Amund Grimstad

TEATER

«Operetten om Mack»
Hålogaland Teater, Scene Vest
Av Maja Bohne Johnsen i samarbeid med Trond Lie
Idé: Inger Buresund og Yngvar Julin
Regi: Trond Lie
Scenografi: Gjermund Andresen
Komponist: Simon Revholt
Kostyme: Anette Werenskiold
Koreograf: Hege Holte Østbye
Orkesterleiar: Ole-Morten Indigo Lekang
Lysdesign: Øystein Heitmann
Lyddesign: Jim-Oddvar Hansen
Med: Mari Lerberg Fossum, Finn Arve Sørbøe, Helle Ottesen, Ingrid A. Evertsen, Elisabeth Moberg, Anethe Alfsvåg, Jørn Fuller-Gee, Kristian Fr. Figenschow, Reidar Falck Sørensen/Alexander Martinsen, Anna Karoline Bjelvin, Kyrre Vanebo, Mariama Fatou Kalley Slåttøy, Jardar Johansen, Anne Guri Tvedt, Harald Bakkeby Moe, Eirik Risholm Velle/Lars Kristoff og Julie Støp Husby.

Ein familiekrønike om eit bryggerihus dei fleste i Tromsø har eit kjærleiksforhold til.

Folk i Tromsø er glad i ølet og bryggeriet sitt, og uakta kva ein måtte meine om alkoholpolitikk, må ein medgi at Mack-namnet er ein nordnorsk merkevare av dei sjeldne, og ein viktig identitetsberar. Difor er det vel naturleg at bryggeriet måtte få sitt eige syngespel, sjølv om dette både er tekstreklame og promotering av alkohol. Slike pripne haldningar får ein la liggje, og i staden hygge seg med Tromsøværingane i deira hyllest til bryggeriet sitt. For entusiasmen på premieren torsdag synte at dette gjekk heim hjå publikum.

L. Macks ølbryggeri og mineralvannsfabrikk blei skipa av Ludwig Mack alt i 1877, men her skal vi til dei vanskelege åra frå første verdskrigen og fram til 1928. Forfattaren Maja Bohne Johnsen har tatt utgangspunkt i dei verkelege hendingane, men dikta relativt fritt i detaljane. Ho tar til i Tyskland der Maria (Mari Lerberg Fossum), yngstedottera i huset Mack, gjer karriere ved operaen, men gir etter for kjærleiken, og flyttar heim til Tromsø for å gifte seg med sin fars høgre hand, Lauritz Bredrup (Finn Arve Sørbøe). Kort etter dør gamle Mack, Bredrup tek over, og vil bygge ut og mangedoble produksjonen. Det blir satsa og tatt opp store lån, og gjennom ei rekkje tablå følgjer vi familiane Mack og Bredrup, med Tromsøs befolkning, ulike konjunkturar, sviktande fiske, ein restriktiv fråhaldspolitikk og ei veksande arbeidarrørsle som bakteppe. Gjennom ein mangefasettert familiekrønike får vi presentert lokalhistorie, god humor, velkoreograferte dansenummer og flotte og vel framførte songopptrinn med nyskrive og god musikk av Simon Revholt i ei herleg sjangerblanding.

Det er eit stort ensemble, mange sceneskift og ei mengde ulike tablå, men Trond Lie har fått det heile til å gå relativt saumlaust. Spesielt imponerande er dette fordi Gjermund Andresen har laga ein sinnrik og særs illustrerande scenografi som samstundes er temmeleg krevjande av di han nesten er i konstant endring. Det synkrone samspelet mellom regi og scenografi gir framsyninga ein variasjon som sjølve forteljinga saknar. Ho er diverre litt for episodisk og manglar ein del framdrift. Etter den optimistiske starten, kjem vi raskt inn i nødsår der fisket slår feil, bankane går over ende, fråhaldsrørsla er sterk og det er rett nok lov å produsere og selje øl, men ikkje å servere. Bryggeriet er i konstante økonomiske problem, men det skjer lite. Finalen i 1. akt, ein parafrase over Weather Girls’ «It’s raining men», var eit ellevilt og kjærkome brot.

Etter pause tek det seg litt opp, men framleis dreier det seg mest om kampen for å få nok pengar til å betale ølavgifta. Før alt ordnar seg heilt til slutt, først med godvilje frå kreditorar og skjenkeløyve frå bystyret, og så opninga av Ølhallen i februar 1928, det som kanskje blei det viktigaste kulturhuset i Tromsø i mange tiår framover. Det blir ein feiande finale, men vegen fram er i lengste laget.

Trond Lie har hatt ei god hand om instruksjon og timing av det store ensemblet. Mari Lerberg Fossum er strålande i rolla som Maria, og fleire av songane hennar er gripande og inderleg framført. Ingrid A. Evertsen er herleg med sin folkelege og underfundige humor som hushalderska Jensine. Og så må eg få framheve Helle Ottesen som steppa inn for Kirsti Sparboe berre tre-fire dagar før premiere i rolla som enkefru Agnes. Den tok ho på strak arm og med stålkontroll.

(Meldinga stod i Klassekampen laurdag den 16. februar 2019.)

TEATER

«Fuglane»
Nordland Teater, Mo i Rana
Av Tarjei Vesaas
Dramatisering: Ole Anders Tandberg og Nils Sletta
Omsett til nordnorsk av Ragnar Olsen
Regi, scenografi og kostyme: Bård Lie Thorbjørnsen
Musikk: Rolf-Erik Nystrøm
Koreografi: Kyuja Bae og Katarina Skår Lisa
Med: Rune Storsæther Løding, Anne E. Kokkinn, Per Bogstad Gulliksen, Johanne Fossheim, Rolf-Erik Nystrøm, Sven Henriksen, Inga Marja Sarre, Madeleine Fredstad Røseth og Cathrine Borkenhagen

Ei ambisiøs framsyning som får fram nye fasettar både hjå Mattis og Hege

Det er Vinterlysfestival i Mo i Rana, og den blei opna med premiere på «Fuglane» av Tarjei Vesaas på Nordland Teater laurdag. Det er ein ambisiøs produksjon med stor fallhøgde, men er blitt ei velspela framsyning som borar djupt ned i sjelelivet til hovudpersonen.

Bård Lie Thorbjørnsen er ein av landets beste scenografar med heile fire Heddanominasjonar og to prisar bak seg. «Fuglane» er debuten hans som regissør, og han har laga ei framsyning som både følgjer narrativet og er tru mot Vesaas, men som også vågar å ta seg god tid og dvele slik at publikum får rikeleg høve til eiga tolking og dikting. Når Thorbjørnsen også har ansvaret for scenografien, og i tillegg lèt musikk og lyd spele ei avgjerande rolle, samt at han har lagt til forsiktig, men vakker koreografi, blir framsyninga også ei audiovisuell oppleving.

