Amund Grimstad

TEATER

«Best før»
Turnéteatret i Trøndelag, Smia, Leksvik
Av: Rickard Fuchs og Krister Classon
Omsett og tilarbeidd av Tore B. Granås
Regi: Nora Evensen
Scenografi og kostymedesign: Berit Haltvik With
Lysdesign: Simen Høy Aasheim
Med: Tore B. Granås

Mange artige poeng om aldring og å føle seg utgått på dato, men lite nytt.

Tore (Tore B. Granås) var 45 år i går, feira dagen med nokre få venner, og i dag har han tatt seg fri for å kome seg. Slik var det ikkje før då han kunne gå rett frå fest og på arbeid, og attpå til greie eit par timar fotballtrening på slutten av dagen. Alderen gjer sitt. I ein toaktars monolog tek Granås oss med gjennom både sine eigne røynsler og forfattaranes meir generelle refleksjonar over det å gradvis bli eldre.

I eit intimt heimemiljø i Berit Haltvik Withs scenografi kjem vi tett på Tore når han både ser attende, framover og reflekterer over kva det blei av dei vala han tok i livet. Tore kan vere kven som helst. Han har arbeid, ein heim, kone og ein son. Nettopp fordi han er så fullstendig vanleg, blir det lett å kjenne seg att for publikum. Og ikkje berre for jamaldrande menn (og konene deira), men for oss alle. Her er flust av gode og gjenkjennelege poeng, så låtten sit relativt laust i salen. Men det var langt igjen til gapskratten.

Stykket blei skrive for rundt tjue år sia av svenske Rickard Fuchs og Krister Classon, og ber i mange av poenga og referansane preg av litt utgått dato. I form blir det presentert som ein vanleg standup-komedie med stadig og direkte kontakt med publikum. Gjennom den tekstrike monologen tek Granås oss med til det meste når det gjeld aldring og midtlivskrise, og ganske mykje meir. Og i det ligg også framsyningas største problem. Ho er for omfattande, tar opp for mange tema og er først og fremst særs føreseieleg. Sjølvsagt er det mange gode poeng og mykje artig, men det meste er nok godt kjend.

Teksten er omsett og tilarbeidd til norske forhold av Tore B. Granås sjølv. Det gjer sjølvsagt at han er fortruleg med han, og i rolla som Tore er han trygg, får vist mykje av registeret sitt, både det sårbare og det komiske. Han tar seg gode pausar, vender seg direkte til publikum, og det er Granås si gode tolking som bergar framsyninga. Men han er ikkje like heldig med moderniseringa og tilpassinga til norske forhold. Vel er det slik at interessene endrar seg med åra, og ein 45-åring likar ofte ting han ikkje ville ha tatt i med ei eldtong som tjueåring. Likevel har eg vondt for å tru på ein 45 år gamal mann som påstår å hygge seg med gamle fjernsynsopptak av «Husker du» med Odd Grythe.

Nora Evensens regi kunne med fordel ha vore strammare, og tilarbeidinga til norsk burde ha vore meir treffsikker. Dramaturgisk går det stort sett i eitt, og sjølv om finalen gir ein ny vri og ein optimistisk punchline, er dét eit poeng dei fleste ville ha tenkt ut sjølve då dei las stykkets tittel.

(Meldinga stod i Klassekampen måndag den 15. mars 2021.)

TEATER

«Forelska!»
Rosendal Teater, sal 2
Av Kompani Morell
Co-produsert av DansiT og Rosendal Teater
Konsept utvikla med: Emely Read & Nicolas Barton Wines
Regi: Ane Aass
Koreografi: Karoline Bergh Ellingsen
Lysdesign: Ingrid Skanke Høsøien
Med: Karoline Bergh Ellingsen og Emilie Mordal

Leikent, varmt, humoristisk og velspela om kor fint det er å vere forelska.

Det er inga aldersgruppe som har monopol på å vere forelska. Jamvel om hormona herjar som verst i puberteten, og det er dei fertile åra etterpå som har fått hegemoniet både i litteraturen og dramatikken, er forelsking noko som kan skje med folk i alle aldrar. Det har den vesle gruppa Kompani Morell tatt tak i med ei vakker, varm, velspela og ikkje minst sjarmerande lita framsyning som hadde urpremiere på Rosendal Teater i helga. Kompaniet består av Karoline Bergh Ellingsen frå Trondheim og Emilie Mordal frå Klæbu (som frå kommunesamanslåinga i fjor også er Trondheim). Ellingsen er utdanna dansar og Mordal skodespelar, men båe har meir enn brukbar kompetanse på den andre sitt felt, og i denne framsyninga utfyller dei kvarandre på eit framifrå vis.

