Amund Grimstad

TEATER

BIG 2nd episode (Show/Business)
Av og med Superamas
Teaterhuset Avant Garden – Rosendal scene

Ein sjarmerande multimedia-aforisme, full av elegante stikk til det overflatiske, men heller ikkje så mye meir.

Med gjennomført bruk av musikk, video, playback og repetisjonar greier det fransk-austerrikske teaterkompaniet Superamas å syne oss eit spegelbilde av vår overflatiske postmoderne samtid der alt er like(-)gyldig. «BIG 2nd episode (Show/business)» er samtidskritisk, og i så måte politisk, men det meste av det som blir formidla på scena er sagt før, og såleis slår gruppa inn vidopne dører. Men dei gjer det så sikkert, og med slik humor og eleganse at det likevel blir godt teater.

Superamas boltrar seg i populærkulturelle effektar. Det ultimate ved denne kulturen er overflate, og kva er meir naturleg enn at settinga i hovudsak er ei kosmetikkforretning på ein flyplass. To menn og ei kvinne møtest, og scena blir repetert til det nesten keisame, men når du trur du har sett henne før, så tar ho ei litt anna vending. Og vendingar er det mye av i denne oppsettinga som vekslar mellom Ben Stillers Zoolander, Wham som musikalsk kulisse, eit førti år gamalt intervju med Jean-Luc Godard, den allereie omtala scena i kosmetikkforretninga, og eit utal andre uttrykk i det som må kallast ein multimedieframsyning der det heile er gjort med fingertippkjensle og eit humoristisk raffinement. Framsyninga bit seg sjølv i halen, går i loop, handlar om seg sjølv, frigjer seg og endar i ny loop att. Det skjer noko med persepsjonen i salen, for etter mange repetisjonar kan dei fjerne ein av aktørane utan at det gjer noko, for vi diktar han inn att ettersom vi har sett han før. Kva er røynd, og kva er teater? Kva er verkeleg, og kva er illusjon? Og når vi reint en passant får ein blowjob presentert nærast i full utfalding utan at korkje vi som publikum eller dei på scena lar seg affisere, syner det kva dette overflatiske tilveret kan gjere med oss som menneske.

Frå opninga med miming og luftgitar og gjennom heile framsyninga er all tekst rein playback. Heile tilveret er hermetisk og tatt opp på førehand. Med eit unntak som blir desto sterkare når den einaste kvinna i det namnlause ensemblet framfører 4 Non Blondes sin What’s up.

Superamas bodskap er overtydeleg, men som sagt framført så avansert, raffinert og med slik eleganse at det korkje blir moralistisk eller keisamt. Framsyninga er nå vist i Bergen og Trondheim, og blir sett opp på Black Box i Oslo i neste veke

Amund Grimstad

(Meldinga stod i Klassekampen fredag den 11. mars 2005)

TEATER

Ronja Røverdatter
Av Astrid Lindgren
Omsett av Jo Tenfjord
Dramatisert av Jon Tombre og Per Ananiassen
Regi: Jon Tombre
Scenografi og kostyme: Kathrine Tolo
Med: Rannei Grenne, Børge Bruteig og eit dusin vaksne røvarar.
Trøndelag teater – Hovudscena

Bildet: TALENT: Rannei Grenne som Ronja gjer store sprang i dobbel tyding. Dette blir neppe siste gongen ho står på ei scene. Foto:Harald Sæterøy

Storslagen Ronjaoppsetting med mye teknologi og effektar, men hadde det ikkje vore for Rannei Grenne og Børge Bruteig, kunne dette ha blitt ein temmeleg langdryg affære.

Trøndelag teater si flotte hovudscene skulle vere vel eigna til å sette opp Ronja Røverdatter i storformat. Her er både teknologi og dimensjonar til å skape røvarborg, helvetesgap, skog og meir til. Og regissøren Jon Tombre synte med oppsettinga «Lilleskogen» i fjor at han er i stand til å forstå og ta vare på barnesinnet. Når teatret i tillegg nyttar unge amatørar som er så trygge på scena at ein skulle tru dei var fødde der, burde det meste vere til stades. Men resultatet er diverre blitt berre eit halvgodt forsøk på å gjere noko nytt utan å våge å ta steget heilt ut. Røvarfamiliane ter og kler seg som geriljasoldatar, og mye av effektane kan tyde på at det er krig. Det er ein spennande variant der Ronja og Birk kunna ha fått rolla som meklarar. Men krigen er berre utanpå. I det verbale er alle røvarar og ikkje soldatar, og då heng det ikkje heilt i hop.

