Amund Grimstad

TEATER

«At₂C₁₄H₂OO₂»
Lager 11, Trondheim
Av Ingvild Tiller Naustan
Regi: Ingvild Tiller Naustan
Lyddesign: Katrine Roland
Live musikkomposisjon: Kristin Lundemo Overøye
Med: Kristin Lundemo Overøye, Sondre Mattis Hanssen Flakstad og Sofie Aalstad Jansen

Ein absurd og artig kommentar til både pandemi og akademia, men som nok freista å femne litt for mykje.

I om lag ti år har Trøndelag Teater saman med Kjernehuset og Rita Abrahamsen gitt fagleg hjelp og ikkje minst scene til ungdom mellom 13 og 19 som vil forsøke seg som dramatikarar. Prosjektet «Unge dramatikere» har vore spennande å følgje, og etter kvart ser vi også varige resultat. Både Ibrahim Fazlic og Daria Glenter har for lengst etablert seg som dramatikarar, og torsdag var det duka for Ingvild Tiller Naustans debut som både dramatikar og regissør på ei heilaftans framsyning. For seks år sia, som syttenåring, imponerte ho stort med «Forbudt kjærlighet» på «Unge dramatikere». Blant dei seks som blei presenterte det året, var dette den desidert beste. I meldinga mi omtala eg det som «Ei skikkeleg buskishistorie om eit norsk landsens familiedrama frå langt tilbake i tid, full av absurd humor». For eit par år sia såg eg eksamensframsyninga hennar på NTNU, men det resulterte ikkje i noka teatermelding.

Torsdag var det premiere på «At₂C₁₄H₂OO₂» på Lager 11 i Trondheim, eit stykke Ingvild Tiller Naustan både har skrive og regissert, og som var ei nesten to timars framsyning. Som tittelen tyder på, handlar det om forkjøling med ei litt meir vitskapleg tilnærming, og sjølvsagt om pandemien, men også om forskingshierarkia på universitetet, både i dag og langt attende, om feminisme, litt samlivsproblematikk, om å vere tru mot ideala sine, og faktisk eit utal andre tema.

Scena er ein black box med ein skjerm og eit stort garderoberack. Det forstår vi raskt årsaka til, for her er det tre skodespelarar som i ei mengd stutte tablå med raske og mange skift spelar meir enn femti roller. Tre av figurane går igjen gjennom heile framsyninga. Det er det unge ekteparet Guro (Kristin Lundemo Overøye) og Vegard (Sondre Mattis Hanssen Flakstad) der ho er biolog, forskar og nytilsett postdoc medan han er dramatikar. Den tredje er den paternalistiske professoren (Sofie Aalstad Jansen) som nok har gjort sitt viktigaste forskingsarbeid, og som nå vil vegetere på yngre forskarar og stele æra for det dei gjer.

Guro er monomant opptatt av faget, og det er ikkje rart for ho meiner å ha funne rota til forkjøling og slik sett også dei ulke pandemiane. Dette ønsker ho å gjere noko med, men møter motstand frå professoren som vil ha ei hand på rattet. Vi meir enn anar at han også vil ha hand på anna. (!) Og heime går mannen til Guro for lut og kaldt vatn. Naustan har tatt med seg noko av det absurde universet eg fall for med framsyninga for seks år sia, for her er eit bakteppe av Spanskesjuke, Svartedaude og andre epidemiar som på humoristisk vis, som ein Karius og Baktus, er livredde for eigen eksistens.

Guro går til verket med stor entusiasme, og ettersom Kristin Lundemo Overøye også er ein meir enn habil cellist, har dei vald å framstille forskings- og formidlingsarbeidet hennar gjennom heftig cellospel. Det er eit godt og særs illustrerande grep som gir framsyninga ekstra dimensjonar.

Så langt, så bra, men framsyninga har også openberre problem. Ho nærast ropar på ein dramaturg, for gjennom nesten to timar er det så mange tema ein skal innom, at det heile tidvis blir eit hektisk kostymeskift der nokre av tablåa aldri blir lange nok til å stå på eigne bein. Produksjonen hadde stått seg på å bli stramma inn vesentleg, og her er mange darlings to kill.

Dei tre på scena spelar meir enn femti roller, og det er ei krevjande og relativt tekstrik oppgåve dei har gått til med stor energi, og det imponerer. Men med så mange skift og roller, blir det vanskeleg å skilje, og sjølv om kostyma er meir enn eintydige, blir dei ulike rollene vist med alt for mykje overspel, og nokre gongar ganske teatralt. Unnataket er Kristin Lundemo Overøye som har eit langt større register, og som på varsamt vis greier å nyansere i staden for å overspele.