På ein stor stein, som for dei som har lese Vesaas, sjølvsagt er relativt flat, følgjer vi syskenparet Mattis (Rune Storsæther Løding) og systera Hege (Anne E. Kokkinn). Mattis er redd lyn og torevêr, ser og tolkar teikn i naturen og tenker djupe, men enkle tankar. Rolla blir tradisjonelt lese som eit forsvar for dei som har litt mindre bagasje, men også som eit sjølvbiografisk uttrykk for kunstnarsinnet. I denne oppsetjinga er det nok mest det første. Rune Storsæther Løding gir oss ei imponerande og intens tolking av Mattis i ei særs tekstrik rolle der han er til stades heile tida, og syner oss alle fasettar ved denne førtiåringen som på same tid er både barn, vaksen og i puberteten. Og han borar langt djupare enn dei produksjonar eg har sett tidlegare. Anne E. Kokkinn gir også nye dimensjonar til Hege som nok er snill, omsorgsfull og overberande, men som det openbert renn over for av og til. Og samspelet mellom desse to er både vart, vakkert og vondt. For når Mattis finn ut at han kan arbeide som ferjemann og ror framandkaren Jørgen (Per Bogstad Gulliksen) til gards, får Hege med eitt eit liv, medan verda blir snudd på hovudet for Mattis.

Musikaren og komponisten Rolf-Erik Nystrøm følgjer handlinga som ein skugge, og med ein sår saksofon kommenterer han det som skjer på scena, eit poetisk og vellukka grep. Men når alle dei andre aktørane lagar lyd og musikk med klaprande steinar og anna, blir lydbildet av og til ganske forstyrrande. For å få rom for dei dvelande scenene, må handlinga stundom bli litt stilisert, og det fører til at nokre roller har fått i minste laget å spele på. Men samstundes gjer dette grepet at Thorbjørnsen held ulike tolkingar heilt opne, spesielt i finalen. Det er eit godt val.

(Meldinga stod i Klassekampen onsdag den 13. februar 2019.)

TEATER

«Det latterlige mørke»
Trøndelag Teater, Gamle scene
Av Wolfram Lotz
Omsett og regissert av Jonas Corell Petersen
Scenografi og kostyme: Nia Damerell
Musikk Lasse Marhaug
Lyddesign: Jan Magne Høynes
Lysdesign: Øyvind Wangensteen
Med: Ida Cecilie Klem, Håkon Ramstad, Kenneth Homstad, Ragne Grande, Janne Kokkin og Hans Petter Nilsen

Ei utfordrande og delvis utmattande framsyning som verkeleg gjer noko med deg slik godt teater skal gjere.

For fem år sia skreiv den unge tyske dramatikaren Wolfram Lotz dramaet «Det latterlige mørke» som i forteljinga kviler godt på Joseph Conrads kortroman «Heart of Darkness» frå 1899 og Francis Ford Coppolas film «Apocalypse Now» frå 1979, båe sterkt politiske og opptekne av sivilisasjonsprosjektets mange motseiingar. Joseph Conrads roman frå ein ekspedisjon på Kongoelva, var, trass i seinare påstandar om rasisme, medverkande til at den belgiske Kong Leopolds private koloni «Fristaten Kongo», eitt av dei mest brutale og inhumane imperialistiske prosjekt som har eksistert, blei avvikla få år etter. Og Francis Ford Coppolas prisvinnande film om ein tilsvarande ekspedisjon opp Nùngelva og inn i Kambodsja under Vietnamkrigen, er blitt ikonisk og ein av dei viktigaste antikrigsfilmane som er laga. Med dette som bakteppe, har Wolfram Lotz tatt forteljinga vidare til Afghanistan. Og i tillegg til Conrad og Coppola, er her attkjennelege element frå både Samuel Beckett og kanskje særleg frå Eugène Ioenscos meir humoristiske, absurde teater Nå har Trøndelag Teater sett opp stykket i regi av Jonas Corell Petersen, og det er blitt ei framsyning som er både utfordrande og delvis utmattande, men samstundes særs godt teater.

Vi blir med den tyske kommandørsersjanten Oliver (Håkon Ramstad) og assistenten hans, Stefan (Kenneth Homstad) på ei reise opp ei fiktiv elv (som eigentleg er eit fjell) i Afghanistan på leiting etter den galne offiseren Deutninger (Ragne Grande) som har forskansa seg langt inne i jungelen. Men først skal vi til ein tysk rettssak der Ultimo (Ida Cecilie Klem), med diplomstudium i pirateri (ja, du las rett) frå Mogadishu, freistar å forsvare seg mot tiltalen om at ho og kameraten Tofdau har borda eit tysk lasteskip. I ei humoristisk metaform fortel ho den ganske absurde historia si der ho spelar uhemma både på suffli og sal. Men så er vi med eitt i Afghanistan og følgjer Oliver og Stefan, som i brautande militær framferd tek seg opp den fiktive elva. Det er ei reise som er vel så mye mental som fysisk. Undervegs møter dei mangt og mykje, og den eine absurde situasjonen blir avløyst av den neste, toppa av møtet med Reverend Carter (Hans Petter Nilsen), som gjer ein herleg parodi på ein misjonær.

Framsyninga har eit utal referansar til likt og ulikt, og absurde hendingar og situasjonar står formeleg i kø. I utgangspunktet er her masse humor, men etter kvart utfordrar regissøren oss med dvelande ubehag. I ein sju minutts sekvens sit vi i stummande mørke, medan vi blir bombarderte med Lasse Marhaugs intense musikk og lyd. På premieren var det ein publikummar som ikkje greidde å halde seg lenger, og som måtte sjekke mobilen, berre for straks å oppdage at han med det lyste opp heile salen, og difor klappa att telefonen like raskt som han var opna. Slik blei publikum ein ufriviljug, men særs viktig kommentar til oppsetjingas problematisering av kva som er kultur, danning og sivilisasjon. Det er nesten så ein skulle tru opptrinnet var programmert.

Jonas Corell Petersen har fleire slike utmattande scener, akkurat så mykje for lange at dei kan få publikum til å bli aktive deltakarar. Og etter det stummande mørket, som var langt frå latterleg, kom det meir alvor, for nå er vi på veg djupt inn i jungelen. Nia Damerells juleglitteraktige scenografi endrar karakter og blir dystrare, og eit hestekadaver som blir piska i det uendelege får nok ein gong ubehaget i salen til å vekse.

Når det heile går mot slutten, den galne offiseren er funne, og vi lurer på kva opninga med dei to somaliske piratane hadde med dette å gjere, dukkar den andre piraten, Tofdau (Janne Kokkin) opp. Han fall i havet og forsvann under bordinga, men det synte seg at havet ikkje berre var tomt for fisk, men også for vatn (!), så han har like godt spasert på havets botn heilt til Afghanistan.