Ronja er ikkje lett å dramatisere, og ei teateroppsetting set store krav til dramaturgi og scenografi. Det er raske skift frå borg til skog og kløfter. I første akt verkar det som om Tombre er redd for at alt ikkje blir med. Han tar oss med på det som nærmast blir ei vareopptelling der vi hastar av garde frå scene til scene. I andre akt lar han heldigvis Ronja og Birk få lov til å stoppe opp og dvele litt. Då blir det straks meir poesi. Og med så scenevande ungdomar i dei to berande rollene, burde Tombre ha gitt dei meir rom til å spele ut venskapen sin, brubygginga, og alle dei andre elementa det er mogeleg å dikte inn i denne historia. På premiera fredag var det Rannei Grenne og Børge Bruteig som spela Ronja og Birk. Med eit forrykande spel i høgt tempo og med stor energi, gjorde dei alle andre til statistar. I andre akta synte dei også at dei har eit større register då dei i meir rolege passasjar gav oss nokre av oppsettingas beste og mest poetisk scener.

Med unntak av Helle Ottesen som gjorde ei framifrå tolking av Skalle-Per, blei eg ikkje klok på dei vaksne (les; dei profesjonelle) på scena. Det er mogeleg Tombre ønska å vise at røvarane var nokre ynkelege vesen, men dei blei så anonyme, firkanta og sjablongmessige at det grensa til det parodiske. Og røvarhøvdingane Mattis og Borka var ikkje egna til å skræme nokon. Korleis dei hadde fått autoriteten sin, er for meg ei gåte.

Kathrine Tolo har ansvaret for scenografi og kostyme, og har gjort ein del ganske frie val. Røvarborga er bytta ut med ei hole, dei to røvarfamiliane er kledd som ei blanding av hippiar og paramilitære styrker, og vettene flyg rundt som sølvblinkande Ufoar. Alt dette er greitt, truleg gjort for å gjere Ronja meir moderne og spele på at det i røynda er krig dette handlar om. Eg er meir skeptisk til alle sceneskifta, effektane og dimensjonane på scenografien. Alle desse elementa skal vere med for å få fram og understreke det som skjer på scena. Men her tar det til tider litt overhand og er nær ved å sprenge formatet. Teaterlaget i BUL sette for ein del år sia opp Ronja i tårnet på Munkholmen, og greidde med enkle middel å skape dei nødvendige illusjonane. Resten fekk vi fantasere oss til. På Trøndelag teater er alt ferdigtygd. Med unntak av dei sjarmerande grådvergane og søte huldretussane, var det diverre ikkje så mye att som kunne pirre fantasien.

Amund Grimstad

(Meldinga stod i Klassekampen måndag den 7. mars 2005)

TEATER

Lik til salgs
Etter Dario Fo
Av og med Baktruppen
Teaterhuset Avant Garden

Det som skulle bli eit skeivt blikk på unionsoppløysinga, blei i siste liten noko heilt anna, men likevel ikkje så langt frå utgangspunktet.

Baktruppen har i lengre tid arbeidd med ein revy om unionsoppløysinga og nordmannen gjennom dei siste hundre åra. Den skulle ha premiere ved BIT-Teatergarasjen i Bergen i førre veke. Men berre nokre dagar før urpremieren fann dei prosjektet for keisamt. Dei kullkasta heile ideen, og på inga tid øvde dei inn eit absurd einaktars silhuetteater basert på «Lik til salgs» av Dario Fo. Baktruppen ville ikkje bli del av det nasjonale hysteriet rundt markeringa av unionsoppløysinga, og sette i staden opp noko heilt anna. Eller handla det om 1905 likevel? Oppsettinga hadde premiere i Bergen til rett tid. Nå har det gjesta Trondheim, og om ei veke spelar dei på Black Box i Oslo.