I ein enkel scenografi med ein benk som også kan vere reol, nokre puter og bøker fortel dei to at dei er Karoline og Emilie, og at dei har sett seg føre å lage ei framsyning om å vere forelska. Så dei har gått til forskinga, prata med folk og lese ei mengd kjærleiksromanar. Og med utgangspunkt i seg sjølve går dei til verket og presenterer det som vel dei fleste vil hugse som si første forelsking, – den ganske naive og uskuldsreine, men akk så sterke forelskinga på barneskulen. Karoline har funne dagboka si frå dei siste åra før ungdomsskulen, og den handlar om ein person. Det er ikkje henne sjølv, men Han med stor H, som ho for at dette ikkje skal bli alt for kleint, kallar Lukas.

Med opplesing frå dagboka til Karoline, frå søte draumar om det som aldri blei, naivistisk ungjentelyrikk og ikkje minst sjølvskriven song, får vi presentert vakre og fine minne som heilt sikkert kunne ha vore frå barndomen til dei fleste i salen. Og med nydelege saumlause brot gir Emilie oss litt pedagogisk faktaopplysning om dei ulike hormona som rir kroppen vår. Kva er det som gjer at det kjennest så godt å vere forelska, og som gjer at vi handlar så irrasjonelt? Med ei fin veksling av historiske tablå, lun og litt sjølvironisk humor, fakta om kropp og hormon og ikkje minst illustrerande og vakker dans, får dei fram det vi alle kjenner så godt, men som for aldersgruppa det gjeld kan vere litt kleint å prate om. Dei ufarleggjer det meste og viser oss, og kanskje i første rekkje målgruppa, at slik har menneska vore til alle tider. Og at det er fint og godt sjølv om det stundom kan vere både leit og sårt.

Emilie Mordal har eg følgd sia ho debuterte som ei imponerande Alice i Teaterlaget i BUL si legendariske oppsetjing «Alice i Eventyrland» i 2007 og via fleire solide roller på institusjonsteater etter at ho var ferdig utdanna. Karoline Bergh Ellingsen har eg ikkje hatt høve til å sjå på scena før nå. Men dette er to unge damer som står uvanleg godt til kvarandre. Og som eg alt har skrive, utfyller dei kvarandre og blir stundom nærast som eitt. Dei er båe trygge i rollene, og det er tydeleg at dette er noko dei er meir enn fortrulege med. Regien til Ane Aass gir gode saumlause brot i vekslinga mellom forteljing, dans og fakta. Den forsiktige, vare, men likevel så velfungerande lysdesignen til Ingrid Skanke Høsøien er med på å understreke det varme og visuelle. Karoline Bergh Ellingsens dans er både vakker og illustrerande, og i nokre scener går dansen og dei to på scena opp i ei høgare eining.

«Forelska!» er ei leiken, levande, tilsynelatande enkel, men varm og god lita framsyning som eg trur vil gå rett inn i kvardagen til målgruppa, men som også vekkjer til live minna i alle dei av oss som har hatt den gode kjensla det er å vere forelska.

TEATER

«Grrls over 60»
Rosendal Teater
Av: Panter Tanter Produksjoner
Manus: Creacion Colectiva
Regi: Panter Tanter/Azra Halilovic
Scenografi: Brit Dyrnes
Video: Hanna Fauske
Dans: Celine Meillaurd
Med: Kari Hustad, Sissel Horghagen og Berit Rusten

Fargerik og frodig feiring av kvinna i «den tredje alder».

Trioen Panter Tanter, som består av Berit Rusten, Sissel Horghagen og Kari Hustad, har i ei årrekkje vore eit opprørsk uroelement i trøndersk teaterliv. Med ikkje så reint lite ballast frå dei gamle propagit-teatera har dei skapt sin eigen sjanger og laga både tradisjonelle produksjonar og meir geriljaprega performance. Stundom er dei i overkant insisterande, men det dei gjer er alltid dagsaktuelt og aldri likegyldig.

Nå har dei laga ein produksjon som tek opp eit fenomen dei kallar «alderisme», og som handlar om aldring, og om folks og samfunnets haldning til eldre kvinner. Det er blitt ei utdjuping og problematisering av temaet, men kanskje vel så mykje ei musikalsk og scenisk feiring av godt vaksne kvinnfolk.

Med seg denne gongen har dei den langt yngre dansaren Celine Meillaurd. Det har vore eit godt val, for dansen hennar visualiserer og bind framsyninga saman slik at ho ikkje berre blir ei rekkje frittståande tablå. Det opnar med ein slags spastisk dans som eg oppfatta som ei tilbliing, knoppskyting eller fødsel, om du vil. For dette handlar om livet og livslaupet. Heilt til endes. I ein fargerik scenografi, laga av kunstnaren Brit Dyrnes, og i spektakulære kreasjonar fortel dei tre oss at dei vil attende til punken. Ikkje til musikken, men til opprøret. Og med knurrande r’ar fortel dei oss at «Grrrls over 60» er opprørske damer som mellom anna kviler på skuldrene av amerikanske «Guerrilla Girls» og russiske «Pussy Riot».