TEATER

«Virvelvind»
Teatret Vårt, Molde
Av: Nina Wester og ensemblet
Basert på musikk av Ane Brun
Regi: Nina Wester og Kristian Lykkeslet Strømskag
Arrangør og musikalsk ansvarleg: Simon Revholt
Scenografi og kostyme: Daniel Åkerström-Steen
Lysdesign: Jonas P A Fuglseth
Koreografi: Martha Standal
Musikarar: Sindre Klykken, Lauritz Skeidsvoll, Jo Inge Nes og Rune Tylden
Med: Sara Fellman, Kjersti Botn Sandal, Johanna Mørck, Bjørnar Lisether Teigen og Lars Melsæter Rydjord

Eit kreativt forteljargrep gjer at «Virvelvind» både blir ein hyllest til Ane Brun og ei teaterframsyning på eigne bein.

Eg skal ikkje påstå at det er ein trend, men dei siste åra har mange teater laga framsyningar basert på kjende og populære songarar og låtskrivarar, ofte med eit lokalt tilsnitt. Nå har Teatret Vårt i Molde tatt tak i musikken til byens eigen Ane Brun, og ikkje minst det tekstlege universet hennar. Framsyninga «Virvelvind» hadde premiere torsdag.

Utfordringane er mange når ein skal lage teater av ein songskatt som ikkje har nokon raud tråd å spinne ei forteljing på. Ein kan lage ein konsertversjon, men då blir som oftast originalen å føretrekkje. Eller ein kan freiste å lage ei historie som bind låtane saman, men slikt kan fort bli ei tvangstrøye. Nina Wester, som har skrive manus, og saman med Kristian Lykkeslet Strømskag også hatt regien, har vald ei løysing som synte seg å fungere optimalt. Fem ganske ulike personar ramlar inn på ein fest som er om lag like kaotisk som Daniel Åkerström-Steens illustrerande scenografi. Ein fest har sin eigen dramaturgi. Det er fart og halloi, det er store kjensler, det er depresjon og fyll, det er håp og ikkje minst lengten etter at det vidunderlege må skje, at kjærleiken skal oppstå. På ein fest er ikkje handlinga rettlina, men kan ha store brot. Slik har Wester greidd å la dei ulike tablåa spele opp mot og saman med dei sytten songane som på dette viset blir ein integrert del av oppsetjinga. At ho også har greidd å skrive mykje god og intelligent dialog inn i det heile, gjer at framsyninga også blir ståande på eigne bein som teater.

Ane Brun skriv og syng på engelsk. På oppdrag frå teateret har ho omsett dei aktuelle songane til moldedialekt, og det har vore overraskande vellukka. Og for meg blei det nå så tydelege tekstlege universet hennar ei openberring som verkeleg løfta framsyninga. I arrangementet av musikken har Simon Revholt hatt stor fridom, og laga ein sjangermiks som står godt til det tekstlege og dei ulike stemningane. Det fire mann store orkesteret trakterer eit utal instrument, er synlege på scena, tar del i festen og leverer solid akkompagnement og musikalsk bakteppe. Og dei fem festdeltakarane er alle typar vi kjenner att og som er lette å identifisere seg med. Aktørane gir oss eit godt, velregissert og songsterkt ensemblespel. Og i spissen må eg få framheve Sara Fellman som nok ein gong syner eit spesielt scenisk nærvær og imponerer med eit særs mangefasettert register.

(Meldinga stod i Klassekampen måndag den 22. mars 2021.)

TEATER

«Supernova»
RAA Produksjoner, Vitensenteret i Trondheim
Manus og regi: Ane Aass
Videodesign: Tone Myskja
Musikk: Maria Kannegaard og Siri Gjære
Lyddesign: Erlend Solli Aune
Lyskonsulent: Sune Schjelderup
Med: Madeleine B. Nilsen

Ei uvanleg vakker og sanseleg teaterframsyning om noko av det mest tabuiserte som finst.

Det vesle teater- og produksjonsselskapet RAA Produksjoner har heilt sia starten i 2005 laga framsyningar for barn og ungdom der vanskelege og ofte tabuiserte problem blir behandla varsamt og med stor innleving. Slik er det også med den siste produksjonen deira, «Supernova», som hadde urpremiere i planetariet i Vitensenteret i Trondheim denne helga. Med nydelege, og lett forståelege metaforar tek dei denne gongen opp eit så vanskeleg tema som kva som skjer når ein av foreldra dine blir sjuk og dør.

Målgruppa for framsyninga er barn frå åtte år og oppover, og Fredrikke, hovudpersonen sjølv, er ei jente om lag på denne alderen. Fredrikke (Madeleine B. Nilsen) er ei heilt vanleg jente som bur saman med mor og far, og som lever eit relativt sorglaust liv. Det er mykje som tyder på at ho er ei skikkeleg pappajente. Så ein dag får ho vite at pappa er sjuk, at han har ein kul i magen som må opererast bort, og at det er kreft. Det er eit ord ho kan, og som ho forbind med død. Og når ho, som ein unge utan dei vaksne sine atterhald, spør direkte om pappa skal døy, blir svaret nei. I staden tek faren henne med ut under stjernehimmelen og fortel om den, om galaksar, endeløyse, om tid, vektløyse og om dei verkeleg store spørsmåla. For menneska har alltid stjernene og himmelkvelvinga bydd på symbolikk, myter og tolkingar, i tillegg til faktisk hjelp og assistanse. Pappa er tidlegare sjømann og fortel også om korleis ein før i tida navigerte etter stjernene.

