Amund Grimstad

TEATER

«Sidespringerne»
Studentersamfundets Interne Teater, Knaus
Av: Jo Strømgren
Regi: Tord Sommer
Scenografi: Ola Våge
Kostyme: Stella Pettersen
Med: Kari Melhuus Jenssen, Agnete Berge Skår, Fredrik Lundberg Paulsen, Dennis Eliassen og Mikkel Angelo Anchissi Joner

Ein stram og overraskande velspela komedie om utruskap, men djupast sett om noko så eksistensielt som jakta på lykka.

Jo Strømgrens teaterunivers er heilt særeige, og stykka hans er sjølvsagt prega av fysisk teater, det vil seie koreografert rørsle meir enn vanleg dans. Ofte snakkar skodespelarane kaudervelsk, og like ofte er manuset skrive spesielt for dei aktørane som skal framføre det. Og som difor spelar med sine eigne namn. Det siste var situasjonen då Strømgren for fire år sia skreiv den umoralske komedien «Sidespringerne» for Kilden Teater i Kristiansand. Då Studentersamfundets Interne Teater (SIT) i haust leika seg med tanken om å setje opp denne komedien om utruskap, hadde dei ikkje eingong manuset. Før dei fekk det, måtte Strømgren vite kven som skulle spele dei fem rollene, og etter det eg har forstått, tilpassa han det også litt.

Samstundes som det å spele seg sjølv, eller ein karikert versjon av deg, får fram sider ved deg du ikkje visst du hadde, eller som du kanskje ikkje er like stolt av, gir det også ein viss tryggleik å få vere seg sjølv. Det er i alle fall openbert på Knaus i Studentersamfundet i Trondhjem. Eg har følgd SIT i meir enn førti år, og sett både floppar og høgdepunkt, men det er lenge sia eg har sett ei framsyning av dei der skodespelarane er meir trygge på seg sjølve og dermed også leverer så solide rolletolkingar.

Knaus er ei særs vanskeleg scene, men denne gongen har scenograf Ola Våge greidd å få til ei særs god og effektiv sceneløysing der vi vekslar relativt saumlaust mellom ei lita leilegheit og eit psykologkontor i Trondheim. Små finurlege detaljar og ein svingbar vegg var alt som skulle til.

Vi er altså i Trondheim og opningsscena er i leilegheita Kari (Melhuus Jenssen) og mannen hennar leiger ut, men som ho også nyttar til elskovsreir. I løpet av framsyninga syner det seg at ho har ein elskar for kvar av vekedagane, og vi får tru at mannen, som vi aldri møter, får ein av helgedagane. I det vesle husværet har ho nå besøk av den relativt enkle røyrleggjaren Fredrik (Lundberg Paulsen). Det opnar med ei klassisk og heilt sjablongmessig røyrleggjar/heimeverande-scene så dampande erotisk at eg knapt har sett maken. Før det syner seg at Fredrik rett nok er enkel, men slett ikkje røyrleggjar, og at dette berre er eit rollespel for at Kari skal bli kåt. Og etter kvart blir framsyninga meir og meir eit rollespel der det lenge ikkje er heilt greitt å vite kva som er røyndom og kva som er spel. For etter kvart dukkar to av dei andre elskarane også opp. I konfrontasjon med dei andre, går båe for å vere mannen til Kari, men det er heller ikkje rett. Dei er Dennis (Eliassen), ein oppblåst bergensar med liten kuk og endå mindre sjølvinnsikt, og det er den kultiverte og pengesterke, men ganske grå Mikkel (Angelo Anchissi Joner). I ein skikkeleg komedie med slektskap til dei gamle forvekslings- og for viklingskomediane, blir det sjølvsagt pinlege møte og konfrontasjonar. Pinleg for dei det gjeld, men hysterisk morosame for oss som ser på. Og alle dei komiske og artige opptrinna blir vakkert balansert og kontrastert av det som skjer hjå psykologen Agnete (Berge Skår), eit slags korrektiv til handlinga ettersom alle dei fire andre på ulike vis syner seg å vere hennar klientar.

Korleis det går til slutt skal eg halde meg langt frå å fortelje, men det må sjølvsagt bli både konfrontasjonar, oppgjer og meir til. Og det var ikkje Strømgren om det ikkje skjedde både absurde og heilt uventa ting.

I ei slik komedie blir det sjølvsagt mange sceneskift, men dei blir gjort heilt ope og synlege som fine brot med musikk og strobelys, og der vi også får litt av det fysiske spelet som er særmerkt for Strømgren utan at eg kan sjå at nokon er kreditert for koreografien.

«Sidespringerne» er eit tekstrikt stykke, og god komedie krev i tillegg alltid presis timing. På den vesla scena har regissør Tord Sommer verkeleg greidd å få til eit drama med få daudpunkt, med fine skift, med god presisjon og ikkje minst imponerande personinstruksjon. Amatørar har ein tendens til å overspele litt, men her er det halde akkurat på det nivået som trengst for å få fram dei komiske sidene ved kvar av dei fem på scena. Spelet er forbausande bra, og som sagt er det lenge sia eg har sett ei framsyning frå SIT med så høgt nivå på aktørane. Spesielt var Agnete Berge Skår særs truverdig i rolla som psykologen, i starten den einaste rolege og profesjonelle, men som gradvis, særs gradvis også synte andre sider. Ho var så naturleg og nedpå, og uttrykte ofte like mykje med finstemt mimikk som med ord.

Framsyninga er halvannan time utan pause, og sjølv om noko av intensiteten fell litt mot slutten, var det likevel ein dramaturgi det står respekt av. Høgdepunkta stod i kø, og den vanskelege timinga med å ta akkurat lange nok pausar medan publikum jublar og ler, blei turnert framifrå. Dette var rett og slett både underhaldande og særs godt presentert.

