Amund Grimstad

FATTIGFOLK: Ei gripande historie om at hjarterommet kan vere størst der velstanden er minst. FOTO: ARILD MOEN

TEATER

Århundrenes legende
Teatret Vårt, Molde
Av Victor Hugo
Omsett og gjendikta av Bjørnstjerne Bjørnson
Regi og bearbeiding: Tormod Carlsen
Scenografi og kostyme: Karin Gille
Med: Bjørnar Lisether Teigen, Vivi Sunde, Nasrin Khusrawi, Hugo Mikal Skår og Lars Melsæter Rydjord.

Kanskje den gode latteren også kan redde verda?

«De gode gjerninger redder verden» skreiv Bjørnstjerne Bjørnson på dødsleiet i 1910, og meir rakk han ikkje skrive. Denne programmatiske, og ikkje minst optimistiske utsegna, står som eit bakteppe for framsyninga «Århundrenes legende» som hadde premiere på Teatret Vårt i Molde laurdag, og som skal vere opningsframsyning under Bjørnsonfestivalen som tar til om ei veke. Stykket er ein diktsyklus av Victor Hugo, ei rekkje små forteljingar som alle har det sams at gode gjerningar, og ofte uventa hjelp, er det som gir håp for verda. I dei små fabelliknande historiene er naturen eit særs viktig element, og har på mange vis sin eigen moral, ein grøn determinisme, om du vil. Bjørnstjerne Bjørnson omsette og gjendikta Hugos diktsyklus, og nå har Teatret Vårt dikta vidare.

For den framsyninga vi fekk sjå, var ei ganske fri tolking av Hugo og Bjørnson. Tormod Carlsen, som har ansvar for regien, har tatt oss med til eit samfunnshus der ein entusiastisk liten gjeng med amatørar, ambisiøse så det held, men med alle amatørars begrensningar, har sett seg føre å dramatisere dei elleve forteljingane. Det er blitt ei tidvis humoristisk og velspela blanding av det meste, litt regissert forteljarteater, parodi på amatørisme, masse humor, og gripande og intense scener, men slett ikkje utan problem.

Å lage god parodi på formidling av djupt alvorlege tema samstundes som du skal ta vare på nettopp det seriøse, er inga lett oppgåve, og her ligg framsyningas største utfordring og problem. Dei fem på scena herjar med amatøranes pompøsitet, overspel, sceneskrekk, mangel på timing og scenografiske og tekniske fadesar, og alt dette er gjort humoristisk og utan vondskap. Latteren sit laust. Men det tar tid å etablere situasjonen, og i mellomtida skal dei presentere historier som er langt frå humoristiske. Slik druknar fleire av dei i overspel, gags og velregissert «ufriviljug humor». For publikum blir det på eine sida vanskeleg å få med seg innhaldet i historiene, og samstundes blir vi usikre på kva regissøren vil med dette metateatret med to så ulike lag.

Men glimtvis roar det seg, og i tre av forteljingane blir amatørane så fortrulege med teksten at dei greier å formidle dei vakre og universelle historiene som ligg bak. Det gjeld Lars Melsæter Rydjords naivistiske og inderlege presentasjon av forteljinga om Lille Pål og behovet for omsorg og varme, den velkjende fabelen om eselet som reddar ei padde, godt fortald av Vivi Sunde, og endeleg historia om fattigfolk og solidaritet, vârt og gripande formidla av Nasrin Khusrawi. Og så er finalen, der Lars Melsæter Rydjord som satyr går heilt amok, eit hysterisk morosamt døme på korleis det kan gå når ensemblet verkeleg maktar å kombinere historieforteljing og parodi.

«Århundrenes legende» er ei leiken, underhaldande og velspela metaframsyning. Det er ikkje grenser for kva det vesle og ambisiøse ensemblet finn på for å lukkast, frå utlodding til Michael Jacksons «Heal the World», for ikkje å snakke om alle dei scenografiske effektane. Her ligg også framsyningas store problem ved at historiene bak tidvis berre blir undertekst og knapt nok det. Men kanskje er det slik at den gode latteren også kan vere med på å redde verda?

 (Meldinga stod i Klassekampn måndag den 24. august 2015.)

TIDSREISE: Kong Sverre og Maria von Trapp på same scene. Kva gjer vel 750 års skilnad? FOTO: AMUND GRIMSTAD

TEATER

Slaget på Testiklestad
Trøndelag Folkemuseum, Sverresborg
Av Mads Bones, Ole Christian Gullvåg, Kyrre Havdal og Olve Løseth.
Regi: Mads Bones og Olve Løseth
Komponist/musikalsk ansvarleg: Kyrre Havdal
Koreografi: Martha Standal
Med: Olve Løseth, Mads Bones, Kristine Welde Tranås, Karl Vidar Lende, Mira Dyrnes Askelund, Ole Christian Gullvåg, Silje Lundblad, Per-Theodor Paulsen, Martha Standal, Ida Göransson m. fl.