I ei mengd tablå der sceneskifta ikkje alltid er like saumlause, tek dei oss til ulike sider ved aldringa, til samfunnets usynleggjering og utstøyting, til skam over kropp og utsjånad, og til kva einskilde gjer for å stoppe og skjule det nokre ser som forfall, men som like gjerne kan kallast patina. Dei syner kva for ressurs eldre kvinner er, og at kulturlivet hadde vore nærast fritt for publikum og brukarar var det ikkje for det vi forakteleg kallar kulturkjerringar.

Og med videoprojeksjonar og ei blanding av ganske frivol humor og beiskt alvor, og ikkje minst gjennom ei rekkje flotte og velharmoniserte songar, tek dei oss med gjennom tematikken, og haustar stadig applaus for argumenta sine undervegs. Dei akkompagnerer sjølve songane med traktering av eit utal instrument henta frå alle verdas hjørne.

Denne fargerike og frodige framsyninga er noko av det mest komplette eg har sett av Panter Tanter. Den er mangefasettert og nyanserik, og sjølv om den nok kunne ha hatt godt av eit noko strammare regigrep, var det først og fremst ein flott hyllest til kvinnas «tredje alder», eit rungande ja til livet. Til heile livet.

Meldinga stod i Klassekampen fredag den 19. februar 2021.)

TEATER

«Farlige forbindelser»
Nordland Teater, Mo i Rana
Av: Christopher Hampton
Omsett av: Birgitte Strid
Regi: Terje Skonseng Naudeer
Scenografi og kostyme: Birgitte Strid
Lysdesign: Johan Haugen
Med: Gørild Mauseth, Sigurd Sele, Julie Sofie Reite, Inga Ibsdotter Lilleaas, Kristoffer Hjulstad, Gretelill Tangen, Cecilie Jørstad og Stein Elvestad

Vakre tablå, men ein presentasjon fattig på nyansar.

I det før-revolusjonære Frankrike dreiv adelen i si uuthaldelege keisemd eit farleg og kynisk spel om makt der hemn og seksuell forføring var ingrediensane. Dette skreiv den engelske dramatikaren Christopher Hampton om i dramaet «Les liaisons dangereuses» frå 1985, basert på ein to hundre år gamal fransk roman med same namn. I 1988 kom filmen, som på norsk fekk namnet «Farlige forbindelser», med ei casting frå øvste hylle i Hollywood, og så blei historia godt kjend for alle.

Nå har Birgitte Strid, teatersjef på Nordland Teater, omsett Hamptons drama. Ho har også stått for scenografi og kostyme, og med Terje Skonseng Naudeer som regissør er det blitt eit intimt kostymespel. Vi er i Paris i 1788 der vi møter La Marquise de Merteuil (Gørild Mauseth) og Le Vicomte de Valmont (Sigurd Sele). Dei er gamle flammer, og kanskje er noko av elden att. Men her er kjensler berre ein innsats ein spelar ut utan substans, og det er livsfarleg å gi etter for dei.

Sjølv om persongalleriet tel berre sju i tillegg til nokre tenestefolk, er intrigen så komplisert med tanke på kven som bedrar, ligg med og utnyttar kven, at eg skal halde meg frå eit resymé. Poenget er at Merteuil søker hjelp frå Valmont til eit hemnprosjekt der han skal nytte alle sine forførariske evner for å lure og øydeleggje naive ungjenter, mot kjønnsleg premiering frå Merteuil til slutt.

Terje Skonseng Naudeer har laga eit tett kammerspel der dialogen er det viktigaste. Det skjer i ein stilisert scenografi der ein med lys og draperi på effektfullt vis vekslar mellom det lausslopne på bakscena og den forfina fasaden i front. I spektakulære kostyme og ein danna ferniss presenterer dei grov kynisme. Den naive kjærleiken er sjetongane det blir spela med. Og nåde den som er dum nok til å følgje kjenslene sine. Innhaldet er eigentleg motbydeleg, men det spennande er den gode teksten og det verbale. Og sjølvsagt spørsmålet om kven som eigentleg lurar kven.

I den relativt nakne scenografien har aktørane lite anna enn dialogen å lene seg på, og spelet blir difor ofte noko flatt og unyansert. Gørild Mauseth er tydeleg til stades med mimikk, augekast og haldning, og dei to ungjentene som er ofra i historia (Julie Sofie Reite og Inga Ibsdotter Lilleaas) leverer truverdige og gode tolkingar. Men mennene blir ikkje så lette å fatte. Sigurd Seles formidling av Valmont gir meg til dømes inga forståing av kva det er som gjer at unge kvinner skulle falle for han. Regigrepet gir diverre for få nyansar, og sjølv om eg både kjenner historia og har sett filmen, har eg likevel store problem med å henge med i intrigen.