Firmamentet byr som kjent på eit utal tolkingar og mogelege metaforar, og manusforfattar og regissør Ane Aass nyttar dei i rikeleg monn. Stjernebildet Kassiopeia består av fem stjerner, men slik har det ikkje alltid vore. Supernovaen SN 1572 eksploderte og forsvann. Når pappa fortel Fredrikke om det, undrar ho seg difor over om ho kanskje er del av familien Kassiopeia. På same vis blir det trekt parallellar til atom, celler, – og kreftceller. Kan ein sjå likskap mellom korleis ei stjerne og ein kreftsvulst oppstår? All metaforbruken er kreativ, pedagogisk og gjer at dette blir både forståeleg og underhaldande, – ja til og med underhaldande trass i den ganske mørke settinga. For pappa blir diverre etter kvart ein «supernova».

Under kvelvinga i planetariet i Vitensenteret er det berre ei seng, ein globus og ei stålampe. I dette rommet (i dobbel tyding) framfører Madeleine B. Nilsen historia som ein monolog. Ho har ei innleving og ei eiga evne til å framstå ungjenteaktig, og gir oss ei særs truverdig og levande tolking av Fredrikke. Vi blir med på heile reisa frå faren får diagnosen, gjennom alle forteljingane hans om stjernene og verdsrommet, gjennom operasjon og sjukdomsforløp der han ikkje lenger har same tolmod og humør som før, og til han blir ein supernova.

Trass i Madeleine B. Nilsens gode tolking, er det likevel framsyningas uvanleg vakre bruk av samspel mellom musikk, animasjon og spelet hennar som gjer at dette blir slik ei mektig teateroppleving. Kunstnaren Tone Myskja har laga opplevingsrike og fantastiske animasjonar, strekteikningar som utviklar seg til noko større og som nesten får eige liv når dei blir projiserte på den flotte himmelkvelvinga i planetariet. Og Maria Kannegaard og Siri Gjære har skrive musikk som er nydeleg, skjør og like varsam som resten av produksjonen. Slik blir denne vesle framsyninga på berre førti minutt ei sjeldan god sanseleg oppleving der eitt av dei vanskelegaste temaa som finst blir handsama på ein forståeleg, naturleg og forsiktig måte. Under Fredrikkes stjernehimmel forstår etter kvart både ho og vi at vi er del av noko større. Barn er mykje meir rasjonelle vesen enn mange trur, og gode forklåringar er alltid langt betre enn trua på at det er mogeleg å skåne dei for alt som er vondt og vanskeleg. Ane Aass har med denne produksjonen synt oss korleis også dei mest tabuiserte områda kan bli gitt eit kunstnarleg uttrykk og bli behandla både vakkert og varsamt.

(Ein forkorta versjon stod i Klassekampen tysdag den 23. mars 2021.)

TEATER

«Best før»
Turnéteatret i Trøndelag, Smia, Leksvik
Av: Rickard Fuchs og Krister Classon
Omsett og tilarbeidd av Tore B. Granås
Regi: Nora Evensen
Scenografi og kostymedesign: Berit Haltvik With
Lysdesign: Simen Høy Aasheim
Med: Tore B. Granås

Mange artige poeng om aldring og å føle seg utgått på dato, men lite nytt.

Tore (Tore B. Granås) var 45 år i går, feira dagen med nokre få venner, og i dag har han tatt seg fri for å kome seg. Slik var det ikkje før då han kunne gå rett frå fest og på arbeid, og attpå til greie eit par timar fotballtrening på slutten av dagen. Alderen gjer sitt. I ein toaktars monolog tek Granås oss med gjennom både sine eigne røynsler og forfattaranes meir generelle refleksjonar over det å gradvis bli eldre.

I eit intimt heimemiljø i Berit Haltvik Withs scenografi kjem vi tett på Tore når han både ser attende, framover og reflekterer over kva det blei av dei vala han tok i livet. Tore kan vere kven som helst. Han har arbeid, ein heim, kone og ein son. Nettopp fordi han er så fullstendig vanleg, blir det lett å kjenne seg att for publikum. Og ikkje berre for jamaldrande menn (og konene deira), men for oss alle. Her er flust av gode og gjenkjennelege poeng, så låtten sit relativt laust i salen. Men det var langt igjen til gapskratten.

Stykket blei skrive for rundt tjue år sia av svenske Rickard Fuchs og Krister Classon, og ber i mange av poenga og referansane preg av litt utgått dato. I form blir det presentert som ein vanleg standup-komedie med stadig og direkte kontakt med publikum. Gjennom den tekstrike monologen tek Granås oss med til det meste når det gjeld aldring og midtlivskrise, og ganske mykje meir. Og i det ligg også framsyningas største problem. Ho er for omfattande, tar opp for mange tema og er først og fremst særs føreseieleg. Sjølvsagt er det mange gode poeng og mykje artig, men det meste er nok godt kjend.