Ein oppfølgjar som er minst like respektlaus og humoristisk som fjorårets store spelparodi, men som i tillegg fornyar seg både i komikk, repertoarutval og alvoret i skråblikka.

For eitt år sia såg og melde eg «Slaget på Testiklestad», ein intelligent, ellevill og heilt respektlaus parodi på spelfenomenet. Så vellukka var denne framsyninga at ho er sett opp att i år med stort sett same ensemble, på same stad og til same tid. Eg plar ikkje melde slike årvisse spel, – det gjekk til dømes tjue år frå eg melde «Spelet om Heilag Olav» første gong til den neste. Men etter at eg i går såg «toaren» på Sverresborg, har eg bestemt meg for å gjere eit unnatak. Det gjer eg fordi oppsettinga har nokre viktige endringar, men først og fremst fordi eg berre må. Denne hysterisk morosame respektløysa er for god til ikkje å bli meld.

Sjølv om årets oppsetting har mye nytt i seg, står meldinga mi frå i fjor seg godt som grunnlag, og i staden for å seie det same oppatt, eller å prøve å verke flink ved å seie det med andre ord, lenker eg rett og slett til bloggteksten http://amund.info/2014/08/slaget-pa-testiklestad/   slik at dei som vil, kan lese han, og så kan eg i staden konsentrere meg om endringane.

Komponist og forfattarar har laga ein tekst som er så meta, meta, meta at det er uråd å sjå kor mange ulike lag han har. I fjor var det Kjersti Tveterås i rolla som suffløren som stod for hovudtyngda av dette, og det gjorde ho så dysfunksjonelt og overtydande at ein skulle tru det var vanskeleg å erstatte ho. Men det greier faktisk Karl Vidar Lende til fulle. Saman med skalden, Olve Løseth, eller kanskje meir korrekt; i øydeleggjande motspel med Løseth, set dei tonen for både humoren, sjangerblandinga og ikkje minst dei mange ganske intelligente skråblikka på spelfenomen, sponsing, Hagadynastiet, moral, ein visesongar i eksil og mye, mye meir.

Historia er, som i dei fleste spela, framleis den same, tunne suppa. Vi er i kong Sverres tid der mannen som blei lyst i bann av paven kontrafaktisk har bestemt seg for å hemne seg ved å avkristne landet. Det skal han gjere med eit avgjerande slag på historisk grunn, og difor er han på veg «te Stiklestad» når han nå overnattar på garden Ful. Der ventar det han ei fantastisk blanding av dei fleste spela i Midt-Norge, uavhengig om dei handlar om vikingtid, mellomalder, store nordiske krig eller ein britisk lady på 1800-talet. Tid og rom spelar inga rolle, og i denne tidsreisa har dei i år gjort oppsettinga endå meir aktuell ved å utvide spelparodien til også å omfatta annan scenekunst. Kva er meir naturleg enn at Silje Lundblad (som spela Maria von Trapp i Sound of Music på Trøndelag Teater i vinter) dukkar opp som nonne frå Tautra og skal undervise ungane. Og som forfattarane alt gir tilkjenne i programmet, har dei lagt lista lægre og ikkje høgare i år, faktisk langt under beltestaden, – men samstundes godt over streken! Eg er ingen stor fan av underbuksekomikk og pubertal humor, men her måtte eg berre gi meg over. Den kjende musikalsongen «Do-re-mi» der ungane lærar skalaen, blir her framført, av nonna, som «Då-sa-mi». Eg skal ikkje røpe meir, men Silje Lundblad bringer endå ein ny dimensjon inn i denne oppsettinga. Sjølv var eg skeptisk til at teamet skulle lage ein «toar», og meinte dei burde ha gitt seg på topp i fjor, men når ein ser korleis dei forsyner seg både av spel og annan scenekunst, kan dette faktisk bli ein spennande føljetong i åra som kjem. Kven blir den neste dei herjar med?

I fjor fekk reklameavbrot av kultur- og idrett på TV eit betimeleg og særs humoristisk skråblikk. I år fekk vi også ein cliffhanger med bråstopp og reklamepause, men denne gongen var det dei usmakelege utsegnene til ein visesongar i spansk eksil som fekk gjennomgå i ein vassing i fordommar og stereotypiar som fort kunne ha blitt ganske plumpe og rasistiske, men som blei ei både særs humoristisk og alvorleg påminning om at det er heilt andre spel som går føre seg i Middelhavet.