(Meldinga stod i Klassekampen onsdag den 17. februar 2021.)

MUSIKAL

«Så som i himmelen»
Nordland Teater
I samarbeid med Tromsø Kulturhus, MiNensemblet og Vocal Art
Av: Kay Pollak og Carin Pollak
Komponist: Fredrik Kempe
Omsett av: Ragnar Olsen
Regi: Morten Borgersen
Scenografi: Milja Salovaara
Musikalsk leiar: Tor-Petter Aanes og Sverre Tollefsen Laupstad
Arrangement: Simon Revholt
Koreografi: Jonas Digerud
Lysdesign: Martin Myrvold
Med: Andreas Hoff, Karoline Dons, Christine Guldbrandsen, Per-Egil Aske, Kirsti Torhaug, Rune Løding, Elisabeth Moberg, Espen Bråten Kristoffersen, Kristian Krokslett, Anna Karoline Bjelvin, Finn Arve Sørbøe, Marte Hansen og Kyrre Vanebo.

Ei forrykande og forførande framsyning.

Midt i ein pandemi der dei største teatera i landet er stengde, satsar Nordland Teater på sin største og dyraste produksjon nokon sinne. Med 27 aktørar på scena og over femti personar på turné, set dei opp musikalen «Så som i himmelen». Det er eit halsbrekkande prosjekt der mykje kan gå gale. Men premieren i Mo laurdag synte at det vesle regionteateret har laga ein produksjon som på alle vis kan måle seg med det meste.

Den svenske filmen «Så som i himmelen» frå 2004 blei raskt allemannseige, og historia er truleg kjend for dei fleste. Den 39 år gamle verdsberømte dirigenten Daniel Dareus (Andreas Hoff) avsluttar karrieren etter hjarteproblem, og flyttar til skulestova i den vesle staden Ljusgård i Norrland. Her har han sjølv vakse opp med så mykje mobbing at mora og han flytta frå plassen meir enn tretti år tidlegare, men nå er det ingen som kjenner han att. Daniel vil berre vere i fred, og nytte tida til å lytte, men let seg etter kvart overtale til å bli dirigent for det lokale kyrkjekoret. Det er ei brokete forsamling som hyser det meste av bygdas ulike fasettar, også bygdedyret. Daniel er tolmodig, får fram det beste i alle, og korets vårkonsert blir ein suksess. Men ikkje utan kostnad, for her er eit motsetnadsfylt og mangfaldig menasjeri. Det er den avundsjuke presten (Per Egil Aske), den grovt undertrykka og mishandla Gabriella (Christine Guldbrandsen), den sjølvopptekne snøskuterforhandlaren Arne (Finn Arve Sørbøe), den rettferdssøkjande prestefrua Inger (Kirsti Torhaug), og ikkje minst den kjærleikshungrige ungjenta Lena (Karoline Dons). Her blir det konfliktar og intrigar på kryss og tvers.

«Så som i himmelen» har det meste av dei tyngre ingrediensane i verdsdramatikken, og her er eksistensielle val og problem over ei låg sko. Det er hemn, svik, avundsjuke, død, makt, kjønnsroller, vald, men først og fremst kjærleik. Og det handlar om så mange sider av han. Sjølvsagt den erotiske, personifisert med det vakre forhaldet mellom Daniel og Lena. Men det er også det medmenneskelege, omtanken for dei svakare. Og så den vilkårslause kjærleiken til musikken. Historia har alle element i seg til å bli ei sentimental, klisjéfylt tåreperse, men i Morten Borgersens stramme og ikkje minst sjarmerande regi, er han milevis frå det spekulative. Mellom anna nyttar han humoristisk sjølvironi for å skape avstand. Ragnar Olsens språksikre omsetjing gjer også at både det lokale tilsnittet og humoren får god plass.

Milja Salovaara har laga ein scenografi som på imponerande vis gir rom for eit utal sceneskift og ulike settingar, men som også egnar seg for turné. Skifta skjer saumlaust og synkront, og det sju personar store orkesteret, synleg plassert på sidescenene, sørger for at det aldri er daudpunkt.