Teksten er omsett og tilarbeidd til norske forhold av Tore B. Granås sjølv. Det gjer sjølvsagt at han er fortruleg med han, og i rolla som Tore er han trygg, får vist mykje av registeret sitt, både det sårbare og det komiske. Han tar seg gode pausar, vender seg direkte til publikum, og det er Granås si gode tolking som bergar framsyninga. Men han er ikkje like heldig med moderniseringa og tilpassinga til norske forhold. Vel er det slik at interessene endrar seg med åra, og ein 45-åring likar ofte ting han ikkje ville ha tatt i med ei eldtong som tjueåring. Likevel har eg vondt for å tru på ein 45 år gamal mann som påstår å hygge seg med gamle fjernsynsopptak av «Husker du» med Odd Grythe.

Nora Evensens regi kunne med fordel ha vore strammare, og tilarbeidinga til norsk burde ha vore meir treffsikker. Dramaturgisk går det stort sett i eitt, og sjølv om finalen gir ein ny vri og ein optimistisk punchline, er dét eit poeng dei fleste ville ha tenkt ut sjølve då dei las stykkets tittel.

(Meldinga stod i Klassekampen måndag den 15. mars 2021.)

TEATER

«Forelska!»
Rosendal Teater, sal 2
Av Kompani Morell
Co-produsert av DansiT og Rosendal Teater
Konsept utvikla med: Emely Read & Nicolas Barton Wines
Regi: Ane Aass
Koreografi: Karoline Bergh Ellingsen
Lysdesign: Ingrid Skanke Høsøien
Med: Karoline Bergh Ellingsen og Emilie Mordal

Leikent, varmt, humoristisk og velspela om kor fint det er å vere forelska.

Det er inga aldersgruppe som har monopol på å vere forelska. Jamvel om hormona herjar som verst i puberteten, og det er dei fertile åra etterpå som har fått hegemoniet både i litteraturen og dramatikken, er forelsking noko som kan skje med folk i alle aldrar. Det har den vesle gruppa Kompani Morell tatt tak i med ei vakker, varm, velspela og ikkje minst sjarmerande lita framsyning som hadde urpremiere på Rosendal Teater i helga. Kompaniet består av Karoline Bergh Ellingsen frå Trondheim og Emilie Mordal frå Klæbu (som frå kommunesamanslåinga i fjor også er Trondheim). Ellingsen er utdanna dansar og Mordal skodespelar, men båe har meir enn brukbar kompetanse på den andre sitt felt, og i denne framsyninga utfyller dei kvarandre på eit framifrå vis.

I ein enkel scenografi med ein benk som også kan vere reol, nokre puter og bøker fortel dei to at dei er Karoline og Emilie, og at dei har sett seg føre å lage ei framsyning om å vere forelska. Så dei har gått til forskinga, prata med folk og lese ei mengd kjærleiksromanar. Og med utgangspunkt i seg sjølve går dei til verket og presenterer det som vel dei fleste vil hugse som si første forelsking, – den ganske naive og uskuldsreine, men akk så sterke forelskinga på barneskulen. Karoline har funne dagboka si frå dei siste åra før ungdomsskulen, og den handlar om ein person. Det er ikkje henne sjølv, men Han med stor H, som ho for at dette ikkje skal bli alt for kleint, kallar Lukas.

Med opplesing frå dagboka til Karoline, frå søte draumar om det som aldri blei, naivistisk ungjentelyrikk og ikkje minst sjølvskriven song, får vi presentert vakre og fine minne som heilt sikkert kunne ha vore frå barndomen til dei fleste i salen. Og med nydelege saumlause brot gir Emilie oss litt pedagogisk faktaopplysning om dei ulike hormona som rir kroppen vår. Kva er det som gjer at det kjennest så godt å vere forelska, og som gjer at vi handlar så irrasjonelt? Med ei fin veksling av historiske tablå, lun og litt sjølvironisk humor, fakta om kropp og hormon og ikkje minst illustrerande og vakker dans, får dei fram det vi alle kjenner så godt, men som for aldersgruppa det gjeld kan vere litt kleint å prate om. Dei ufarleggjer det meste og viser oss, og kanskje i første rekkje målgruppa, at slik har menneska vore til alle tider. Og at det er fint og godt sjølv om det stundom kan vere både leit og sårt.

Emilie Mordal har eg følgd sia ho debuterte som ei imponerande Alice i Teaterlaget i BUL si legendariske oppsetjing «Alice i Eventyrland» i 2007 og via fleire solide roller på institusjonsteater etter at ho var ferdig utdanna. Karoline Bergh Ellingsen har eg ikkje hatt høve til å sjå på scena før nå. Men dette er to unge damer som står uvanleg godt til kvarandre. Og som eg alt har skrive, utfyller dei kvarandre og blir stundom nærast som eitt. Dei er båe trygge i rollene, og det er tydeleg at dette er noko dei er meir enn fortrulege med. Regien til Ane Aass gir gode saumlause brot i vekslinga mellom forteljing, dans og fakta. Den forsiktige, vare, men likevel så velfungerande lysdesignen til Ingrid Skanke Høsøien er med på å understreke det varme og visuelle. Karoline Bergh Ellingsens dans er både vakker og illustrerande, og i nokre scener går dansen og dei to på scena opp i ei høgare eining.

