kunne ha vore litt meir kresen i val av anekdotar og sidesprang, har ho greidd å lage ei tett, intens og fartsfylt framsyning heilt utan kvileskjær. Godt innpakka i ei endelaus rekkje av ellevill humor, overraskande og ganske outrerte historier og stadige små provokasjonar er «Elsk meg i plenum» eit gripande vitnesbyrd om kjærleik, omsorg og det å bli elska, og der Lisa Tønne på overtydande vis syner oss den korte avstanden mellom lått og gråt, og at det bak god humor ofte ligg mykje sårheit.

(Meldinga stod i Klassekampen måndag den 7. juli 2025.)

TEATER

«Kristin Lavransdatter»
Kristinspelet, Jørundgard, Sel
Av: Sigrid Undset
Dramatisering og regi: Eirik Fauske
Komponist: Cisser Mæhl
Scenografi: Barbro Bekken
Kostymedesign: Solveig Holthe Bygdnes
Koreografi: Silje Olava Bakken
Lyddesign: Vegard Moshagen
Voiceover: Oddgeir Thune
Med: Kjersti Dalseide, Sigurd Myhre, Madalena Sousa Helly-Hansen, Reidar Svare, Anne Britt Svelstad, Endre Skjåk, Paul Kornelius Aker Grønn, Signe Marie Teighagen mfl.

«Kristinspelet» på Sel i Gudbrandsdalen har i Eirik Fauskes regi tatt betre vare på det episke og poetiske i Sigrid Undsets tekst enn dei fleste andre dramatiseringar eg har sett av Kristin Lavransdatter.

Å dramatisere romanar er ein risikosport. Særleg der romanen har store episke kvalitetar er det fort gjort at dette forsvinn i ei meir prosaisk presentasjon av forteljinga. Når det opphavelege verket også er ein trilogi, og ein brei sosial roman med eit særs omfattande persongalleri og eit utal intrigar, blir det ekstra vanskeleg. Denne litt omstendelege innleiinga er for å fortelje kva dramatikaren og regissøren Eirik Fauske har gitt seg i kast med ved å dramatisere og setje i scene Sigrid Undsets nobelprisvinnande verk om Kristin Lavransdatter. Eg har opp gjennom åra sett fleire ulike dramatiseringar. Og for dei fleste gjeld det at forteljinga, og kanskje særleg innhaldet frå første bandet, «Kransen», blir tatt brukbart vare på. Men dei to siste banda, «Husfrue» og «Korset» blir som oftast meir overflatisk behandla. Og sams for dei alle er at det meste av det poetiske i Sigrid Undsets forteljarstemme går tapt. Eirik Fauske har gjort ei anna tilnærming, og sjølv om han heller ikkje kjem heilt i hamn, er han definitivt meir i nærleiken av Sigrid Undset og hennar episke verk enn dei fleste andre.

På Jørundgard, kulissegarden som blei bygd opp på Sel for Liv Ullmanns filmatisering av «Kristin Lavransdatter» i 1995, er «Kristinspelet» sett opp med ujamne mellomrom sia 1999, og i ei god blanding av profesjonelle og lokale amatørar. Då Eirik Fauske i fjor dramatiserte verket på nytt, gjorde han nokre viktige grep som han har vidareutvikla i år. Det eine er det scenografiske ved at han har snudd ryggen til tunet på Jørundgard og spelar på slettene og mot utmarka i vest. Det har gitt ei enorm scene på nærare hundre meter både i breidde og djupne, og der Fauske har gitt rom for at det kan skje langt meir enn berre sjølve handlinga. Her er alvedans, nonnekor, leikande og dansande barn og mykje meir, og på dette viset skapar Fauske eit poetisk og lyrisk bakteppe som verkeleg kler framsyninga. Tradisjonell scenografi er det lite av, men nokre furuleggar ligg utover som sylstokkar for å illudere husa, både på Jørundgard og Husaby. Ettersom teater er illusjon og ikkje røyndom, fungerer dette heilt utmerka. Og naturen sjølv er ein framifrå scenografi med åker, plass for både vasskjelde og grav, og med flotte krunglefuruer i bakgrunnen. På dette viset får Fauske betre formidla det mangslungne i Undsets verk der det skjer mykje på same tid, og der det blir skapt vakre poetiske opptrinn som gir ekstra koloritt og djupne, i dobbel tyding, til framsyninga.