Med eit så stort ensemble er det tilnærma umogeleg å gi alle tilstrekkeleg personinstruksjon. Men Borgersen ga oss eit uvanleg samspelt og energisk ensemble der solide rolletolkingar stod i kø, og der songprestasjonane var tidvis formidable. Finn Arve Sørbøe og Kristian Krokslett sørga for avgjerande humoristiske brot. Kirsti Torhaug hadde ei nøktern og truverdig tolking av prestefrua, og Per Egil Aske synte oss ein prest som verkeleg sleit med å bli detronisert som maktperson. Christine Guldbrandsen som Gabriella viste på overtydande vis kor vanskeleg det er å gå frå ein overgripar. Og songen hennar rørte dei fleste. Andreas Hoff gav oss den skjøre og lett sårbare kunstnarsjela som har ein stor lidenskap i livet, og som får ein til. Men sjølv om Daniel er hovudpersonen, er det Lena som er motoren i framsyninga, og som driv henne framover. Det er takk vere Karoline Dons som i tillegg til formidabel stemmeprakt synte ei så mangesidig rolletolking at det er vanskeleg å forstå at dette er det første ho gjer på ei profesjonell scene.

(Meldinga stod i Klassekampen måndag den 15. februar 2021.)

TEATER

«Hei, kjære heim»
Turnéteatret i Trøndelag, Smia kulturhus, Leksvik
Av: Trønderhøns
Regikonsulent: Aslak Moe
Visuell utforming: Trønderhøns og Aslak Moe
Med: Marianne Meløy, Ingrid Bergstrøm og Siri Gjære
Musikk: Erlend Smalås og Kriss Stemland

Upretensiøst og sjarmerande om alt som knyter seg til det heimlege.

Med ujamne mellomrom har trioen Trønderhøns i mange år sett musikalsk, kritisk og ikkje minst humoristisk skråblikk på heilt vanlege og kvardagslege forhold. Dei tre er Siri Gjære, Marianne Meløy, og Ingrid Bergstrøm. På kvar sin kant har dei meir enn nok anna å halde på med, men frå tid til annan kjem dei saman og lagar kabaretar der dei auser av sitt overskot. Om det er noko som heiter feelgood-teater, så må det vere dette. Det er stundom godt å gå oppglødd og i godt humør ut av ein teatersal, og kanskje spesielt i tida vi nå er inne.

Det blir mykje heimeliv for dei fleste for tida, og då er det naturleg å setje søkeljoset på heimen, og alle fasettar av han. Heim er plassen vi kjem frå, staden vi bur, og det er ein metafor for å høyre til, for identitet og meir til. I ei lun setting med golvteppe og ein mjuk sofa tek dei tre oss med på ei musikalsk reise der dei i løpet av halvannan time er innom så ulike tema som kommunesamanslåingar, identitetspolitikk, namnetradisjonar, korsstingsbroderi og mykje meir. Dei er Marianne, Ingrid og Siri, og gjer det heile ganske nært og personleg ved å by på sjølve med ulike forteljingar frå oppvekst, bakgrunn og det heimlege.

Det tek til med uformell småprat med publikum. I bakgrunnen heng eit stort innramma flyfoto, som syner seg å vere frå Leksvik, kveldens arena. Dei tre spør salen om alt og inkje om staden og den nye kommunen Indre Fosen, og kommenterer og noterer flittig, før dei set i gong.

Marianne Meløy er ein god forfattar og ein minst like dyktig kåsør. Ho leikar seg med orda og serverer uvante vinklingar på det meste. Ingrid Bergstrøm og Siri Gjære kompletterer med sine historier, anekdotar og refleksjonar. Og saman med dei to dyktige musikarane Erlend Smalås og Kriss Stemland, byr dei på forførande musikk og eit drygt dusin songar, noko sjølvlaga og resten i ein litt blå og mollstemd country-tradisjon. Dei frir uhemma til publikum, og vi let oss villig forføre.

Framsyninga er laga for turné, og blir spela på eit titals ulike plassar. Sjølv såg eg henne i Leksvik og blei slått av kor mykje dette handla om det heimlege og kvardagslege akkurat der. Slik vil framsyninga endre seg frå stad til stad, og ikkje berre med små tilpassingar, men med store tekstlege og scenografiske endringar. Det ligg mykje arbeid og research bak dette, og det gir framsyninga ein ekstra lun og heimekoseleg dimensjon. Eg skal ikkje seie meir, men her ligg mange hyggelege overraskingar for den som er opptatt av og glad i heimstaden sin. Sjølv gjekk eg særs oppglødd ut i vinterkulda og kjende at det var godt å bli tatt med heim.

(Meldinga stod i Klassekampen måndag den 15. februar 2021.)

TEATER

«Frk. Frankenstein»
Trøndelag Teater, Studioscena
Av: Mary Shelley og Hildur Kristinsdottir
Regi og dramatisering: Hildur Kristinsdottir
Scenografi og kostyme: Katja Ebbel
Lys- og videodesign: Oscar Frostad Udbye
Komponist/lyddesign: Kristoffer Lo
Med: Janne Kokkin, Jo Saberniak, Emma Caroline Deichmann og Trond-Ove Skrødal

Ei spennande vinkling, men der alt for mykje skal med.