«Forelska!» er ei leiken, levande, tilsynelatande enkel, men varm og god lita framsyning som eg trur vil gå rett inn i kvardagen til målgruppa, men som også vekkjer til live minna i alle dei av oss som har hatt den gode kjensla det er å vere forelska.

TEATER

«Grrls over 60»
Rosendal Teater
Av: Panter Tanter Produksjoner
Manus: Creacion Colectiva
Regi: Panter Tanter/Azra Halilovic
Scenografi: Brit Dyrnes
Video: Hanna Fauske
Dans: Celine Meillaurd
Med: Kari Hustad, Sissel Horghagen og Berit Rusten

Fargerik og frodig feiring av kvinna i «den tredje alder».

Trioen Panter Tanter, som består av Berit Rusten, Sissel Horghagen og Kari Hustad, har i ei årrekkje vore eit opprørsk uroelement i trøndersk teaterliv. Med ikkje så reint lite ballast frå dei gamle propagit-teatera har dei skapt sin eigen sjanger og laga både tradisjonelle produksjonar og meir geriljaprega performance. Stundom er dei i overkant insisterande, men det dei gjer er alltid dagsaktuelt og aldri likegyldig.

Nå har dei laga ein produksjon som tek opp eit fenomen dei kallar «alderisme», og som handlar om aldring, og om folks og samfunnets haldning til eldre kvinner. Det er blitt ei utdjuping og problematisering av temaet, men kanskje vel så mykje ei musikalsk og scenisk feiring av godt vaksne kvinnfolk.

Med seg denne gongen har dei den langt yngre dansaren Celine Meillaurd. Det har vore eit godt val, for dansen hennar visualiserer og bind framsyninga saman slik at ho ikkje berre blir ei rekkje frittståande tablå. Det opnar med ein slags spastisk dans som eg oppfatta som ei tilbliing, knoppskyting eller fødsel, om du vil. For dette handlar om livet og livslaupet. Heilt til endes. I ein fargerik scenografi, laga av kunstnaren Brit Dyrnes, og i spektakulære kreasjonar fortel dei tre oss at dei vil attende til punken. Ikkje til musikken, men til opprøret. Og med knurrande r’ar fortel dei oss at «Grrrls over 60» er opprørske damer som mellom anna kviler på skuldrene av amerikanske «Guerrilla Girls» og russiske «Pussy Riot».

I ei mengd tablå der sceneskifta ikkje alltid er like saumlause, tek dei oss til ulike sider ved aldringa, til samfunnets usynleggjering og utstøyting, til skam over kropp og utsjånad, og til kva einskilde gjer for å stoppe og skjule det nokre ser som forfall, men som like gjerne kan kallast patina. Dei syner kva for ressurs eldre kvinner er, og at kulturlivet hadde vore nærast fritt for publikum og brukarar var det ikkje for det vi forakteleg kallar kulturkjerringar.

Og med videoprojeksjonar og ei blanding av ganske frivol humor og beiskt alvor, og ikkje minst gjennom ei rekkje flotte og velharmoniserte songar, tek dei oss med gjennom tematikken, og haustar stadig applaus for argumenta sine undervegs. Dei akkompagnerer sjølve songane med traktering av eit utal instrument henta frå alle verdas hjørne.

Denne fargerike og frodige framsyninga er noko av det mest komplette eg har sett av Panter Tanter. Den er mangefasettert og nyanserik, og sjølv om den nok kunne ha hatt godt av eit noko strammare regigrep, var det først og fremst ein flott hyllest til kvinnas «tredje alder», eit rungande ja til livet. Til heile livet.

Meldinga stod i Klassekampen fredag den 19. februar 2021.)

TEATER

«Farlige forbindelser»
Nordland Teater, Mo i Rana
Av: Christopher Hampton
Omsett av: Birgitte Strid
Regi: Terje Skonseng Naudeer
Scenografi og kostyme: Birgitte Strid
Lysdesign: Johan Haugen
Med: Gørild Mauseth, Sigurd Sele, Julie Sofie Reite, Inga Ibsdotter Lilleaas, Kristoffer Hjulstad, Gretelill Tangen, Cecilie Jørstad og Stein Elvestad

Vakre tablå, men ein presentasjon fattig på nyansar.