Det er eit strålande opplagt ensemble som framfører stykket, og særleg er samspelet mellom Håkon Ramstad og Kenneth Homstad ei oppleving i seg sjølv, brautande og naivistisk på same tid. Nia Damerells scenografi er både illustrerande og mangefasettert, og samstundes det ein kan kalle det stygges estetikk. Og i botn av heile framsyninga ligg ein kraftig sivilisasjonskritikk der det er eit særs ope spørsmål kva for kultur som representerer humanisme og sivilisasjon. Oppsetjinga får meg til å tenkje på svaret som er tillagt Mahatma Gandhi då han ein gong blei spurt av ein journalist kva han meinte om vestleg sivilisasjon. Etter å ha tenkt seg om, svara Gandhi: Det ville ha vore ein god idé!

(Ei litt kortare utgåve av denne meldinga stod i Klassekampen tysdag den 12. februar 2019.)

TEATER

«En folkefiende»
Teatret Vårt, Arbeideren, Ålesund
Av Henrik Ibsen
Tilrettelagt av Philipp Stengele i samarbeid med ensemblet, Linn Pettersen og Cecilie Lundsholt
Regi og konsept: Philipp Stengele
Scenografi og kostyme: Freya Busby
Med: Inga-Live Kippersund, Hedda Sandvig og Elisabet Topp

Ei humoristisk og sterkt komprimert framsyning som eg trur vil treffe tenåringsmålgruppa.

Teatret Vårt held fram med å presentere klassikarane for eit yngre publikum. I 2016 sette dei opp William Shakespeares «Othello» for tenåringar, og året etter var det «Hamlet» for seksåringar. Båe produksjonane fekk Heddanominasjonar. Nå har dei tatt for seg «En folkefiende» av Henrik Ibsen, og tilrettelagt det for ungdom frå 13 år og oppover. Som i «Othello» er det Philipp Stengele som har gjort tilarbeidinga og har regien, og i ein ganske komprimert einaktar på berre fem kvarter har han greidd å få med seg det meste, å vere ganske tru mot Ibsen, og samstundes treffe målgruppa.

Dei fleste som i ung alder les eller ser «En folkefiende» blir gripne av den sanningssøkande og kompromisslause badelegen Tomas Stockmann som oppdagar at vatnet er forureina og som vil gjere noko med det. Så møter han uventa motstand både frå broren Peter, som er styreleiar for badet og byfogd, og frå det som skulle vere ei fri presse, men som lograr villig for makta. Her skreiv Ibsen om ein miljøvernar og ein varslar alt i 1892! Men med ei slik tolking, blir avslutninga av dramaet litt uforståeleg når Tomas endar opp som ein gal elitist som meiner at han åleine veit og at den sterkaste er den som står mest åleine. Stengele har laga ein ny vri på dette. Når vi kjem til finalen og Tomas går frå konsepta, står Petra, dotter hans, fram som ein representant for ungdomen og framtida, og avsluttar med replikken: – det er tid for handling. Kanskje ikkje heilt Ibsen, men ein heilt grei vri som går rett heim hjå publikum.

Ibsen skreiv opphaveleg «En folkefiende» som ein komedie, og mange har freista å spele stykket slik, men få har lukkast. Stengele får det til. Han nyttar berre tre aktørar, alle kvinner, til å spele heile sju roller. Elisabet Topp, Hedda Sandvig og Inga-Live Kippersund vekslar på rollene, og er alle tre innom dei fleste, samt at dei nokre gongar unisont framstiller same person, som i ein herleg og ganske komisk framstilling av svigerfaren, Morten Kiil, som eit troll med tre hovud. I ein enkel scenografi av tomme ølkasser som er lette å ommøblere, blir dramaet spela ut som ganske fysisk teater, i stort tempo, og med akkurat passe overspel til få fram komikken utan å misse innhaldet. Ein skulle tru det ville vere vanskeleg å henge med i kven som var kven, men det er det faktisk ikkje. Og at oppsetjinga spelar aktivt på publikum som del av møtelyden, eller den kompakte majoritet, gjer at innlevinga og konsentrasjonen blir større hjå ungdommane i salen.

(Meldinga stod i Klassekampen tysdag den 5. februar 2019.)

TEATER

«Tordenskjold – alle tiders trønder»
Trøndelag Teater, Hovudscena
Av Mads Bones og Olve Løseth
Musikk: Kyrre Havdal
Regi: Mads Bones
Scenografi: Katja M. Ebbel Fredriksen
Kostyme: Christina Lovery
Lysdesign: Eivind Myren
Koreograf: Belinda Braza
Kapellmeister: Åsmund Flaten
Med: Lisa Tønne, Mari Hauge Einbu, Olve Løseth, Silje Lundblad, Øyvind Brandtzæg, Ingrid Bergstrøm, Dag Ingebrigtsen m.fl.

Eit oppkome av sjølvironi, absurditetar, gags, ordspel og god musikk.

Heldig er Trøndelag Teater som har trioen Mads Bones, Olve Løseth og Kyrre Havdal i sin midte. I fjor skreiv dei ein song som skapte folkeleg entusiasme for ei fylkessamanslåing(!), og bak seg har dei alt fleire lausslopne og humoristiske teaterproduksjonar, toppa av den årvisse spelparodien «Slaget på Testiklestad». Nå har dei kasta blikket på sjøhelten Peter Wessel Tordenskjold og laga ein musikal dei kallar ein «skrønike», ei regelrett skrøne der historia om Tordenskjold er meir ei orsaking for å kunne lage den ultimate Trondhjæmsmusikalen enn å vere biografisk korrekt.

Det er ei storslått og påkosta framsyning der korkje teateret eller forfattarane har spart på noko. Og her ligg også den einaste innvendinga, for i iveren etter å finne gode poeng, er dei nok blitt litt ukritiske, samt at det er eit ope spørsmål om suppa, eller trøndersodden, dei serverer, er kokt på Tordenskjold eller ein spikar. Historia er tunn, men la det liggje for alt det andre er oppfinnsamt, underhaldande, humoristisk, og faktisk også fylt med masse kritisk undertekst.

I utgangspunktet følgjer vi den fjorten år gamle Peter frå han rømmer med kongen i 1704, tar sjøkrigsutdanning, blir helt og adla, og døyr i duell i 1720. Men det meste er fri dikting, for her skal det vere skråblikk på nærast alt og alle i stiftsstaden frå Olavskulten, Adrian Posepilt, Thomas Angell og til Rita Ottervik og Liv Ullmann. Det var nesten berre Hjallis som mangla.