Men det viktigaste grepet Fauske har gjort, er å lage ei blanding av forteljarteater og spela regiteater. I store delar av framsyninga ligg Oddgeir Thunes voiceover som ei klår forteljarrøyst. Og slik blir poesien og det lyriske i Sigrid Undsets verk tatt vare på i langt større grad enn det eg har sett i tidlegare produksjonar. I staden for å spele lineært teater, skapar Fauske bilde som vi sjølve kan vere med på å dikte inn innhald i. Ikkje alt fungerer like godt, men i hovudsak er det særs vellukka.

«Kristin Lavransdatter» er ein trilogi, og dei fleste produksjonar konsentrerer seg om «Kransen», første bandet og tek noko lettare på dei to siste. Og nokre dramatiseringar har berre presentert «Kransen». Dette er forståeleg, for i «Kransen» får vi det meste av handlinga og intrigane. Her møter vi den unge Kristin og det spesielle forholdet ho har til faren. Ho blir bortlova til Simon Darre, men forelskar seg i staden hovudstups i Erlend Nikulausson, eit ikkje udelt godt papir, og set seg slik opp mot både faren og kva som er akseptabelt. Far og dotter forsonar seg, det blir giftarmål, men dramatikken er ikkje over for historia er langt meir mangefasettert og har eit utal andre intrigar som valdtekt, dødsfall, mordforsøk frå Erlends forsmådde frille og mykje, mykje meir. Sigrid Undsets palett er omfattande, og ho målar ut 1300-talets Norge med særs brei pensel. Her er difor handling for meir enn ei teateroppsetjing. I dei to siste banda følgjer vi Kristin som husfrue og som mor til ein stor soneflokk på Husaby, eit problematisk forhold til ein stadig meir fråverande Erlend, og hennar religiøse grubleri når Erlend dør, sonen Gaute overtek og ho går i kloster og hjelper sjuke og døyande når svartedauden huserer i landet, pesten ho sjølv tar sin død av. I desse to bøkene er det mindre ytre handling og meir religiøsitet, og slik sett ikkje så enkelt å dramatisere. Og i alle fall om det skal stå i stil med den handlingsmetta «Kransen».

Også i Fauskes regi er dette eit openbert problem. Medan han nyttar ei lang, og delvis dvelande første akt til å gi ei poetisk framstilling av første bandet, blir andre akta langt stuttare, og kan nok få eit visst preg av resymé meir enn forteljing. Men ved å nytte dei same bildeskapande grepa og Thunes voiceover, greier han likevel å formidle dei to siste banda betre enn dei fleste andre produksjonar eg har sett.

Rollelista er enorm, og her er nytta minst eit femtitals statistar som er presise og samkøyrde både verbalt og spelemessig, men også koreografisk i dei mange flotte dansetablåa. Dette er særs dyktig gjort av koreografen Silje Olava Bakken. Og Eirik Fauske og regiassistenten Amanda Øiestad Nilsen har hatt ei imponerande god hand om personinstruksjon av alle amatørane. Særleg gjeld det den purunge Signe Marie Teighagen som var ei overtydande «Vesle Kristin» og som tydeleg fekk fram det nære forholdet til faren.

Kjersti Dalseide spelar Kristin med stor innleving og autoritet. Ei vever og sped kvinne som raskt viser seg å ha både styrke og mot, men også tvilen og tvisynet. Sigurd Myhre får fint fram den litt kjepphøge, men likevel så usikre Erlend. Men han er ikkje like tydeleg som forføraren, den sjarmerande Erlend som Kristin fell for. Det kan sjå ut som regien ikkje har gitt han nok rom til å spele ut denne sida av Erlend, og då blir det ikkje like lett å skjøne kva det var Kristin fall for. I førre oppsetjinga eg såg av «Kristinspelet» var Kristin spela av Madalena Sousa Helly-Hansen. Nå har Eirik Fauske gjort eit metagrep og late Helly-Hansen dukke opp som Sigrid Undset, forfattaren sjølv i framsyninga. Det er godt tenkt, og kunne ha vore eit fint poeng dersom Undset i større grad hadde kommentert framsyning, tolking osb., og kanskje også blitt kontrær og sagt seg usamd. Men denne moglegheita blir diverre skusla bort, og i staden blir regigrepet redusert til berre eit artig påfunn.