Dette er nærast å rekne som stuntteater, og er uråd å melde etter vanlege kriterium. Men det gjeld vel også for meir førebudde oppsetningar frå denne gruppa. Framsyninga blir presentert som skuggeteater der bakteppet er Norsk Hydro sin administrasjonsbustad på Notodden, – og dermed er linken til 1905 lagt særs synleg. Scena er hagen framfor huset der eit pokerlag finn stad. Aktørane snakkar eit kaudersvensk og alt i det temmeleg ubehjelpelege språket signaliserer Baktruppen at her blir det spela omtrentleg og utan kryss og b-ar. Det er lett å akseptere, og faktisk ganske sjarmerande. Og sjølvsagt nok ein link til 1905. Handlinga er ein absurd farse full av overraskande og urkomiske vendingar, og der pokerlaget skyt både små- og storvilt sånn reint en passant utan at det ser ut til å affisere dei det minste. Dei er opptekne av pengar, pengar og pengar. Metaforane både til unionsoppløysinga og tilhøvet til broderfolket står i kø for den som vil tolke dette djupare. Og at oppsettinga i røynda er Baktruppens reviderte revy om hundreårsjubileet med eit særs skeivt metablikk på det som hende, er eg ikkje i tvil om.
Med stor tekstrikdom og stutt innøving har sjølvsagt oppsettinga store dramaturgiske problem når det heile rett som det er stoppar litt opp. Men her gjeld som sagt andre reglar. Eg lar meg sjarmere og underhalde, og eg gir blaffen i at dette er uferdig teater i ei temmeleg snublande form. I staden er eg glad for at det finst grupper som Baktruppen som vågar å snu opp ned på ting i siste liten, som torer å vere spontane, og som gir blaffen i kva som er ferdig nok til å presentere på ei scene. Denne produksjonen viser at ei rufsete skisse ofte kan vere vel så illustrerande som eit fullført og detaljrikt måleri.

Amund Grimstad

(Meldinga stod i Klassekampen fredag den 18. februar 2005)

TEATER

Reality – Danny Crowe Show
Av David Farr
Omsett av Jan Faller
Regi: Harry Guttormsen
Scenografi:Arne Nøst
Musikk: Andreas Aase
Dei som er med: Are J. Rødsand, Ingrid Bergstrøm, Marianne Meløy, Wenche Strømdahl, Trond-Ove Skrødal og Arne O. Reitan
Trøndelag Teater – Studioscena

TEATER

Trio for to skuespillere og spansk gitar
Maybe it’s too nice
Transiteatret-Bergen
Konsept og regi: Tore Vagn Lid
Med: Elisabeth Lahr, Tor Christian Faugstad Bleikli, Arild Vestre og Vidar Magnussen
Teaterhuset Avant Garden, Trondheim

To visuelle høyrespel som med fordel kunne ha lært litt av kvarandre sine sterke sider.

Transiteatret-Bergen har gjesta Trondheim i helga med to oppsettingar på Teaterhuset Avant Garden. Den eine var ei lita kriminalhistorie for barn, Trio for to skuespillere og spansk gitar, og den andre ei litt futuristisk heilaftens oppsetting om kommunikasjon på alle nivå og det stadig meir brutale arbeidslivet, Maybe it’s too nice? Transiteatret arbeider spesielt med lydeffektar og syntesen mellom lyd og det visuelle. Båe produksjonane blir kalla visuelle høyrespel, og i båe er lydbilda vel så viktige som scenografi. Til tider blir scenografien fullstendig erstatta med lyder som når skodespelarane går ut og inn av usynlege dører. Dette har gruppa dyrka nesten til det fullkomne, og særleg i barneoppsettinga fungerer desse effektane framifrå.

Trio for to skuespillere og spansk gitar hadde premiere i Bergen før jul og er også vist på Black Box i Oslo. Ein redaktør og journalistlærling held kvelden før julaftan på å gjere ferdig morgondagens avis. I redsle for at nokon skal stele leiaroverskrifta til redaktøren, held han ho så hemmeleg at han gløymer henne. Fortellinga handlar om den desperate kampen for å finne att overskrifta. Historia er ganske tynn og eg er ikkje sikker på at vaksenspråk og journalistmetaforar er det som er mest egna til å treffe målgruppa i alderen fem til tolv. Og framføringa til dei to på scena var litt for skrålete og kaotisk. Men samstundes var framsyninga som oppleving så sterk på innhaldsrike sanseinntrykk at det berga oppsettinga og vel så det. Det hundre prosent synkrone lydbildet som gav inntrykk av ute og inne, storm og stille og dører som knirka, saman med regissørens eige akkompagnement på spansk gitar gjorde at framsyninga, trass store manglar, blei ei sanseleg oppleving.