I det før-revolusjonære Frankrike dreiv adelen i si uuthaldelege keisemd eit farleg og kynisk spel om makt der hemn og seksuell forføring var ingrediensane. Dette skreiv den engelske dramatikaren Christopher Hampton om i dramaet «Les liaisons dangereuses» frå 1985, basert på ein to hundre år gamal fransk roman med same namn. I 1988 kom filmen, som på norsk fekk namnet «Farlige forbindelser», med ei casting frå øvste hylle i Hollywood, og så blei historia godt kjend for alle.

Nå har Birgitte Strid, teatersjef på Nordland Teater, omsett Hamptons drama. Ho har også stått for scenografi og kostyme, og med Terje Skonseng Naudeer som regissør er det blitt eit intimt kostymespel. Vi er i Paris i 1788 der vi møter La Marquise de Merteuil (Gørild Mauseth) og Le Vicomte de Valmont (Sigurd Sele). Dei er gamle flammer, og kanskje er noko av elden att. Men her er kjensler berre ein innsats ein spelar ut utan substans, og det er livsfarleg å gi etter for dei.

Sjølv om persongalleriet tel berre sju i tillegg til nokre tenestefolk, er intrigen så komplisert med tanke på kven som bedrar, ligg med og utnyttar kven, at eg skal halde meg frå eit resymé. Poenget er at Merteuil søker hjelp frå Valmont til eit hemnprosjekt der han skal nytte alle sine forførariske evner for å lure og øydeleggje naive ungjenter, mot kjønnsleg premiering frå Merteuil til slutt.

Terje Skonseng Naudeer har laga eit tett kammerspel der dialogen er det viktigaste. Det skjer i ein stilisert scenografi der ein med lys og draperi på effektfullt vis vekslar mellom det lausslopne på bakscena og den forfina fasaden i front. I spektakulære kostyme og ein danna ferniss presenterer dei grov kynisme. Den naive kjærleiken er sjetongane det blir spela med. Og nåde den som er dum nok til å følgje kjenslene sine. Innhaldet er eigentleg motbydeleg, men det spennande er den gode teksten og det verbale. Og sjølvsagt spørsmålet om kven som eigentleg lurar kven.

I den relativt nakne scenografien har aktørane lite anna enn dialogen å lene seg på, og spelet blir difor ofte noko flatt og unyansert. Gørild Mauseth er tydeleg til stades med mimikk, augekast og haldning, og dei to ungjentene som er ofra i historia (Julie Sofie Reite og Inga Ibsdotter Lilleaas) leverer truverdige og gode tolkingar. Men mennene blir ikkje så lette å fatte. Sigurd Seles formidling av Valmont gir meg til dømes inga forståing av kva det er som gjer at unge kvinner skulle falle for han. Regigrepet gir diverre for få nyansar, og sjølv om eg både kjenner historia og har sett filmen, har eg likevel store problem med å henge med i intrigen.

(Meldinga stod i Klassekampen onsdag den 17. februar 2021.)

MUSIKAL

«Så som i himmelen»
Nordland Teater
I samarbeid med Tromsø Kulturhus, MiNensemblet og Vocal Art
Av: Kay Pollak og Carin Pollak
Komponist: Fredrik Kempe
Omsett av: Ragnar Olsen
Regi: Morten Borgersen
Scenografi: Milja Salovaara
Musikalsk leiar: Tor-Petter Aanes og Sverre Tollefsen Laupstad
Arrangement: Simon Revholt
Koreografi: Jonas Digerud
Lysdesign: Martin Myrvold
Med: Andreas Hoff, Karoline Dons, Christine Guldbrandsen, Per-Egil Aske, Kirsti Torhaug, Rune Løding, Elisabeth Moberg, Espen Bråten Kristoffersen, Kristian Krokslett, Anna Karoline Bjelvin, Finn Arve Sørbøe, Marte Hansen og Kyrre Vanebo.

Ei forrykande og forførande framsyning.

Midt i ein pandemi der dei største teatera i landet er stengde, satsar Nordland Teater på sin største og dyraste produksjon nokon sinne. Med 27 aktørar på scena og over femti personar på turné, set dei opp musikalen «Så som i himmelen». Det er eit halsbrekkande prosjekt der mykje kan gå gale. Men premieren i Mo laurdag synte at det vesle regionteateret har laga ein produksjon som på alle vis kan måle seg med det meste.

Den svenske filmen «Så som i himmelen» frå 2004 blei raskt allemannseige, og historia er truleg kjend for dei fleste. Den 39 år gamle verdsberømte dirigenten Daniel Dareus (Andreas Hoff) avsluttar karrieren etter hjarteproblem, og flyttar til skulestova i den vesle staden Ljusgård i Norrland. Her har han sjølv vakse opp med så mykje mobbing at mora og han flytta frå plassen meir enn tretti år tidlegare, men nå er det ingen som kjenner han att. Daniel vil berre vere i fred, og nytte tida til å lytte, men let seg etter kvart overtale til å bli dirigent for det lokale kyrkjekoret. Det er ei brokete forsamling som hyser det meste av bygdas ulike fasettar, også bygdedyret. Daniel er tolmodig, får fram det beste i alle, og korets vårkonsert blir ein suksess. Men ikkje utan kostnad, for her er eit motsetnadsfylt og mangfaldig menasjeri. Det er den avundsjuke presten (Per Egil Aske), den grovt undertrykka og mishandla Gabriella (Christine Guldbrandsen), den sjølvopptekne snøskuterforhandlaren Arne (Finn Arve Sørbøe), den rettferdssøkjande prestefrua Inger (Kirsti Torhaug), og ikkje minst den kjærleikshungrige ungjenta Lena (Karoline Dons). Her blir det konfliktar og intrigar på kryss og tvers.