«Toaren», som dei sjølve kallar årets oppsetting, har framleis dei same dramaturgiske problema, ensemblet leitar fortsatt etter moralen i stykket, og det er sikkert ikkje berre bodbringarar, men også darlings dei med fordel kunne ha tatt livet av. Men dette er så sjølvironisk, så sjarmerande, så velspela og intelligent, at det gjer ingen ting. Og det er vel også godt å ha eit forbetringspotensial til «trearen»?

VILT: Ein hage for ville vekstar og ikkje for prydplanter

TEATER

Som di synes

Av William Shakespeare
Omsett og gjendikta av Hans-Magnus Ystgaard
Regi: Øyvind Brandtzæg
Komponist: Erlend Jentoft
Scenografi: Marie Steen Löwendahl
Koreografi: Tor Ivar Hagen
Kostyme: Jenny Hilmo Teig
Med: Madeleine Nilsen, Cengiz M.S. Nereid, Trond-Ove Skrødal, Maija Skille, Stian Hovland Pedersen, Tor Ivar Hagen, Ståle Kvarme Tørring m. fl.
Produsert av Rabarbrateatret og framført i ein bakgard på Bakklandet i Trondheim

Teater som eit bilde på livet, eller var det omvendt?

For tre år sia sette Rabarbrateatret opp Shakespeares «Ein midtsommarnattsdraum» på Sparbudialekt i ein bakgard på Bakklandet. Det blei akkurat så folkeleg som Shakespeare eigentleg var, absurd, artig, særs sjarmerande og forbausande velspela. Etter eit mellomspel er teaterkompaniet nå kome tilbake att til Shakespeare, – denne gongen til «As you like it», eller «Som di synes» som produksjonen heiter i Hans-Magnus Ystgaards presise og frodige omsetjing/gjendikting til nordtrøndersk. Med stort sett same mannskap som førre gongen, leverer ensemblet nok ein folkekomedie i det eg den gongen kalla «på sjeikspirsk vis», burlesk, velspela, full av frodige innfall og ikkje så reint lite metateater.

Eg skal halde meg frå å gi noko resymé, men dette er altså teateret som ein metafor for livet, eller omvendt. Det universelle teater med den vidgjetne opningsreplikken om at verda er ei scene og at alle må spele si rolle. Handlinga er som ein klassisk romantisk komedie med mange forviklingar, og forkledingar, og ettersom tittelen speglar at dette skulle vere teater slik folk vil ha det, er det sjølvsagt happy ending der ikkje berre helt og heltinne til slutt får kvarandre, men nesten heile ensemblet! Og det endar opp med berre hetero-par jamvel om det undervegs blir spela særs aktivt på det homoseksuelle.

Øyvind Brandtzæg debuterte som instruktør med førre oppsetjinga, og har etter det levert fleire gode regioppgåver. Her har han nok ein gong laga ei ganske tett framsyning med høgt tempo, raske sceneskift og forbausande god personinstruksjon. Oppsetjinga er nok ikkje like vellukka som den førre, men det kan handle like mye om at intrigen her er meir komplisert, i den grad det er nokon intrige, og at det er eit persongalleri som det tar litt for mye av første akt å få presentert. Men her er likevel spel, song, fart, humor og infamitetar så det held, alt ikledd eit passe omtrentleg nivå som står særs godt til den meir eller mindre naturlege scenografien i bakgarden til Brubakken 12. Dette er ein hage for ville vekstar og ikkje for prydplanter.

Som i «Midtsommarnattsdraumen» har Erlend Jentoft skrive ny musikk til oppsetjinga, litt frå kvart prestegjeld som det høver seg for ei slik framsyning. Endå songane blir framførte utan mygg, ber lyden forbausande bra, og songprestasjonane er verkeleg gode. Koreografien er ved Tor Ivar Hagen, og han har laga mange artige, småpompøse og sjølvironiske masseopptrinn, i tillegg til at han får vist kva han sjølv kan både som songar og dansar der han er høgt og lågt i eit særs energisk spel. Det er også Madeleine Nilsen i den berande rolla som Rosalind. Ho er infam, har eit enormt register, er sjarmerande og flørtar både med andre aktørar og oss på tribunen. Ho har ei særs tekstrik rolle, men er trygg der ho leverer replikkane som skotne ut av ei mitraljøse. Som ein kontrast både til Rosalind, og til heile oppsetjinga, er den langt meir attendelente rolla Jaques som blir spela av ein tidvis nesten underspelande Trond-Ove Skrødal. Nettopp gjennom denne triste og melankolske kontrasten, og det særs gode spelet til Skrødal, blir «Som di synes» faktisk noko langt meir enn berre buskis og rein folkekomedie.