Reidar Svare er ny i år, og han er sikker, tydeleg og solid som Lavrans, og får godt fram både forholdet til den unge dottera, til sviket hennar og den seinare forsoninga. Anne Britt Svelstad har spela mora Ragnfrid tidlegare, og er også tydeleg og myndig, men Fauske har kutta mykje i det vanskelege forholdet mellom Lavrans og Ragnfrid og løyndomane dei båe ber på, slik at Svelstad ikkje har fått like mykje å spele på som Svare. Endre Skjåk er av dei få som har vore med sia starten, og i mange ulike roller. Denne gongen spelar han den forsmådde Simon Darre som må ta til takke med Kristins syster, og gjer det med tyngd og stor autoritet.

Solveig Holthe Bygdnes har hatt ei særs god hand om tidsriktig kostymedesign, og ned til den yngste statisten er det gjennomført fine kostyme. Cisser Mæhl har skrive musikk som kler framsyninga og smyg seg om henne, særleg fint i poetisk samspel med Oddgeir Thunes forteljarstemme.

«Kristinspelet» anno 2025 i Eirik Fauskes regi er blitt ei framsyning som på poetisk og visuelt vis målar fram bilde etter bilde med brei pensel. Ved bruk av Oddgeir Thunes velmodulerte voiceover i samspel med alle dei vakre tablåa, greier Fauske i større grad enn dei fleste å ta vare på det episke og poetiske i Sigrid Undsets verk. Han har stroke mykje i dei siste to banda, men også i første band (første akt), og stort sett har det gått greitt. Fauske tek seg også god tid, og nokre av tablåa er dvelande slik at alt i større grad kan søkkje inn. Men på same tid har han også ønska å femne om mykje meir, som til dømes metagrepet med diktaren sjølv, men også med allsong og andre brot. Ikkje alt av dette er like vellukka, og han kunne kanskje ha vore litt meir kresen i nokre av vala sine. Men trass i at framsyninga stundom blir noko sprikande og vil litt for mykje, har eg likevel aldri sett ei framsyning av Kristin Lavransdatter som i like stor grad greier å formidle stemninga og lesaropplevingane frå romanen.

TEATER

«Skogsprinsessa»
Gjestespel frå Eventyr i Parken, Teatret Vårt, Ålesund
Av: Lina Taule Fjørtoft, Magdalena Kuna, Stine Revheim Svellingen, Thomas B. Brandt
Regi: Jan Neal Holden
Kostyme: Tora Troe
Med: Kristian Garmanslund, Katrine Lovise Øpstad Fredriksen, Amalie Jensen Tolo og Stine Svellingen

Eit interaktivt vandreteater fylt av opplevingar for dei yngste.

I alle år har skogsalvane passa på skogen og alt som lever der. I vår tid er dette meir naudsynt enn nokon gong. Nå er det duka for tronskifte for kongen har døydd og skogprinsessa Alva skal kronast til dronning. Men først må ho syne oss at ho er rangen verdig.

I Atlanterhavsparken, rett vest for Ålesund, blir vi tatt med på eit lite vandreteater for dei yngste. Først møter vi Buskelusk (Katrine Lovise Øpstad Fredriksen) som må blåse blomsterstøv på oss for å få oss til å forstå kva ho seier, før ho blir vår los gjennom skogen. Den neste er Myrdun (Amalie Jensen Tolo) som får oss til å synge. Og så dukkar sjølvsagt Alva, prinsessa sjølv opp (Stine Svellingen). På den vidare vandringa møter vi den litt gamalmodige soppen Fungi (Kristian Garmanslund) og også den særs sjarmerande gaukungen, Koko (Amalie Jensen Tolo).

For å kunne bli skogsdronning, må Alva løyse ein del oppgåver, og det går i hovudsak greitt. Men så får vi ein spådom, med nesten bibelske referansar, om at ho skal bli forrådt av ein av sine næraste. Det er vanskeleg å finne ut kven forrædaren er. Då må Alva ha hjelp av nokon med det klåre blikket utanfrå, altså menneska. Og slik blir ungane aktiviserte til å delta og hjelpe henne både med å løyse oppgåver og å avsløre skurken. Det gjer dei med den største iver. Alva blir krona, og sanneleg blir det forsoning med forrædaren også.

(Meldinga stod i Klassekampen onsdag den 25. juni 2025.)

TEATER

«Under sklia»
Brageteatret, Amfiscenen på Nationaltheatret
Av: Anna Renolen
Regi: Kristina Kjeldsberg
Scenografi og kostyme: Ingrid Solvik
Med: Stine Elverhøi Johnsen og Arjan Nilsen

Eit augneblinksbilde av to ungdomar som kunne vere kven som helst, men som er særs skarpt observert.