«Så som i himmelen» har det meste av dei tyngre ingrediensane i verdsdramatikken, og her er eksistensielle val og problem over ei låg sko. Det er hemn, svik, avundsjuke, død, makt, kjønnsroller, vald, men først og fremst kjærleik. Og det handlar om så mange sider av han. Sjølvsagt den erotiske, personifisert med det vakre forhaldet mellom Daniel og Lena. Men det er også det medmenneskelege, omtanken for dei svakare. Og så den vilkårslause kjærleiken til musikken. Historia har alle element i seg til å bli ei sentimental, klisjéfylt tåreperse, men i Morten Borgersens stramme og ikkje minst sjarmerande regi, er han milevis frå det spekulative. Mellom anna nyttar han humoristisk sjølvironi for å skape avstand. Ragnar Olsens språksikre omsetjing gjer også at både det lokale tilsnittet og humoren får god plass.

Milja Salovaara har laga ein scenografi som på imponerande vis gir rom for eit utal sceneskift og ulike settingar, men som også egnar seg for turné. Skifta skjer saumlaust og synkront, og det sju personar store orkesteret, synleg plassert på sidescenene, sørger for at det aldri er daudpunkt.

Med eit så stort ensemble er det tilnærma umogeleg å gi alle tilstrekkeleg personinstruksjon. Men Borgersen ga oss eit uvanleg samspelt og energisk ensemble der solide rolletolkingar stod i kø, og der songprestasjonane var tidvis formidable. Finn Arve Sørbøe og Kristian Krokslett sørga for avgjerande humoristiske brot. Kirsti Torhaug hadde ei nøktern og truverdig tolking av prestefrua, og Per Egil Aske synte oss ein prest som verkeleg sleit med å bli detronisert som maktperson. Christine Guldbrandsen som Gabriella viste på overtydande vis kor vanskeleg det er å gå frå ein overgripar. Og songen hennar rørte dei fleste. Andreas Hoff gav oss den skjøre og lett sårbare kunstnarsjela som har ein stor lidenskap i livet, og som får ein til. Men sjølv om Daniel er hovudpersonen, er det Lena som er motoren i framsyninga, og som driv henne framover. Det er takk vere Karoline Dons som i tillegg til formidabel stemmeprakt synte ei så mangesidig rolletolking at det er vanskeleg å forstå at dette er det første ho gjer på ei profesjonell scene.

(Meldinga stod i Klassekampen måndag den 15. februar 2021.)

TEATER

«Hei, kjære heim»
Turnéteatret i Trøndelag, Smia kulturhus, Leksvik
Av: Trønderhøns
Regikonsulent: Aslak Moe
Visuell utforming: Trønderhøns og Aslak Moe
Med: Marianne Meløy, Ingrid Bergstrøm og Siri Gjære
Musikk: Erlend Smalås og Kriss Stemland

Upretensiøst og sjarmerande om alt som knyter seg til det heimlege.

Med ujamne mellomrom har trioen Trønderhøns i mange år sett musikalsk, kritisk og ikkje minst humoristisk skråblikk på heilt vanlege og kvardagslege forhold. Dei tre er Siri Gjære, Marianne Meløy, og Ingrid Bergstrøm. På kvar sin kant har dei meir enn nok anna å halde på med, men frå tid til annan kjem dei saman og lagar kabaretar der dei auser av sitt overskot. Om det er noko som heiter feelgood-teater, så må det vere dette. Det er stundom godt å gå oppglødd og i godt humør ut av ein teatersal, og kanskje spesielt i tida vi nå er inne.

Det blir mykje heimeliv for dei fleste for tida, og då er det naturleg å setje søkeljoset på heimen, og alle fasettar av han. Heim er plassen vi kjem frå, staden vi bur, og det er ein metafor for å høyre til, for identitet og meir til. I ei lun setting med golvteppe og ein mjuk sofa tek dei tre oss med på ei musikalsk reise der dei i løpet av halvannan time er innom så ulike tema som kommunesamanslåingar, identitetspolitikk, namnetradisjonar, korsstingsbroderi og mykje meir. Dei er Marianne, Ingrid og Siri, og gjer det heile ganske nært og personleg ved å by på sjølve med ulike forteljingar frå oppvekst, bakgrunn og det heimlege.

Det tek til med uformell småprat med publikum. I bakgrunnen heng eit stort innramma flyfoto, som syner seg å vere frå Leksvik, kveldens arena. Dei tre spør salen om alt og inkje om staden og den nye kommunen Indre Fosen, og kommenterer og noterer flittig, før dei set i gong.