I Mads Bones’ regi er det trass omfang og lengde, likevel blitt ei forbausande stram framsyning. Katja M. Ebbel Fredriksens scenografi er omfattande og fargerik og tek oss til kloster, kryptar, krigsskip og kongens København i saumlause skift. Kyrre Havdals musikk sit som eit skot, song- og dansenumra er storslagne og spektakulære, timing og spel er framifrå, og ein del av rolletolkingane er humoristiske perlar på særs høgt nivå, som Silje Lundblads parodiar på kong Karl XII og Rita Ottervik, Øyvind Brandtzægs treffsikre kong Frederik IV, Ingrid Bergstrøms Gyldenløve og Liv Ullmann samt Olve Løseths kaptein Alfahann (Sabeltann) og ultrafeminine Thomas Angell. Mari Hauge Einbu gir ei solid tolking av Live, Peters livslange venn og fortrulege og ein fornuftas moderator. Og midt oppi det absurde kaoset finn vi Lisa Tønne med lauspenis og svak skjeggvekst som den perfekte Tordenskjold. At ho er ein dyktig komikar er vel kjend, men her syner ho skodespelarkunst av høg klasse.

(Meldinga stod i Klassekampen tysdag den 29. januar 2019.)

TEATER

«Verda er ein skandale»
Haugesund Teater, Stord kulturhus
Fritt etter Agnes Ravatns «Verda er ein skandale»
Dramatisering og regi: Toril Solvang
Scenografi og kostyme: Marcus Olson
Lysdesign: Sofie Anderson
Lyddesign: Stig Morten Sørheim
Komponist og musikar: Sandra Kolstad
Med: Ane Skumsvoll, Siren Jørgensen og Sandra Kolstad

Ei dramatisering som gir nytt innhald til omgrepet «gøy på landet».

Alt frå Agnes Ravatn som ung journalist tok til med sine satiriske og sjølvironiske skråblikk på alle mogelege kvardagsfenomen, vann ho seg ein stor lesarskare. Etter kvart er det også blitt sju bøker, fleire av dei med bakgrunn i avisartiklane. Romanen «Fugletribunalet» frå 2013 blei dramatisert av Det Norske Teatret i 2015, og hausta mange lovord. I løpet av tre veker er det nå premiere på dramatisering av to til av bøkene hennar. Først ute var Haugesund Teaters «Verda er ein skandale» på Stord fredag.

I samband med nedkomstpermisjon for nokre år sia, vel Agnes Ravatn og sambuaren hennar å flytte frå alt det kjende i Oslo for å bu eit halvår, – og berre eit halvår, i huset til sambuarens besteforeldre i Valevåg i Sveio, lengst sør i Hordaland. Huset har stått tomt i tjue år, har ikkje bad, vatn eller kjøkken, mobildekninga er elendig, og internett er eit ukjent omgrep. Med mye dugnadshjelp blir det etter kvart leveleg. Og trass i mange nærast uoverstigelege problem og utfordringar for dei to urbaniserte vestlendingane, viser det seg at plassen byr på kvalitetar dei ikkje visste at dei sette pris på. Ein av dei viktigaste synte seg å vere naboane, lyrikaren Einar Økland og kona hans, Liv Marit.

Dette friviljuge, og tidsavgrensa eksilet, som nå går på ørtande året (!) resulterte i ei rekkje artiklar i Dag og Tid, og etter kvart den vesle essaysamlinga «Verda er ein skandale». Det er ei fornøyeleg lita bok om kvardagen og livet på landet, med det vanlege Ravatnske ironiske skråblikket, men med ein djupt alvorleg undertekst der Einar Øklands klokskap, aforismar og underfundige onelinerar spelar ei stor rolle.

Ein skulle tru det var ei umogeleg oppgåve å dramatisere denne boka, men Toril Solvang har greidd det ved å lage eit sjølvstendig kunstverk, relativt tru mot Ravatns historie, og ikkje minst hennar univers, men som likevel absolutt står på eigne bein. Det er sjølvsagt blitt ei humoristisk framsyning, men enormt mangefasettert både i uttrykk og spel, ei visuell oppleving, og samstundes særs god underhaldning.

Toril Solvang, som også har ansvar for regi, har vald ei presentasjonsform der tre skodespelarar, Ane Skumsvoll, Siren Jørgensen og Sandra Kolstad, alle tidvis er «eg», det vil seie Agnes Ravatn som eit gresk kor som utfyller kvarandre, samstundes som dei også går inn i andre roller. Marcus Olson har laga ein scenografi som er ei slags mosegrøn og særs illustrerande eng med nokre enkle møbel og tittelen i store bokstavar som kan gjerast om til anagram. Men det er kostyma hans som er fantastiske. Her har Solvang og Olson blanda Ravatns univers med Lisa Lies, og det er blitt ein særs heldig kombinasjon som også gjennomsyrar heile framsyninga.

Det heile opnar med at dei tre presenterer seg og bunadane sine, kor dei kjem frå og historia, og med det set dei standarden for humoren, sjølvironien, det lausslopne, det fargerike og litt burleske. Så går dei vidare til dei anekdotiske forteljingane om livet på landet, framført sikkert og med god timing. Dei tre utfyller og står godt til kvarandre. Siren Jørgensen er frå nabokommunen, kan både språk og kodane, og er den som er mest Agnes. Ane Skumsvoll er Einar Øklands alter ego, og syner nok ein gong kva for kjemperegister ho har, når ho etter spørsmålet, kva er det som er pinleg, framfører eit ellevilt rapnummer som får salen i ekstase. Og dei mange tablåa blir bundne vakkert og lyrisk saman med musikk og song skriven og framført av Sandra Kolstad, ein dyktig songar og musikar som nå også overtydde som skodespelar.

Med bakgrunn i postulatet i framsyningas tittel har Toril Solvang skrive inn tre monologar, framført heilt ulikt, men der innhaldet er kva som gjer verda til ein skandale. Det er eit forståeleg ønske om å skape eit illusjonsbrot, men det blei i staden litt påståande teater, og såleis ikkje heilt vellukka.

«Verda er ein skandale» er blitt eit fyrverkeri av ei framsyning, vakker, velspela, ironisk poesi på sitt beste, og ei oppsetjing som gir nytt innhald til omgrepet «gøy på landet».

(Meldinga stod i Klassekampen tysdag den 29. januar 2019.)

TEATER

«Hedda Gabler»
Den Nationale Scene, Store scene
Av Henrik Ibsen
Regi og bearbeiding: Anne-Karen Hytten
Scenografi og kostyme: Milja Salovaara
Komponist: Nils Økland
Med: Stine Robin, Kim Jøran Olsen, Sissel Ingri Tank-Nielsen, Kamilla Grønli Hartvig, Gerald Pettersen og Kristoffer Sagmo Aalberg

Ei ganske overflatisk og litt for tydeleg framsyning som er langt frå å gi noka ny forståing.