Anna Renolen er ein ung dramatikar ein skal merke seg. For ni år sia, berre 16 år gamal, debuterte ho med einaktaren «Dagdrømmer» på Trøndelag Teater. Det var i samband med eit prosjekt kalla «Unge dramatikere» der Trøndelag Teater og Kjernehuset ved Rita Abrahamsen inviterte ungdom mellom 13 og 19 år til å sende inn tekstskisser, og der nokre blei vald ut, fekk dramaturg- og regihjelp gjennom vinteren, og fekk presentere dramaet med profesjonelle aktørar våren etter. Etter denne unge debuten har Renolen arbeidd vidare med teksten, og i eit samarbeid med kunstnarduoen Kristinsdottir/Willyson sette Trøndelag Teater opp «Eksotisk dans» som ei heilaftans framsyning i mars 2023. Det var ei fysisk, leiken, humoristisk, litt absurd og særs velspela framsyning med mange lag. Litt seinare same året var eg på ein presentasjon Dramatikkens Hus hadde av nye scenetekstar under utvikling. Der fekk vi ei ilesesetjing av «Under sklia», ein ny tekst av Anne Renolen. Eg blei slått i bakken av kor ekte, rå og truverdig den teksten var og var spent på om han ville få eit liv på scena.

Nå har det skjedd. Brageteatret i Drammen har i regi av Kristina Kjeldsberg sett den opp, og «Under sklia» hadde premiere i oktober i fjor. Gjennom vinter og vår er den blitt spela på ulike skular i Buskerud, ganske utilgjengeleg for meg som bur i Trondheim. Men så blei den sett opp på Nationaltheatrets Amfiscene under Heddadagane, og då var eg snar til å sikre meg billett. Det angrar eg ikkje på.

Scena er ei lite platå med ei heilt tradisjonell sklie, slike det finst haugevis av på leikeplassar rundt om i landet. Det er midt på natta, og der møtest Han (Arjan Nilsen) og Ho (Stine Elverhøi Johnsen). Det vil seie, han veit at ho ofte kjem dit om natta når ho ikkje får sove, og han har gått dit og ventar i håp om å treffe henne. Dei to går på vidaregåande, i same tyskklasse, men viktigare er at dei ei tid tidlegare har hatt eit lite stemnemøte der ho kyssa han. I mellomtida har han freista å tekste henne og å ringe, men utan å kome gjennom. Så difor dette, for henne, overraskande møtet som sjølvsagt startar temmeleg kleint, og ikkje så reint lite avvisande frå hennar side. Men etter kvart losnar det litt, og vi blir kjende med to usikre ungdomar i sine mest formative år, på leiting både etter kjærleiken, nærleik og seg sjølve. Og også med eit ønske om å pule jamvel om dei slit litt med å få det til. Meir av handlinga skal eg ikkje røpe, og den er eigentleg heller ikkje så viktig, for her er det samtalen mellom dei to som er det essensielle.

Anna Renolen har skrive ein dialog som verkar særs ekte og truverdig, og det er openbert at dette er skrive av ein ung dramatikar som kjenner både sjargong og veremåte. Det er intelligent og godt observert. Ein naturleg, litt klein og keitete, men samstundes søkande og varm samtale mellom to unge. Og i Kristina Kjeldsbergs neddempa regi der det ikkje er alt for mykje fysisk spel, og der den glitrande teksten får gjere jobben, løyser Stine Elverhøi Johnsen og Arjan Nilsen oppgåvene førebiletleg. Eg trur på dei og det dei formidlar.

Framsyninga blir i hovudsak spela for ungdomsskuleelevar. Det er i denne alderen hormona rår grunnen, ein er i støypeskeia, og alle andre verkar så trygge medan ein sjølv er ganske usikker. Alt dette er godt tatt vare på. Språket er direkte, verkar ekte, dialogen er tidvis rå, og heilt uforfalska. Men samstundes møter vi to personar med stor respekt for kvarandre. For deira felles ønske om å pule blir handtert utan antyding til maktforhold, og som eit døme på god samtykkehaldning, men likevel utan å verke pedagogisk eller belærande. Korleis det går med desse to, veit vi ikkje, men det endar neppe opp med «to barn, rekkehus og Volvo». Og resultatet av stemnemøta er heilt uviktig. «Under sklia» handlar om ungdomen der og då, det er eit augneblinksbilde, og det er særs skarpt observert.