Då atten år gamle Mary Shelley sommaren 1816 skreiv romanen «Frankenstein», skreiv ho seg også til fulle inn i litteraturhistoria. Ikkje berre var ho ung, umerittert, og i tillegg kvinne, men ho grunnla samstundes også ein ny litterær sjanger. Dei fleste forbind henne berre med denne skrekkromanen, men både bakgrunnen og det særs turbulente livet hennar, og ikkje minst den seinare litterære produksjonen, gjer at personen Mary Shelley er langt meir interessant enn som berre ei «one-hit-woman». Dette har regissøren og dramatikaren Hildur Kristinsdottir tatt tak i og laga ei metaframsyning med uendeleg mange lag, – ei historie om historia.

I ein scenografi, og med kostyme, som ein må kalle maksimalistisk, men som i Katja Ebbels sikre utforming likevel er særs velfungerande, er det Mary Shelley sjølv (Janne Kokkin) som fortel, tar del og kommenterer. Dei øvrige aktørane er skorne ned til dei tre viktigaste. Det er vitskapsmannen Victor Frankenstein (Jo Saberniak), Elizabeth, forloveden hans (Emma Caroline Deichmann) og det er «vesenet», ofte feilaktig framstilt som «monsteret» (Trond-Ove Skrødal). Sjølv om framsyninga i stutte trekk går gjennom det meste av handlinga frå boka, er dette i større grad forteljinga om ho som skapte han som skapte, altså lag på lag om det kreative. Mange forfattarar kan oppleve at personane og historiene deira tek til å leve sine eigne liv. Slik er det også her, der Shelley mistar kontrollen over Frankenstein som igjen mistar kontrollen over vesenet. Og samstundes sit Elizabeth heime som ein Ibsensk Solveig, skriv brev og ventar.

Med tidvis spektakulær lyssetting av Oscar Frostad Udbye, og med flott tonefølgje frå Kristoffer Lo, er det ei innsiktsfull og spennande forteljing Kristinsdottir rullar ut. I det som kan minne om ei sandkasse spelar dei fire ut ei mengd aspekt og problemstillingar rundt det å gi liv til eit anna vesen, det vere seg barnefødslar eller laboratorieforsøk. Her er det etiske spørsmål så det held, og problemet til framsyninga er at det maksimalistiske ved den fysiske presentasjonen, også gjeld tematikken. I botn ligg sjølvsagt at alle har eit ansvar for det dei måtte lage. Men her blir det så alt for mykje ein skal innom. Det heile mistar retning og prioritet, og blir ein lang potpurri over ulike etiske dilemma. Det er tidvis godt ensemblespel, men Kristinsdottir har vald ein stor grad av overspel som ikkje er like heldig. Ruvande og mest interessant er Janne Kokkins gamle Mary Shelley som ser attende på det ho har gjort. Varsamt, men tydeleg skapar ho eit forståeleg portrett av ho som skapte han som skapte.

(Meldinga stod i Klassekampen tysdag den 9. februar 2021.)

TEATER

«Habitat»
Teatret Vårt, Ålesund
Av: Fredrik Longva
Regi: Fredrik Longva
Scenografi og kostyme: Erika Sjödin
Lysdesign: Jonas P A Fuglseth
Musikk: Vera Krohn Svaleng
Med: Catharina Vu, Preben Lillebø Rongve, Amalie Sofie Ibsen Jensen, Benedikte Sandberg og Lars Halvor Andreassen

Ei framsyning med mange gode idear, men som freistar å femne for vidt.

Det er tidleg haust, skulen har starta opp att, men i løpet av sommaren har tenåringsjenta Angeline forsvunne. Nå blir ho funne. Ho har drukna i ei elv. I sorga etter bestevenninna si flyttar Tara (Catharina Vu) ut i skogen, i det ho kallar Habitatet. Der bur ho for å finne ut av seg sjølv og kome vekk. Den roa får ho ikkje, for her kjem etter kvart heile skulen, personifisert ved fire av elevane. Det er den sjølvopptekne og poserande elevrådsleiaren Nadia B (Benedikte Sandberg) og den litt naive følgjaren hennar, Nadia H (Amalie Sofie Ibsen Jensen). Og så er det Ferdinand som etter kvart blir Taras einaste fortrulege (Preben Lillebø Rongve), og Michelangelo (Lars Halvor Andreassen) som er Angelines tvillingbror.