Hedda Gabler er ei av verdsdramatikkens mest gåtefulle roller, ei livstrøytt ung kvinne som har inngått eit fornuftsekteskap med den relativt middelmåtige akademikaren Jørgen Tesman, og som i rein keisemd driv eit intrigespel ho ikkje forstår konsekvensane av, og som til slutt fell for eige grep. Det som gjer dramaet så fascinerande er at Henrik Ibsen legg opp til så mange ulike måtar å forstå Hedda og hennar val på. I Anne-Karen Hyttens regi på Den Nationale Scene i Bergen er det ikkje gjort anna enn overflatiske forsøk på å tolke og forstå, og framsyninga blir som eit fortetta og litt hektisk resymé av intrigen i «Hedda Gabler». Vi får vite kva som skjer, men er aldri nærleiken av noka forståing av kvifor.

I Milja Salovaaras mørke og noko dystre scenografi, og med relativt tidlause kostyme, har ho freista å gjere både intrige og tematikk uavhengig av tid. Og i Anne-Karen Hyttens bearbeiding, er språket modernisert for vidare å understreke det ålmenne. Det er greie og gode val, men verre er det at framsyninga er blitt så fortetta, og sceneskifta skjer så kjapt og umotivert, at det på eine sida kan bli vanskeleg å henge med, og at det i tillegg blir lite rom for spel, dveling, innsikt og forståing. Når Brack (Gerald Pettersen) fortel at Eilert Løvborg (Kristoffer Sagmo Aalberg) har skote seg og vil kome til å døy, blir det nærast berre tatt til etterretning før dei hastar vidare i handlinga. Og når så mye skal inn på så kort tid, blir fleire av aktørane overtydelege sjablongar. Dette går særleg ut over Jørgen Tesman (Kim Jøran Olsen) som er blitt ein karikatur av ein nerd, og Thea Elvsted, Heddas rake motstykke, (Kamilla Grønli Hartvig) som ikkje får rom til å spele ut kjenslene sine.

Hedda er ei kvinne med mange andlet og sider, og det er det uavklåra og dualismen i henne som gjer ho både spennande, nesten mytisk, og fascinerande som tolkingsobjekt. Stine Robin er god og trygg i rolla, og gir oss ei ganske skjør Hedda som spelar ut det gåtefulle på eit vis som både trollbind og forvirrar dei tre mennene som alle er belarar på ulike vis, men det skjøre gjer samstundes at ho også mistar mye av makta over dei. Nokre av scenene med Brack er ganske fornøyelege, og i møta med Løvborg er det teikn til intensitet. Men så skal alt bli så øydeleggjande tydeleg, som der Ibsens seksuelle undertekst til dømes blir reine overgrep, og finalen der scenografien presenterer ei fatalistisk Hedda med ein lagnad skriven i stein.

(Meldinga stod i Klassekampen måndag den 28. januar 2019.)

TEATER

«En handelsreisendes død»
Teatret Vårt, Molde
Av Arthur Miller
Omsett av Michael Evans
Regi: Christoffer Berdal
Scenografi og kostyme: Thomas Bjørnager
Lysdesign: Finn Landsperg
Med: Per Egil Aske, Johanna Mørck, Lars Melsæter Rydjord, Kasper Skovli Botnen, Terje Hartviksen, Bjørnar Lisether Teigen, Hugo Mikal Skår og Sara Fellman

Velspela og intenst, men med noko forvirrande regi og scenografi

Med ein dysfunksjonell familie som mikrokosmos og den store altomfemnande amerikanske draumen om rikdom og suksess som bakteppe, er Arthur Millers «En handelsreisendes død» frå 1949 eitt av dei mest ikoniske amerikanske drama. I vårt meir egalitære samfunn har stykket lenge hatt mest akademisk interesse, men med den veksande brutaliseringa av arbeidslivet og den aukande hangen til privatisering og kortsiktig rikdom, er diverre tematikken meir aktuell enn nokon sinne også her heime. Willy Loman (Per Egil Aske) er 63 år, handelsreisande, og klamrar seg til ei gedigen livsløgn. Han ser tilbake på ein suksess han aldri har hatt, og mot ei framtid han aldri vil få. Heime held kona Linda (Johanna Mørck) fortet, glattar over det meste, og sjølv om ho nok ser sanninga, vågar ho aldri å vedgå henne. Sonen Happy (Kasper Skovli Botnen) er glatt og tilpassingsdyktig, og let løgnene få leve i fred, medan eldstesonen Biff (Lars Melsæter Rydjord) er den einaste som verkeleg ser og innser, som freistar å ta eit oppgjer, men som aldri får det til. Det er ein familie på veg mot helvete, og spørsmålet er aldri korleis det går til slutt, men kva som skjer undervegs.

Miller skreiv stykket i eit tilbakeskodande perspektiv der vi gjennom Willy Lomans indre får stadige flashbacks frå alt det store som ikkje var. Gjennom denne vekslinga mellom fortid og nåtid nøstar Miller opp historia og med fine dramaturgiske grep brettar han ut bit for bit der det etter kvart også ramlar skilsetjande skjelett ut av skapet.

Regissøren Christoffer Berdal og scenograf Thomas Bjørnager har laga ei oppsetjing der dei mange sceneskifta stundom skjer så kjapt og saumlaust at det kan bli både episodisk og tidvis uforståeleg. Presentasjonen er eit tett og ganske velspela kammerspel der det aller meste skjer i heimen hjå Loman. Når Bjørnagers scenografi i hovudsak illuderer ein lekker hotell-lobby, blir det difor ikkje berre forvirrande, men heilt malplassert. Willy Loman har ikkje lukkast i noko, og bur i eit nedslite hus i eit trist nabolag, medan scenografien syner oss eit smakfullt designinteriør.

Trass i manglar ved regi og spesielt scenografi, kan ein gle seg over intenst og godt spel, særleg mellom dei fire familiemedlemmane. Per Egil Aske gir ei særs truverdig tolking av den forblinda mannen som nektar å innsjå noko som helst. Johanna Mørck er overtydande som mora som greier å halde det meste i hop, og Lars Melsæter Rydjord syner eit stort og imponerande kjensleregister i den vanskelege rolla som Biff.

(Meldinga stod i Klassekampen måndag den 14. januar 2019.)

I løpet av teateråret 2018 har eg sett mellom 70 og 80 teaterframsyningar over det meste av landet, og eg har meld meir enn 50 av dei anten i Klassekampen eller berre på bloggen min. Dei siste åra har avisa bede oss meldarane om å kåre dei tre beste framsyningane, men i år har det vore så mange teatermeldarar i avisa at vi fekk berre skrive om den beste, og for meg var det «Byggmester Solness» i regi av Johannes Holmen Dahl på Trøndelag Teaters Gamle scene. Men ettersom eg har sett mye godt teater, og det er spesielt gledeleg at dei eg sjølv har på andre og tredje plass er barneteater frå særs dyktige og innovative kvinner, lèt eg lesarane av bloggen min få ein liten bonus med mine topp tre frå teateråret 2018.