Den andre oppsettinga, Maybe it’s too nice er basert på dramaet Below the Belt av amerikanske Richard Dresser. Det er eit litt futuristisk stykke der den ytre handlinga er tre konsulentar som arbeider i ei stor verdsomfemnande verksemd. Dei er langt heimafrå og lever og arbeider tett på kvarandre. I motsetnad til barneoppsettinga, er dialogen, som både kan verke absurd og som er strekt repeterande, særs viktig. Det handlar om kommunikasjon og mangel på det, om hersing og hersking, om intrigar og mistru, klatring og sverting og alt det som det stadig meir brutale arbeidslivet byr på. I motsetnad til barneframsyninga er dette ei særs sterk historie det er vanskeleg ikkje å bli engasjert i. Også i denne produksjonen er lydbildet svært viktig. Men synkroniseringa er ikkje like god, og lydkulissene verkar til tider noko umotiverte. Jamvel om teksten er god og historia sterk, skal det god regi og dramaturgi til for å halde trykket oppe i nesten to timar. Regien til Tore Vagn Lid greier ikkje det. Det heile blir diverre langdrygt. Den gode og sterkt sivilisasjonskritiske historia hadde stått seg på eit langt strammare regigrep.

Amund Grimstad

(Meldinga stod i Klassekampen tysdag den 1. februar 2005)

TEATER

Tre skuespill
Finn Iunker
Teaterhuset Avant Garden

Mjuk sesongopning med ein appetittvekkar som var særs lovande.

Teaterhuset Avant Garden hadde sesongopning tysdag med presentasjon av dramatikaren Finn Iunker. Det blei eit triveleg og løfterikt møte. Iunker er personifikasjonen av det gamle munnhellet om at ein ikkje blir profet i eige land. Han er knapt nok spela på norsk scene, men i Belgia, Nederland, Tyskland og Portugal blir han sett opp. I fjor haust fekk han gitt ut boka Tre skuespill på Cappelen. Og til overmål blei han nominert som norsk kandidat til Nordisk dramatikarpris med to av dei tre stykka i boka. For Teaterhuset Avant Garden er han særs aktuell for tida. Nettverk for scenekunst (Black Box i Oslo, B.I.T. Teatergarasjen i Bergen og Avant Garden i Trondheim) har gjort noko så eineståande som å gå saman om å tinge eit nyskrive stykke av Iunker. Det har arbeidstittel Revolver og blir sett opp av den belgiske teatergruppa De Roovers i 2006.

Opninga av vårsesongen i Teaterhuset Avant Garden var som ei lita innføring i dramatikken til Iunker og ein aperitif som var så lovande at i alle fall eg ser med spenning fram til nye møte med stykka hans. Iunker las sjølv utdrag frå dei to tekstane Ifigeneia og Helena, båe ei vidareføring av Evripides sine tragediar med bakgrunn i Trojanerkrigen, men i moderne drakt og med tydeleg adresse til vår eiga tid. Tre skodespelarar frå Trøndelag Teater las deretter frå Play Alter Native som er det tredje stykket i boka, og som baserer seg på ei persisk fortelling. Gjennom eit kongerike rann ei elv som ein dag blei forgifta. Dei som drakk av elva blei galne. Kongen drakk av si eiga elv, og heldt fram som normal. Men då alle andre var galne, meinte dei det var kongen som var gal og kravde at han gjekk av. Då drakk også kongen av den forgifta elva, blei gal, og alt kunne falle attende til det normale! Gjennom ein glitrande dialog, underfundig og motseiingsfylt, ligg dagsaktuelle politiske parallellar snublande nær.