Den unge regissøren og dramatikaren Fredrik Longva regidebuterte med «Dødsdansen» på Trøndelag Teater i 2019. Framsyninga fekk ei rekkje Heddanominasjonar, mellom anna for beste regi. I haust var han attende på same teater med regien på «Fruen fra havet», ei leiken framsyning som ville litt for mykje. Nå debuterer han som dramatikar, og har også sjølv regien. «Habitat» er ein tekst som burde appellere til ungdomen for her er referansar til mykje problemstoff for denne aldersgruppa. Det er venskap, utanforskap, homsekjærleik, omsorgssvikt eller mogelege overgrep, sjølvopptekne leiartypar og influensarar, forbrukssamfunn og miljøvern, og meir til for den som leitar. Det er ein tekst med haugevis av tilløp, mykje symbolikk og eit utal gode idear, men som vil alt for mykje. Slik missar innhaldet tydeleg retning, og mange av tema Longva tek opp, blir berre vage indikasjonar han aldri får følgd opp og gjort meir ut av.

På den relativt vesle scena i Arbeideren i Ålesund sit publikum på tre sider av det som i Erika Sjödins ganske talande scenografi illuderer ein skog. Mørke plastremser og fin bruk av lys skapar rette scener og situasjonar. Her har Tara busett seg. Og hit kjem velmeinande elevar for å gi Tara den hjelpa ho ikkje vil ha. Det er ikkje så vanskeleg å identifisere seg med og kjenne att sorga i den litt stillfarne tolkinga Catharina Vu gir av Tara. Og i samspelet med den fortrulege Ferdinand (Preben Lillebø Rongve) er det fleire finstemte scener. Men i hovudsak blir det for mykje skjemmande overspel for å få fram tydelege roller i det som er ei alt for utydeleg forteljing. Når aktørane ofte spelar med ryggen til publikum, blir også manglande diksjon eit stort problem.

Fredrik Longvas tekst grip rett inn i kvardagen til ungdomen, og det skal han ha honnør for. Men på vegen frå manus til teater blir mykje uklårt. I staden for å gi oss meir innsikt i kva som gjorde at Angeline drukna, blir det berre mange lause hint.

(Meldinga stod i Klassekampen tysdag den 2. februar 2021.)

TEATER

«Sportskoret»
Teatret Vårt, Molde
Av: Elfriede Jelinek
Omsett av: Elisabeth Beanca Halvorsen
Regi og scenografi: Kristian Lykkeslet Strømskag
Med: Sara Fellman, Johanna Mørck og Julie Støp Husby

Ein intelligent tekst formidla utan tilstrekkeleg dramatisering.

Den austerrikske forfattaren og dramatikaren Elfriede Jelinek fekk nobelprisen i litteratur i 2004 og har ein solid produksjon bak seg av både romanar og dramatikk. Likevel er det forbausande sjeldan at ho blir sett opp på norske teater. Difor skal Teatret Vårt ha ros for at dei nå presenterer «Sportskoret». Med fotballen som bakteppe og metafor freistar dei å seie ein del om mellom anna makt, kjønnsroller og feminisme.

Jelineks tekst er relativt stutt og skrive som ei form for argumentasjonsrekkje, og ikkje som eit drama med roller og scenetilvising. Tittelen viser til at dette er eit kor, og eg oppfattar også teksten som eit kor av mange ulike stemmer. Jelinek leikar seg med språket, og manuset er fullt av språklege dobbel- og trippeltydingar der ein skal henge godt med for å få med seg alt. Det er ein tett og særs god tekst, og Elisabeth Beanca Halvorsens omsetjing har greidd det kunststykket det er å få med seg det aller meste av denne språklege leiken der kontrastar, kjønnsrelaterte og kulturelle tolkingar og mykje meir byr på ei oppleving i seg sjølv. Samstundes er dette også gjennomsyra av underliggjande feminisme og kritikk av kjønnsroller og ujamne maktforhold.

Teatret Vårt og regissør Kristian Lykkeslet Strømskag presenterer oss for tre kvinnelege fotballspelarar, Sara Fellman, Johanna Mørck og Julie Støp Husby, som på ei scene forma som ein fotballbane framfører teksten nærast som ei rekkje monologar med litt interaksjon. Her er ikkje noko kor, og det heile blir litt forvirrande fordi det er vanskeleg å forstå om dette er tre konkrete kvinnelege idrettsutøvarar, om dei er generelle representantar for kvinneidretten, eller berre mange ulike stemmer. For eg oppfattar at det faktisk også er mannlege ytringar her. Dei tre på scena har fått alt for lite å spele på. Og ein intelligent og leiken tekst blir såleis framført som ei lang rekkje med ord utan tilstrekkeleg dramatisering og utan at spelet har særleg samanheng med orda.

(Meldinga stod i Klassekampen fredag den 29. januar 2021.)