1 «Byggmester Solness»

Trøndelag Teater, Gamle scene
Av Henrik Ibsen
Regi: Johannes Holmen Dahl

I fjor sette Johannes Holmen Dahl opp «Glassmenasjeriet» av Tennessee Williams på Trøndelag Teater i ei stram og minimalistisk form der originalteksten fekk stort rom. For dette fekk han både Heddapris og kritikarpris. I haust har Trøndelag Teater late Dahl setje opp Henrik Ibsens «Byggmester Solness», der han reindyrkar den same minimalismen. Den einaste scenografiske rekvisitten er ein tracingrull. Skodespelarane står åleine på scena med berre orda og eige spel å lite på. Med full tillit til publikum, gir Dahl aktørane god tid, lèt replikkane henge lenge i lufta samstundes med at den stillferdige framføringa gjer at detaljar som mimikk og alt det usagte blir tydelegare. Og i sentrum står Eindride Eidsvold som ein overtydande byggmeister. Lågmælt, og med stoisk ro formidlar han ein person med tilsynelatande full kontroll trass i konfrontasjon med seg sjølv og eiga fortid. Alt er så enkelt, så tydeleg og så godt. Det er scenekunst på høgt nivå.

2 «Mio, min Mio»

Teatret Vårt, Molde i samarbeid med Nordland Teater
Av: Astrid Lindgren
Dramatisering og regi: Hilde Brinchmann

I eit samarbeidsprosjekt mellom Barneteatret Vårt og Nordland Teater har Hilde Brinchmann dramatisert og regissert Astrid Lindgrens «Mio, min Mio» på eit vis som forførte denne meldaren. Med forteljargrepet frå romanen har Brinchmann tydeleg fått fram barneperspektivet. Og saman med scenograf Paul Garbers har ho laga eit lite og intimt scenerom der vi kjem tett på både handling og aktørar, og der scenografien kan bli bladd i som ei bok. Så sterk og illusjonsskapande var denne teaterframsyninga at eg opplevde effektar som ikkje var der. Saman med avtroppande kunstnarleg leiar ved Barneteatret Vårt, Cecilie Lundsholt, er Brinchmann i ferd med å revolusjonere norsk barneteater. Dette er to namn vi får høyre meir til framover.

3 «Gutten som ble et insekt»

Hålogaland Teater, Scene øst
Av: Franz Kafka
Regi og bearbeiding: Eline Arbo

Franz Kafka er langt frå nokon stor barnebokforfattar, han kan vere vanskeleg nok for vaksne, men Eline Arbo har likevel våga å ta for seg «Forvandlingen» frå 1915 og gjort den handelsreisande Gregor Samsa til ein åtte år gamal gut med eit stort forventingspress. Ein dag vaknar han, og er blitt eit insekt. Eit særs spesielt grep ved oppsetjinga er at alle i publikum får headsets, men med to frekvensar der ungane får høyre alt som blir sagt, medan vi vaksne får Gregor i forvrengd og delvis uforståeleg versjon. Slik dei vaksne ikkje forstår insektet, og slik vaksne ofte heller ikkje forstår kva barna meiner. Og parallellane til korleis vi handsamar dei som er annleis blir både tydelege og skremmande.

(Kåringa av «Byggmester Solness» stod i Klassekampen måndag den 31. desember 2018, dei to andre er skrivne berre for bloggen.)

TEATER

«NODES: Avant Fini»
Teaterhuset Avant Garden, Trondheim
Kunstnarleg leiar: Helle Siljeholm med samarbeids-partnarane Kai Johnsen, Guro Vrålstad, Tobias Leira, Anna Daniell, Ask Brean, Tobias Liljedahl, Susanne M. Winterling, Hilde Pytkowski, Martin Palmer og Bella da Silva.
Med: Helle Siljeholm, Kai Johnsen, Hilde Pytkowski, Guro Vrålstad, Tobias Leira, Studio Teater, Amalie Fonfara, Thea Meinert, Susanne M. Winterling, Unni M. Fjellheim, Martin Palmer, Martin Knutsen, Tore H. Bø, Håkki, Azra Halilovic, Live Strugstad, Ingeborg Dugstad Sanders, Martin Knutsen, Alexander Rishaug, Arnfinn Killingtveit, Ada Hoel, Vegard Fjellestad m.fl.

Teaterhuset Avant Garden står ved eit vegskilje. Det er tid for å oppsummere og å sjå framover.

Etter 34 år i to forskjellige hus i Midtbyen i Trondheim, er Teaterhuset Avant Garden på flyttefot, og i løpet av våren skal det etablere seg i nyoppussa Rosendal kino på Lademoen. I tre heile dagar til ende blei dette markert gjennom ein gedigen happening der vi fekk både tilbakeblikk, nye framsyningar, samtalar, ei rekkje andre opplevingar og ikkje minst ein god avslutningsfest.

Ettersom «NODES: Avant Fini» også var eit tilbakeblikk, kan det vere rett å fortelje lesaren litt om historia til dette teaterhuset som i dag er eit programmerande teater på line med Black Box i Oslo og Teatergarasjen BIT i Bergen. Slik var det ikkje frå starten. På tidleg åttital hadde Trondheim ei rekkje huslause frigrupper som trong lokale og eit miljø, og i 1984 skipa dei tre teaterkompania Studio Teater, Petrusjka Teater og Magna Vox det dei kalla Teater Avant Garden. Dei fekk lokale i ein gamal jugendgard i Kjøpmannsgata der visningssalen låg i fjerde etasje utan heis, og der foajeen var ein uendeleg lang og bratt trapp. Her dreiv dei sitt eige teaterhus, men lånte også lokale til andre kompani i byen, slike som Cirka Teater, Teater Fusentast og Annika Udo.

Lokala i Kjøpmannsgata blei etter kvart del av Trondheims nye konserthus, og Avant Garden flytta i 1993 til kjellaren i Folkets hus i Olav Tryggvasons gate der teateret har vore fram til nå. Samstundes blei repertoaret utvida, det kom fleire gjestespel, etter kvart også utanlandske. Og sakte men sikkert gjekk teateret over til å bli programmerande, det fekk nye eigarar, og også nytt namn; Teaterhuset Avant Garden, eller TAG blant venner. Med dette kom også ei auka profesjonalisering og klårare teaterpolitisk profil. Og det blei etablert eit samarbeid med Black Box i Oslo og Teatergarasjen BIT i Bergen som gjorde det økonomisk mogeleg å hente fleire utanlandske produksjonar. Alt dette skjedde gradvis frå slutten av 90-talet.