TEATER

«Bunkersen»
Teater Manu
Av: Jo Strømgren
Regi, scenografi, lyd- og lysdesign: Jo Strømgren
Maske: Hanna Lara Olafsdottir
Stemmeskodespelar: Anna Dworak
Med: Ipek D. Mehlum, Aino Hakala og Niklas Gundersen

Ved å snu opp ned på det tilvande er det ofte lettare å sjå korleis det meste heng saman.

Krig er i røynda så absurd og meiningslaust at ein ofte kjem til kort om ein skal kritisere eller omtale fenomenet i rasjonelle ordelag. Fornufta strekk ikkje til. Difor kan ein stundom nå lenger om ein også sjølv nyttar surrealisme og absurditet for å illustrere meiningsløysa. Det får vi tydeleg prov på i Teater Manus siste produksjon, «Bunkersen», som hadde premiere i Oslo under Heddadagane. I samarbeid med Jo Strømgren har dei laga ei framsyning som snur opp ned på ganske mykje utan eigentleg å misse kontakten med realismen. Og som samstundes både er særs underhaldande, og ikkje minst tankevekkjande

Vi er i ein bunker i ein eller annan dystopisk framtidssituasjon der dei høyrande er i mindretal. Det er krig, og konstellasjonane og motseiingane er ikkje heilt oversiktlege, ganske absurde, og tidvis kan det verke som om «alle kjempar mot alle». I bunkeren er Ipek (Ipek D. Mehlum) og Aino (Aino Hakala) opptekne med å lage bombar av gamle radioapparat. Som i mange krigar, er radio forbode, og når dei to plasserer ut desse forkledde bombene, er det med tydelege parallellar til dagens sprenglekamar utforma som dokker og leiketøy og som sprengjer ungar i fillebitar. Moral er eit ukjend omgrep for her gjeld berre «den gode saka».

Så med eitt kjem det ein tilsynelatande hardt skadd mannleg soldat ned i bunkeren, Han (Niklas Gundersen) pratar teiknspråk og gir seg ut for å vere på lag med dei to, men dei er noko skeptiske og mistenker at han er av dei andre. Ipek og Aino er ganske ulike. Ipek er neppe den skarpaste kniven i skuffa, for å seie det slik, men har samstundes ein rest av empati og kjensler. Medan Aino er den kalde og bereknande, men også mest avstumpa. Men dei er båe kvinner, og driftene er stundom sterkare enn det meste, så når det med eitt, i krigens keisemd og sølibat dukkar opp ein mann, oppstår det også erotiske situasjonar.

Eg skal ikkje røpe meir av handlinga, men Jo Strømgren har leika seg med alle dei motseiingane han har klart å finne på, og framsyninga er full av overraskande og artige vendingar, men heile tida med krigens absurde vondskap som eit bakteppe. Og når dei tre soldatane finn ut at dei, trass i at dei eigentleg er motstandarar, faktisk har sams interesser, blir det ein tydeleg parallell til spansk-franske Fernando Arrabals ikoniske og minst like absurde «Piquenique en campagne» frå 1959 der soldatane tek ein krigsfange og finn at han er akkurat som dei, og at krigen difor må vere ei misforståing som dei må gjere leiarane sine merksame på. Naivt og absurd, men i røynda heilt sant.

I tillegg til at «Bunkersen» er ein humoristisk kritikk av krig og vondskap, har Strømgren ved å snu verda litt på hovudet, vist at ein slik vri stundom kan gi majoritetsmenneska eit nytt perspektiv. I programmet skriv han om utfordringane som høyrande i eit teater på dei døve sine premiss, kan vere mange. Og det er noko eg har opplevd med mange av Teater Manus produksjonar. Som høyrande går eg glipp av nyansane i teiknspråket, og det heile kan verke litt overspela. Men med Jo Strømgrens fysiske teater kjem ikkje desse innvendingane i vegen, og jamvel om eg ikkje er målgruppa, får eg likevel ei fullverdig teateroppleving, sjølv om eg ikkje forstår teiknspråk.

Dei tre på scena står godt til kvarandre. Dei er tydelege i rollene, og oppi det relativt fysiske spelet finn dei også rom for finstemt og nyanserik mimikk. Og sjølv om dette i form og uttrykk er ein absurd farse, så ligg parallellane til samtida med Ukraina, Gaza og Iran så snublande nær at eg stadig grip meg i å setje låtten i halsen. Slik blir denne framsyninga ein langt sterkare kritikk av krigens absurditet enn mange realistiske dokumentarar.