TEATER

«Romeo og Juliet»
Trøndelag Teater, Hovudscena
Av: William Shakespeare
Omsett av: Hans Magnus Ystgaard
Regi: Kjersti Haugen
Scenografi og kostyme: Katrin Bombe
Lysdesign: Eivind Myren
Komponist/lyddesign: Magnus Børmark
Koreografi: Svetlana Stokke/Tor Ivar Hagen
Med: Ragne Grande, Carl Martin Eggesbø, Hildegunn Eggen, Madeleine Brandtzæg Nilsen, Hans Petter Nilsen, Mira Dyrnes Askelund, Jon Lockert Rohde, Madalena Sousa Helly-Hansen, Tor Ivar Hagen, Mats Moe, Emil Olafsson og Magnus Børmark

Ei ungdommeleg, opplevingsrik og mangefasettert framsyning som peikar framover.

Det er ikkje mykje som minner om gamle Verona når vi kjem inn i salen på Trøndelag Teater. I Katrin Bombes symboltunge scenografi er hovudscena fylt med eit par hundre grå skumplastkubar. Det liknar på ein ruinhaug, eller ei verd fullstendig i oppløysing. Og vi skal ikkje ha sett mykje av denne versjonen av William Shakespeares «Romeo og Juliet» før vi forstår at det er akkurat det regissør Kjersti Haugen vil syne oss. Det er ei framsyning som er litt dystopisk, men samstundes optimistisk, rocka, burlesk, særs humoristisk og leiken og ikkje minst uvanleg tydeleg og forståeleg. Det siste handlar om språket. Hans Magnus Ystgaard, ein språkleg trollmann, har tidlegare omsett fleire av Shakespeares komediar til Sparbu-dialekt, og slik gjort innhaldet langt meir tilgjengeleg enn dei tidlegare noko gamalmodige omsetjingane. Nå har han også omsett «Romeo og Juliet» og resultatet er formidabelt. Det er ein leiken musikalitet i Ystgaards språk som gjer teksten til ei oppleving i seg sjølv.

«Romeo og Juliet» blir som oftast spela som den store fjortiskjærleiken der dei to unge elskande slit med at familiane deira ligg i ein øydeleggjande strid, og der det endar i langt meir død enn kjærleik. At så mange døyr får til slutt familiane til å avslutte krigen, men dette kjem ofte i skuggen av dei store kjenslene. Kjersti Haugens regi viser oss i staden eit samfunn i kaos der kjærleiken er eit ungdommelege opprøret som både er rett og naudsynt. Dette gjer ho gjennom godt synleg undertekst og ingen moraliserande peikefinger. For undervegs gir ho oss ei uvanleg mangefasettert framsyning full av innfall, overraskande populærkulturelle referansar, humor, og sjølvsagt sterke kjensler. Men samstundes tru mot både Shakespeares tekst og forteljing. Eit viktig og godt grep er at det klassiske koret er erstatta av dramatikkens vel så klassiske narr, ein person som er både forteljar og kommentator. Han er glitrande formidla, på same tid sårt og humoristisk og ikkje minst musikalsk, av Hans Petter Nilsen.

Katrin Bombes scenografi er heilt utypisk, men symboltung og overraskande illustrerande. Kubane gir illusjonar om ruinar og oppløysing, om øydeleggjande murar mellom menneska, men også om byggjeklossar som kan forme ei ny framtid. Og ut av dette kaoset kjem det aktørar i fantasirike kostyme som både gir assosiasjonar til gamle dagars Verona og til vår tid. Kontrastane er mange, og det heile kunne ha blitt kaotisk, men med kreativ lyssetting av Eivind Myren og sinnrik bruk av eit semitransparent bakteppe og silhuettar, blir det også laga vakre bilde som gir framsyninga eit eige visuelt preg.

Magnus Børmark har skrive musikk i ei blanding av lyriske songar, lydkulissar og heftige gitar-riff som toppar seg i eit mektig crescendo i finalen. Han er sjølv til stades som både songar og musikar på scena, og saman med Hans Petter Nilsen som narren, er han med på å gi framsyninga ein ekstra dimensjon, ein musikalitet som står godt til Ystgaards like musikalske språk.

Eit samspela og strålande opplagt ensemble formidlar på elegant vis den hårfine balansen og kontrastane mellom det alvorstunge, den heftige kjærleiken og det fullstendig lausslopne og humoristiske. Eg har alt nemnt Hans Petter Nilsens såre, musikalske og humoristiske tolking av narren, ei rolle som er heilt naudsynt for framsyninga. Mira Dyrnes Askelund gir oss ein energisk og nesten burlesk Mercutio. Og Madeleine Brandtzæg Nilsen, med solid røynsle frå fleire tidlegare Shakespearekomediar i Ystgaards språkbunad, er på same tid ei myndig og humoristisk fru Capulet.

Ragne Grande og Carl Martin Eggesbø formidlar ei ganske annleis tolking av dei unge elskande, men likevel inderleg, overtydande, og ikkje minst tydeleg og særs forståeleg. Dei gir oss verkeleg ein «Romeo og Juliet» for vår tid.

(Meldinga stod i Klassekampen måndag den 25. januar 2021.)