Ei relativt lita kjellarscene med ein endå mindre prøvesal to etasjar opp, er ikkje optimalt. I mange år har den gamle Rosendal kino i arbeidarbydelen Lademoen stått tom, og etter omfattande til- og ombygging skal lokala vere klåre for TAG frå hausten 2019. Det blir ei heilt ny verd med ein sal som kan romme over 200 menneske og betre forhold på alle vis. Som ei markeringa av flyttinga, og i undring over kva framtida vil bringe, har Helle Siljeholm med fleire laga ein tre dagars happening som blei avslutta laurdag. I løpet av hausten har dei videointervjua eit tjuetals folk som har hatt noko å seie for teaterhuset, og desse klippa blei synt randomisert mellom framsyningar og samtalar. Her var det så mye historie at eg vil håpe intervjua kan få eit liv på nett etter dette. I tillegg var det laga opplevingsboksar og mye anna rundt happeningen, men det viktigaste var eit titals framsyningar som både synte kva teateret har vore og betydd, og kor det står i dag, samt tre samtalar rundt teaterets historie og framtid. Vi fekk eit hyggeleg gjensyn med store delar av Studio Teater og deira omfattande og ambisiøse framsyning «Sangen om Rama» frå opninga av lokala i Folkets hus i 1993. Den svenske kunstnaren Håkki, som vegeterte sterkt på teaterhuset medan han gjekk på Kunstakademiet i Trondheim, tok oss med på ei interaktiv reise i våre eigne fordommar, haldningar både kjernepublikummet og teaterhuset må kvitte seg med om flyttinga til Rosendal skal bli vellukka. Og så fekk vi det nyskrivne «Spelet på Avant Garden» der dei fem aktørane (Helle Siljeholm, Kai Johnsen, Hilde Pytkowski, Guro Vrålstad og Tobias Leira) oppsummerte historia og dei ulike konfliktane bak i eit formspråk som tok naivismen til hittil ukjende nivå, men som nettopp ved å vere så fullstendig upretensiøst og sjølvironisk trefte sitt publikum.

Samtalane, godt leia av Helle Siljeholm og Kai Johnsen, var særs opplysande. Dei var med Melanie Fieldseth som held på å skrive bok om teaterhuset, med sosiologen Aksel Tjora om byutvikling, fellesskap og kva eit teaterhus kan bety for ein bydel, og ikkje minst faren for gentrifisering, det vil seie at nye grupper fortrenger dagens innbyggarar. Og til slutt ein samtale med tre framtidige naboar (Martin Palmer, Martin Knutsen og Ernst Wiggo Sandbakk) om kva ein bør gjere for å skape eit levande kulturhus, og ikkje berre ei scene for programmert eksperimentelt teater.

Alt har si tid, og det er openbert at teaterhuset må fylle dei nye lokala med meir enn det dei har bydd på i Olav Tryggvasons gate. Ei viktig symbolsk handling kan difor vere å skifte namn. Dagens namn er faktisk meir ei latterleggjering av det komiske og særs provinsielle namnet på hotellet Royal Garden, teaterets nabo i Kjøpmannsgata i 1984, enn at teateret er så avantgardistisk. Dette er nå historie, og ukjend for dei fleste. Men namn er ein tung symbolberar, og kanskje hadde «Rosendal teater» vore både enklare og meir inkluderande?

(Meldinga stod i Klassekampen måndag den 10. desember 2018.) 

Som ein liten ekstraservice til lesarane av bloggen min, legg eg her til kopi av den artikkelen eg skreiv for haustprogrammet til Taterhuset Avant Garden i haust, og som oppsummerer både teaterhistoria og mitt eige forhold til teaterhuset:

AVANT GARDEN PÅ FLYTTEFOT

Erindringa er ein skummel alliert. Og stundom ein dyktig diktar. Det fekk vi tydeleg sjå då Nature Theater of Oklahoma gjesta Teaterhuset Avant Garden i 2009 med ei oppsetjing av Romeo og Julie fritt etter minnet. Kompaniet baserte oppsetjinga på femti telefonopptak der ulike personar fortalde sin versjon av tragedien slik dei hugsa han. Det synte seg raskt at der minnet svikta, tok fantasien over. Med dette atterhaldet om mitt eige svikefulle minne, skal eg freiste å seie litt om forholdet mitt til Teaterhuset Avant Garden gjennom ein dryg mannsalder.

Teateret blei skipa i 1984 og heldt dei første åra til i Kjøpmannsgata rett over gata for eit nytt hotell med eit komisk og provinsielt namn. Eg rende nok ikkje ned dørene på teateret det første året, men eg fekk med meg Aina Thiis Leirdals geniale namneforslag, Avant Garden, som på eine sida synte kva denne scena skulle formidle, og som på eit humoristisk vis både leika seg med og peika nase til hotellnaboen, Royal Garden. Sjølv hadde eg seks år tidlegare arbeidd eit år som distriktsjournalist for Klassekampen, og med kontor som næraste nabo til Trøndelag Teater, fann eg det rett å opplyse lesarane om kva som skjedde der. Det var ganske forsiktige meldingar i starten, meir som forbrukarrettleiing enn teaterkritikk, og då eg etter eitt år gjekk attende til arkitektyrket, heldt eg fram med å melde frå Trøndelag Teater og litt frå Studentersamfundets Interne Teater. Men det var aldri i mine tankar å gjere så mye meir ut av teaterinteressa mi.

Avant Garden blei opphaveleg skipa av dei tre teaterkompania Magna Vox, Studio Teater og Petrusjka Teater, og blei også drive av dei. Men etter eit år blei den purunge, men desto meir entusiastiske Marit Moum Aune tilsett som teaterets første sjef. Ho meinte at sjølvsagt måtte Klassekampen skrive om Avant Garden. Så ein gong i løpet av 1985 tok ho kontakt, og den som kjenner Marit Moum Aune, veit at hennar pågangsmot er heilt ustoppeleg, så litt motstrevande laut eg meg overtale. Og resten er historie. Med dette utvida eg nedslagsfeltet mitt, såg langt meir, og etter kvart temmeleg annleis og eksperimentelt teater enn det institusjonane baud på. Eg fekk eit anna syn på scenekunsten, og også på mitt eige virke som kritikar. Slik sett kan eg i stor grad takke Marit og Avant Garden for at eg gjekk frå å vere ein forbrukarskribent til å bli kritikar. Og difor har også teaterhuset fått ein så stor plass i hjartet mitt.