Marianne Meløy er ein god forfattar og ein minst like dyktig kåsør. Ho leikar seg med orda og serverer uvante vinklingar på det meste. Ingrid Bergstrøm og Siri Gjære kompletterer med sine historier, anekdotar og refleksjonar. Og saman med dei to dyktige musikarane Erlend Smalås og Kriss Stemland, byr dei på forførande musikk og eit drygt dusin songar, noko sjølvlaga og resten i ein litt blå og mollstemd country-tradisjon. Dei frir uhemma til publikum, og vi let oss villig forføre.

Framsyninga er laga for turné, og blir spela på eit titals ulike plassar. Sjølv såg eg henne i Leksvik og blei slått av kor mykje dette handla om det heimlege og kvardagslege akkurat der. Slik vil framsyninga endre seg frå stad til stad, og ikkje berre med små tilpassingar, men med store tekstlege og scenografiske endringar. Det ligg mykje arbeid og research bak dette, og det gir framsyninga ein ekstra lun og heimekoseleg dimensjon. Eg skal ikkje seie meir, men her ligg mange hyggelege overraskingar for den som er opptatt av og glad i heimstaden sin. Sjølv gjekk eg særs oppglødd ut i vinterkulda og kjende at det var godt å bli tatt med heim.

(Meldinga stod i Klassekampen måndag den 15. februar 2021.)

TEATER

«Frk. Frankenstein»
Trøndelag Teater, Studioscena
Av: Mary Shelley og Hildur Kristinsdottir
Regi og dramatisering: Hildur Kristinsdottir
Scenografi og kostyme: Katja Ebbel
Lys- og videodesign: Oscar Frostad Udbye
Komponist/lyddesign: Kristoffer Lo
Med: Janne Kokkin, Jo Saberniak, Emma Caroline Deichmann og Trond-Ove Skrødal

Ei spennande vinkling, men der alt for mykje skal med.

Då atten år gamle Mary Shelley sommaren 1816 skreiv romanen «Frankenstein», skreiv ho seg også til fulle inn i litteraturhistoria. Ikkje berre var ho ung, umerittert, og i tillegg kvinne, men ho grunnla samstundes også ein ny litterær sjanger. Dei fleste forbind henne berre med denne skrekkromanen, men både bakgrunnen og det særs turbulente livet hennar, og ikkje minst den seinare litterære produksjonen, gjer at personen Mary Shelley er langt meir interessant enn som berre ei «one-hit-woman». Dette har regissøren og dramatikaren Hildur Kristinsdottir tatt tak i og laga ei metaframsyning med uendeleg mange lag, – ei historie om historia.

I ein scenografi, og med kostyme, som ein må kalle maksimalistisk, men som i Katja Ebbels sikre utforming likevel er særs velfungerande, er det Mary Shelley sjølv (Janne Kokkin) som fortel, tar del og kommenterer. Dei øvrige aktørane er skorne ned til dei tre viktigaste. Det er vitskapsmannen Victor Frankenstein (Jo Saberniak), Elizabeth, forloveden hans (Emma Caroline Deichmann) og det er «vesenet», ofte feilaktig framstilt som «monsteret» (Trond-Ove Skrødal). Sjølv om framsyninga i stutte trekk går gjennom det meste av handlinga frå boka, er dette i større grad forteljinga om ho som skapte han som skapte, altså lag på lag om det kreative. Mange forfattarar kan oppleve at personane og historiene deira tek til å leve sine eigne liv. Slik er det også her, der Shelley mistar kontrollen over Frankenstein som igjen mistar kontrollen over vesenet. Og samstundes sit Elizabeth heime som ein Ibsensk Solveig, skriv brev og ventar.

Med tidvis spektakulær lyssetting av Oscar Frostad Udbye, og med flott tonefølgje frå Kristoffer Lo, er det ei innsiktsfull og spennande forteljing Kristinsdottir rullar ut. I det som kan minne om ei sandkasse spelar dei fire ut ei mengd aspekt og problemstillingar rundt det å gi liv til eit anna vesen, det vere seg barnefødslar eller laboratorieforsøk. Her er det etiske spørsmål så det held, og problemet til framsyninga er at det maksimalistiske ved den fysiske presentasjonen, også gjeld tematikken. I botn ligg sjølvsagt at alle har eit ansvar for det dei måtte lage. Men her blir det så alt for mykje ein skal innom. Det heile mistar retning og prioritet, og blir ein lang potpurri over ulike etiske dilemma. Det er tidvis godt ensemblespel, men Kristinsdottir har vald ein stor grad av overspel som ikkje er like heldig. Ruvande og mest interessant er Janne Kokkins gamle Mary Shelley som ser attende på det ho har gjort. Varsamt, men tydeleg skapar ho eit forståeleg portrett av ho som skapte han som skapte.

(Meldinga stod i Klassekampen tysdag den 9. februar 2021.)