Kvelden blei avslutta med at Per Ananiassen, dramaturg ved Trøndelag Teater, intervjua Iunker om dette og hint, om lettare tragikomisk forhold til institusjonsteatra og dramatikarforbundet, om eit slakt av Jon Fosse, om korleis kulda i Ulan Bator i 2001 og ein artikkel i denne avisa kan bli eit ungdomsstykke, og sjølvsagt om dramatikken til Iunker. Det blei ein litt annleis teaterkveld, men appetitten på meir Iunker er i alle fall vekt.

Amund Grimstad

(Meldinga stod i Klassekampen måndag den 31. januar 2005)

TEATER

Opus 1
Av og med Cirka Teater
Instruktør: Anne Mali Sæther
Scenografi: Gilles Berger
Komponist: Ragnhild Faanes
Dei som er med: Erlend Smalås, Ragnhild Faanes og Anne Marit Sæther
Teaterhuset Avant Garden/Trondhjem Kunstmuseum

Cirka Teater feirar seg sjølv med ein musikalsk humoreske, like detaljrik og utsøkt som alltid frå denne gruppa.

Cirka Teater i Trondheim er ein sjeldan blome i den norske teaterfloraen. I tjue år har ekteparet Anne Marit Sæther og Gilles Berger skapt magiske framsyningar der fysisk teater og fantastiske scenografiske løysingar har vore dei viktigaste ingrediensane. Dei har utmerka seg med ei særs kresen haldning til det fysiske uttrykket, og levert eit tjuetals produksjonar som har det sams at dei er gjennomførte ned til minste detalj og med ein scenografi som er små kunstverk i seg sjølv. Med grunnlag i ein økonomi så elendig at dei stadig har vore på kanten av å gi opp, og frå ein iskald fyringsbunker på den tyske ubåthamna Dora i Trondheim, har dei trylla fram den eine framsyninga meir spektakulær enn den førre. Tjue år er det blitt, og det har resultert i ei storstilt feiring av seg sjølv. Nordenfjeldske Kunstindustrimuseum har opna dørene for ei omfattande utstilling av scenografiske element frå fleire av produksjonane deira. Og samstundes med ei halsbrekkande utstillingsopning på laurdag, har dei funne tid til premiere på ei ny oppsetting; Opus 1.

I samband med slike utstillingsopningar er det vanleg med nokre talar og ein kulturbyråkrat som klipper av ei snor. Men det blei sjølvsagt for snautt for Cirka. På fortauet utafor Kunstindustrimuseet laga dei like godt eit gateteater som var ein slags potpurri over tidlegare produksjonar, som opninga av Gardermoen, Den 5. årstid og Poste Restante for å nemne tre. Det var som å møte att gamle kjende. Etter kvart kom også Kurt, den sjarmerande truckkøyraren frå barnebøkene til Erlend Loe, og på trucken meir låg enn sat Kongen sjølv klår til å klippe snor. Men byråkratane frå 5. årstid godtok ikkje saksa hans, og så blei gode råd dyre. Då er det den scenografiske tryllekunstnaren Gilles Berger trår til. Frå himmelen kjem ein maskekledd mann dalande ned med godkjend saks, og dermed blir det opning. Velregissert, spektakulært og slik berre Cirka Teater kan gjere det. Utstillinga av scenografi og videosnuttar frå produksjonane blir ståande i Kunstindustrimuseet fram til over jul og er meir enn verd eit besøk.

Berre få timar etter utstillingsopninga var det premiere på jubileumsoppsettinga. Den heiter Opus 1 – En sprelsk suite, og blei framført i Trondhjems Kunstmuseum. Anne Marit Sæther skal dirigere ein liten kammerkonsert med dei to musikarane Ragnhild Faanes på sax og Erlend Smalås på bass og tuba. For ein gongs skuld er scenografien særs enkel, berre nokre små skulpturar av symbol frå musikkverda. Dirigenten oppdagar snart at musikarane reagerer på heilt andre ting enn ho hadde tenkt seg. Ein prikk, ein strek eller ei rørsle gir musikalske resultat. Men ho har ikkje heilt styringa, og musikken tar stundom til å leve sitt eige liv. Det gjer også notearka som er med på å skape assosiasjonar som igjen gir musikk. Det er eit artig og godt synkronisert samspel mellom dirigent og musikarar, og ettersom dette er ei familieframsyning for alle årsklasser, hentar dei opp gjestedirigentar frå salen og gjer det heile interaktivt. Men eg tar meg likevel i å lure på korleis ein kan halde på publikum i lengda med ein slik leik. Då hadde eg ikkje rekna med det dramaturgiske grepet til instruktøren Anne Mali Sæther, og definitivt ikkje med scenografen Gilles Berger. For Cirka hadde ikkje vore Cirka om ikkje scenografien var meir enn berre kulisser. Etter kvart veks det fram liv i skulpturane, og dei tar også til å leve eigne liv som nøye avstemde pendlar og perpetuum mobile. Og til slutt går alt opp i eit stort musikalsk heile. Det er vakkert, det er artig, og det er Cirka! Eg gratulerer og håpar på i alle fall tjue år til!