Eg hugsar ikkje kva som var første produksjonen eg såg på Avant Garden, og mange av oppsetjingane går i eitt. Arkivet mitt frå før PC og digital lagring sit diverre i det svikefulle og langt frå pålitelege minnet. Men eg hugsar trappa. Teateret var i toppetasjen og hadde ingen vestibyle. I staden var det ei bratt og uendeleg lang trapp der vi venta for å kome inn. I starten var teateret scene for dei tre eigarkompania og vennene deira, slike som Cirka Teater, Teater Fusentast og Annika Udo, og ettersom det einaste som gav litt inntekt for frigruppene var å spele for dei yngste, blei det nok mye barneteater dei første åra. Og altså stort sett av lokale kompani. Men teater for barn kan vere både nyskapande og spennande, og særleg Petrusjka og Cirka gjorde eit utal framifrå fysiske og visuelle produksjonar som sette nye standardar. Etter kvart vende meir og meir av repertoaret seg også til dei vaksne, og eg hugsar spesielt Studio Teaters «Turandot edderkoppkvinnen» frå 1986, skrive spesielt for gruppa av den belgiske dramatikaren Tone Brulin.

Det litt eksperimentelle var ikkje alltid like lett å forstå for ein relativt urøynd teatermeldar, og etter den første produksjonen til Teater Fusentast i 1989 var eg berre eit stort spørjeteikn. Fusentasts Jaap den Hertog, som også er lege, sa då: «Problemet ditt, Amund, er at du er alt for cerebral!» Dette var langt bortom mitt ordforråd, så eg slo opp i leksikon, og fann at ordet cerebral hadde med hjernen å gjere. Eg skulle med andre ord absolutt forstå alt, også der ein berre burde oppleve. Sjølv om Jaap i dag ikkje er like stolt over utsegna, blei det faktisk ein augeopnar for meg som kritikar. Og etter dette laut eg meg både forføre og bade i kjensler.

Etter kvart skulle lokala i Kjøpmannsgata bli del av Olavskvartalet, og Avant Garden flytta i 1993 til Olav Tryggvasons gate der teateret har vore fram til nå. Samstundes blei repertoaret utvida, det kom fleire og fleire gjestespel, i starten i hovudsak andre norske frigrupper, men etter kvart også utanlandske. Og sakte men sikkert gjekk teateret over til å bli programmerande, det fekk nye eigarar, og også nytt namn; Teaterhuset Avant Garden, eller TAG blant venner. Med dette kom også ei auka profesjonalisering og klårare teaterpolitisk profil og plattform. Og det blei etablert eit samarbeid mellom Black Box i Oslo og Teatergarasjen BIT i Bergen som gjorde det økonomisk mogeleg å hente fleire utanlandske produksjonar. Alt dette skjedde gradvis frå slutten av 90-talet. Eg vil også tru at økonomien blei betre, for det kom fleire tilsette, meir omfattande program, og etter kvart nye satellittar som Symposium og Bastard.

Flyttinga til Olav Tryggvasons gate var sjølvsagt eit stort framsteg, men med større og breiare repertoarval, baud også desse lokala på problem slik at mange produksjonar av ulike grunnar har vore sette opp på andre scener i byen. Men ettersom dette skal dreie seg om lokaliseringa til TAG frå Kjøpmannsgata til Rosendal, får eg konsentrere meg om scena i Olav Tryggvasons gate.

TAG har dei siste tjue åra vore ein institusjon som har vist folk i Trondheim dramatikk vi ikkje visste at vi hadde lyst til å sjå, og samstundes også vore ein plass der scenekunstnarar in spe kunne få teste ut tankar og idear på eit vakent og nysgjerrig publikum. Om TAG har vore fødselshjelp, veit eg ikkje, men her var i alle fall første gong eg fekk oppleve folk som Finn Iunker, Eirik Fauske, Willy Walder og Lisa Lie, alle fire med drama eller lesingar som gjorde sterke inntrykk. Symposium var eit godt forsøk på å syne «work in progress» frå det som like ofte kunne kallast «artists in progress», og eg trur desse uformelle møta med publikum (og ein velmeinande kritikar) har vore med på å drive fram mange gode produksjonar.

Før eg var så heldig å bli medlem av Heddajuryen i tre år frå 2013, og på det viset få høve til å reise landet rundt og sjå teater, var TAG mitt vindauge mot verda. Og mot mye nyskapande scenekunst, andre uttrykksmåtar, samt sjølvsagt også til dansen som etter kvart fekk større og større innpass. Ei særs spesiell oppsetjing i så måte var den franske koreografen Sidney Leonis «Undertone» frå 2013 der vi i komplett mørker, men med andre stimuli som lukt, lyd og berøring, blei ein integrert del av framsyninga. Her var det berre å gløyme det cerebrale og la kjenslene rå.

Det er mange som fortener å bli nemnd, men plassen tillèt berre eit lite utval. Eg fekk etter kvart stor sans for kompania frå Belgia og Nederland, og særleg hugsar eg De Ondernemings «What is thinking» frå 2005, ein hyllest til filosofien med utgangspunkt i Hannah Arendt og Martin Heidegger, men med humoristiske sidesprang til Monty Python og Franz Beckenbauer. Av norske kompani, snudde Baktruppen opp ned på det meste, også scena, då dei i 2006 spela «FunnySorryJesus» ein stuttversjon av Bibelen, som gateteater på fortauget utanfor teaterhuset, medan vi sat på innsida og såg ut. Kanskje ikkje så stor scenekunst, men desto meir sjarmerande. Og med omgrepet sjarmerande, kjem eg ikkje unna den svenske multikunstnaren Håkki som i 2007 på naivistisk vis dreiv sitt eige politiske og heilt ukorrekte prosjekt for den svenske glesbygda.

I ein heilt annan ende av skalaen er Zachary Oberzans «Your Brother. Remember?» frå 2011, ei lågmælt, særs personleg og trist historie om to brør, to heilt ulike lagnadar og om kor lite som skil mellom suksess og det motsette. Oberzan er del av det amerikanske kompaniet Nature Theater of Oklahoma som eg starta denne artikkelen med. Eg avsluttar med same kompani, for i 2008 gjesta dei TAG med framsyninga «No Dice», truleg den beste produksjonen eg har sett i teaterhusets mangeårige historie. Det var ei oppsetjing som handla om det ho handla om, spekka med referansar frå teater og filmkunst og truleg det mest realistiske absurde teater eg har sett. Det var trivialitetane opphøgd til teaterkunst, og kvardagen vår spegla for oss i all si meiningsløyse.

At eg avsluttar med ein hyllest til eit amerikansk teaterkompani, har ingen samanheng med at teaterhuset om ikkje så lenge flyttar til Rosendal som i mange år var kinoen for westernfilmar. Eg er viss på at TAG greier å gi huset ny identitet, og ventar meg eigentleg ikkje andre kunstnarlege endringar etter flyttinga enn at dei nye lokala vil gi langt betre rom for både produksjon og framsyning.

(Artikkelen stod i programmet til Teaterhuset Avant Garden hausten 2018.)