INSTALLASJON

«The Pond»
Parallax & Dembacke, Rosendal Teater
Av: Parallax & Dembacke
Komponist: Parallax
Lysdesign: Evelina Dembacke
Med: Evelina Dembacke, Torstein Lavik Larsen, Are Lothe Kolbeinsen og Ulrik Ibsen Thorsrud

Gjenbruk av utrangerte gjenstandar kan skape både vakker musikk og store sanselege opplevingar.

«The Pond» er ei framsyning eg i utgangspunktet ikkje ville føle meg komfortabel med å melde, og som eg, hadde det vore for to år sia, kanskje heller ikkje hadde tatt bryet med å sjå. For sjanger, utrykk og tematikk er langt frå komfortsona mi når det gjeld å oppleve og tolke scenekunst. Men for halvtanna år sia såg eg, eller rettare, opplevde eg Gyrid Nordal Kaldestads installasjonsframsyning «Som om eg har vore her før» på Rosendal Teater, og det var ei oppleving så rik at eg den gongen berre måtte setje ord på det eg opplevde. Så når to av dei som var med Kaldestad den gongen, saman med to til, nå har laga eit verk dei har kalla «The Pond», så ville eg i alle fall sjå kva det var. Og nok ein gong er det herleg å kunne fortelje at eg har late meg forføre i ein sjanger eg langt frå er fortruleg med.

Scena er ein black box som er fylt med det som tilsynelatande verkar som skrot og gjenstandar frå alle prestegjeld. Og det er akkurat det det er. Ved hjelp av ein gjenbruksstasjon og flust med kreative idear, har dei fire laga instrument av alt mogeleg som ein til vanleg ikkje ville forbinde med musikk, eller i beste fall med lyd, men knapt nok det. Her er ei blanding av likt og ulikt, hengande keramisk flis, eit gamalt sykkelhjul, ei reiseskrivemaskin, ein rokk, nokre lause orgelpiper, og uendeleg mykje meir. Samt også nokre få tradisjonelle instrument som ein trompet, ei tromme og ein gitar, men som knapt nok blei nytta slik ein er vand med å høyre dei. Fordelt på åtte-ti stasjonar på scena, og med tre skjermar som bakteppe, formidlar tre musikarar og ein lyskunstnar eit symfonisk verk, om ein kan kalle det det, så opplevings- og assosiasjonsrikt at det berre var å late seg drive med.

Bak står improvisasjonstrioen «Parallax (Torstein Lavik Larsen, Are Lothe Kolbeinsen og Ulrik Ibsen Thorsrud) og lyskunstnaren Evelina Dembacke. Alle er kledde i overall, og dei tre musikarane beveger seg frå stasjon til stasjon og trakterer dei ulike «instrumenta». For her blir det laga musikk, – nei ikkje berre lyd, men vakker musikk, med ei reiseskrivemaskin, ein fiolinboge over eikene til eit sykkelhjul, og ein slags xylofon av keramisk flis, opphengt, og med fargeval som ein hommage til Piet Mondrian. Og det er berre ein av dei uendeleg mange assosiasjonane, tilsikta eller ikkje, som ein kan få av denne framsyninga. For alle gjenstandane som her får nytt liv, er ei reise og ei oppleving i seg sjølv.

Musikken ga sjølvsagt også eit utal assosiasjonar, for meg kanskje mest frå naturen som dropar og rennande vatn, men også så mykje meir. På bakskjermane blir det projisert lys og vakre «bilde», og undervegs flyttar Evelina Dembacke seg rundt på scena og lagar utsøkte installasjonar av ulike former for lyssetting og projisering. Og når ho leikar seg med vatn i rørsle blir det både musikk og samstemte bilde på skjermane. Det står i programmet at dette er ein improvisert reise, men det heile er så synkront og saumlaust gjennomført at eg oppfatta det meir som eit ferdig musikalsk og lyssett verk.

Kva handlar «The Pond» om? Det er uråd å seie, og det er også heilt uinteressant. For det desse fire gjorde, var å skape eit rom det var umåteleg behageleg å vere i, og der ein kunne symje av garde i rein nyting, djup kontemplasjon og draumar og oppleving. Og dei synte oss korleis alt kan bli større enn seg sjølv, og kor vakkert det som i utgangspunktet blir sett på som skrot, kan vere. Og ikkje minst kor overraskande god musikk desse gjenstandane kan skape. Heilt kvardagslege og profane ting får med eitt nytt liv og kan konkurrere med både ein Stradivarius, Fender eller Steinway, for å seie det slik. «The Pond» er ein førti minuttar lang sanseleg og opplevingsrik reise gjennom lys, lyd og musikk.