Amund Grimstad

(Meldinga stod i Klassekampen onsdag den 1. desember 2004)

PERFORMANCE

Duell: Sons of Liberty 2
Av Sons of Liberty
Regi: Veit Sprenger
Scenografi: Anja Lisa Rudka
Med: Lisa C. B. Lie og Stina Kajaso
Teaterhuset Avant Garden, Trondheim

Performanceteater som ikkje heilt greier å foreine sterke tekstar med fysisk framføring.

Etter endt skodespelarutdanning ved Akademi for Scenekunst i Fredrikstad, har dei to unge aktørane Stina Kajaso frå Stockholm og Lisa C. B. Lie frå Trondheim like godt laga sitt eige teaterkompani; Sons of Liberty. Deira første fullproduksjon hadde urpremiere i Trondheim onsdag. Det er ei heilaftens performanceframsyning der dei leikar seg med og utforskar tradisjonelt fortellarteater, slapstick, enkel koreografi og andre teaterformer i ei nytolking av helte- og offerrolla med klåre assosiasjonar til kjende teikneseriar og filmar. Om dette høyrest ambisiøst og vanskeleg ut, så er det rett. Det er blitt ei ganske sprikande og litt uferdig framsyning som hadde stått seg på strammare regi, betre personinstruksjon og litt meir kresen haldning til kva som skal framførast. Men trass i mange lyte har produksjonen likevel så mye positivt og sjarmerande ved seg at han fortener både publikum og omtale.

Framsyninga er ei lang rekke tablå av likt og ulikt. Det er ei relativt politisk og kritisk oppsetting som er innom mange tema, men først og fremst død, sex og vald, – ei tabloidisert form for havet, døden og kjærleiken. Lisa C. B. Lie debuterte som lyrikar for fire år sia, og kjem med ny bok på Oktober til våren. I samband med 20-årsjubileet til Teaterhuset Avant Garden tidlegare i haust, las ho tekstar frå boka. Det gav denne meldaren hakeslepp! Og det er noko tilsvarande med tekstgrunnlaget i denne oppsettinga. Når vi får reint fortellarteater der tekstane kan vere ei trivialisering av det ekstremt valdelege, ei slags underdriving, – eller står i djup kontrast til framføringa, er det noko ved framsyninga som blir enormt mye meir enn det mangelfulle sceniske uttrykket som elles pregar henne. Det heile blir ganske schizofrent; – eg likte det eg høyrde, men ikkje alt eg såg. Ein uferdig sceneversjon av ei lang rekke spennande og utfordrande tekstar. Eg er mest spent på oppfølginga.

Amund Grimstad

(Meldinga stod i Klassekampen fredag den 26. november 2004)

TEATER

FOLKEUTRYDNING eller leveren min er meningsløs
Av Werner Schwab
Omsett av Øyvind Berg
Regi: Christoffer Berdal
Scenografi: Thomas Bjørnager
Med: Gerdi Schjelderup, Hildegunn Eggen, Are J. Rødsand, Randolf Walderhaug, Janne Kokkin, Kikki Stormo og Ragnhild Arnestad Mønness
Trøndelag Teater – Studioscena

Bildet: VELLUKKA: Sjå kor vellukka vi er! Familien Kovacic veit å vise rettsida til kamera. Foto: Harald Sæterøy

Ei nådelaus utlevering av menneska bak fasadar av lummer idyll.

Pulp fiction på teater, eller teater med handhalde kamera! Det er ikkje akkurat kvardagskost som blir rulla opp for oss på Studioscena på Trøndelag teater. Eller kanskje er det nettopp det? I Folkeutrydning av den austerrikske forfattaren Werner Schwab (som blei ein av dei unge døde etter at han drakk seg i hel for ti år sia berre 35 år gamal) får vi vrengt ut innsida av ei bustadblokk i Graz. Og det er ikkje noko vrengebilde han presenterer jamvel om det er både brutalt og om ikkje sjokkerande, så i alle fall uvant på ei scene. På tre ulike plan bur eit knippe representantar for det urbane Austerrike. I nedste etasje – ganz unten – bur fru Orm (Hildegunn Eggen), ein forhutla katolsk pensjonist og hennar arvesyndsmerka son Herrmann (Are J. Rødsand) med klumpfoten som det mest synlege lyte. Dei opnar ballet med ein verbal duell så rask og full av obscøn og infam tale at det kan vere vondt å henge med. Det er framifrå spela, og etter ein slik ouverture lurer ein på kor dette skal ende. Deretter forflyttar vi oss oppover i etasjane til familien Kovacic, ein familie så besteborgarleg og strevande som det vel er mogeleg, sjukleg oppteken av det materielle utan heilt å vere der. Mannen er i røynda redusert til det dei kallar møbelforsørgar og krafsar på dei to tenåringsdotrene, og vel så det, medan kona ser ein annan veg og driv sosial klatring i stor stil. Janne Kokkin gjer ein kjempejobb i å syne oss denne ambisiøse kvinna som har sosial status som høgste mål. I øvste etasje finn vi den gamle aristokraten fru von Nagh spela med fingertippkjensle og eleganse av Gerdi Schjelderup. Ho har borgarskapet sin stil både i språk og veremåte, men kan vere vel så infam som dei meir plumpt utagerande i dei lågare sjikta, eller etasjane om ein vil.

Schwab har skrive eit særs tekstrikt stykke der han nærmast har oppfunne sitt eige språk eller måte å formulere seg på. Fantastiske metaforar blir kasta mot oss i eit stort tempo, men i Øyvind Berg si framifrå omsetting blir dette både tatt godt vare på og atskillig lettare tilgjengeleg enn ein kunne frykte. For i dei verbale tiradane desse menneska bombarderer oss med finns det både doble og triple botnar, og det er ei oppsetting det kan vere god grunn til å sjå fleire gongar for å få med seg alle nyansane.

Trøndelag teater har henta to unge danskar til å stå for regi og scenografi. Det var eit hyggeleg møte. Instruktøren Christoffer Berdal har greidd å skape ein intens og tett framsyning med eit samspela og velsynkronisert ensemble der det verbale får stå sentralt jamvel om handlinga også er temmeleg actionfylt. Ettersom det heile blir presentert i særs humoristiske vendingar, får oppsettinga mye preg av titteskap der avstanden til det brutale ikkje blir nær nok til at det filleristar oss slik det kunne ha gjort. Dette er både bra, og samstundes eitt av oppsettingas største problem. Kontrasten til fru von Naghs monolog i siste scene blir i største laget.

Scenografien til Thomas Bjørnager er innlysande, men likevel langt frå enkel. Dei tre etasjane er effektfullt attskapt som tre ulike plan der møblering og omgivnader ikkje gir nokon tvil om kva for sosial setting vi blir tatt inn i.

Austerrike har ei særeiga historie. Frå å vere verdas politiske, kulturelle og intellektuelle midtpunkt for vel hundre år sia, blei det etter første verdskrigen omgjort til ein liten alperepublikk. Og tilhøvet sitt til nazismen og andre verdskrigen har landet aldri tatt eit skikkeleg oppgjer med. Desse to trauma ligg som ein kraftig undertekst i heile denne oppsettinga der både familieeininga og bustadblokka er metaforar for samfunnet. Schwab held opp stygge spegelbilde som syner oss menneskeleg dår- og vondskap. Med eit rocka og moderne språk gir han oss innblikk i dei lumre familieidyllane, – slik ein utfrika Ibsen hundre år etter kunne ha gjort det.

Amund Grimstad

(Meldinga stod i Klassekampen måndag den 22. november 2004)