TEATER

«Jo mere vi er sammen»
Teatret Vårt, Molde
Av: Kjøllmoen/Vedel
Manus og dramaturgi: Henriette Vedel
Regi: Leiv Arne Kjøllmoen
Scenografi og kostyme: Freya Sif Hestnes
Med: Johanna Mørck, Ingrid Myhre Løvik, Elias Moussaoui Anseth og Olavus Frostad Udbye

I samband med alle fellesskap er det alltid nokon som står utanfor.

Teatret Vårt i Molde held fram med å feire femtiårsjubileet sitt, og som med Arne Lygres og Mette Karlsviks «Dei som fer», er det nok ein gong med stadspesifikt teater, eller i alle fall tilløp til det. Dramatikarduoen Leiv Arne Kjøllmoen og Henriette Vedel har på oppdrag frå teateret laga ei framsyning om fellesskapets vilkår. Dei har mellom anna freista å sjå på særtrekk ved heimfylket til Teatret Vårt. Då fann dei raskt både bunadsgerilja, kamp om sjukehuslokalisering og fogderistrid, men lite sams identitet. Det måtte i så fall vere den flotte naturen.

Framsyninga «Jo mere vi er sammen» tek til med at fire skodespelarar, Johanna Mørck, Ingrid Myhre Løvik, Elias Moussaoui Anseth og Olavus Frostad Udbye, møter oss nølande og nesten kleint. Vende mot publikum fortel dei at dei veit ikkje heilt kva dette skal bli. Men på naivistisk og ikkje minst humoristisk vis får vi vite at dei er hyggjelege menneske. Ja, for sjølvbildet vårt er jo slik. Vi er bra folk. Og vi samhandlar til felles beste. Det vil vi gjerne tru og meine. Men så er det diverre slik at når det er eit «oss», så finst det også eit «dei». Dette er det Kjøllmoen/Vedel og dei fire på scena utforskar, og dei syner kor skjøre spranga mellom fellesskap og utanforskap kan vere, kor lite som skal til før vi hamnar der vi jo ikkje skulle vere, men som vi i komisk sjølvrettferdstrong greier å lage orsakingar for. Det er intelligent, det er artig, men det er også vondt.

Freya Sif Hestnes har laga ein enkel og effektiv scenografi. Ei opphøgd scene med spilegolv syner seg etter kvart både å kunne gå i oppløysing og å bli noko heilt anna. Det same gjeld kostyma. Aktørar i sandfarga klede som i starten kan minne om avslapping, ferie og fritid, gir like fort assosiasjonar til militære kakiuniformer.

Dei fire på scena er representantar både for samstemt fellesskap og for ulike røyster. Og på vondt og illustrerande vis syner dei oss at sjølv om dei kanskje berre heiar på forskjellige fotballag, kan det vere ille nok når det eine ordet tek det andre. For orda er viktige. Utgangspunktet er å sjå om det er ei sanning bak den gamle barnevisa «Jo mere vi er sammen», men på vegen dit leikar dei seg med eit utal språklege munnhell som på humoristisk vis blir vridde og vrengde på. I eit overtydande og framifrå ensemblespel gir dei oss synkrone skift og brot, og også rom for masse ettertanke.

Kjøllmoen/Vedel slit litt med å finne ei naturleg avslutning, men i hovudsak er dette blitt ei leiken, artig og naivistisk framsyning med eit særs aktuelt og alvorleg bakteppe.

(Meldinga stod i Klassekampen tysdag den 29. mars 2022.)

TEATER

«Fluenes herre»
Teaterlaget i BUL Nidaros, ungdomsgruppe 2
Av: William Golding
Dramatisert av: Nigel Williams
Omsett av: Hilde Hagerup
Regi og scenografi: Rickard Skjong
Med: Magnus Lund, Mikkel Røe Grut, Leander Gilsåmo, Sverre Farstad III, Catharina Lindgren, Erle Kulset Merakerås, Ellinor Nymoen Rørtveit, Ola Nygård, Sverre Haugland og Ole Kristian Brattli

Teaterlaget i BUL Nidaros har omsider fått rista av seg pandemien, og opnar den nye våren med det dystopiske dramaet «Fluenes herre».

Då William Golding skreiv den ganske dystopiske romanen «Fluenes herre» i 1954, mykje som ein pendant eller motsats til Daniel Defoes «Robinson Crusoe», fekk ikkje boka spesiell merksemd. Kanskje var det for nær krigen, og i ei tid då framtidsoptimismen framleis var rådande. Men etter både Suez- og Cuba-krise, og med aukande redsle for atomkrig, fekk romanen nesten ikonisk status på tidleg 60-tal, og i 1983 fekk Golding Nobelprisen i litteratur i det som både då og i ettertid blei kritisert som ein pris gitt til ein roman og ikkje eit forfattarskap.

I boka skildrar Golding eit fly med britiske kostskulegutar som blir sende vekk frå det som truleg er ein atomkrig og til det foreldra trur er tryggleik. Flyet havarerer, naudlandar på ei aude øy, piloten dør medan gutane greier seg. Raskt trer fire av dei fram som tydelegare enn dei andre. Det er den rasjonelle og kloke Piggy (Leander Gilsåmo), pyknikar med briller og difor eit klårt mobbeoffer. Det er lågmælte sanningssøkaren Simon (Sverre Farstad III), den openberre leiartypen Ralph (Magnus Lund), og den påståelege og sjølvmedvitne rivalen Jack (Mikkel Røe Grut). Gutane forstår at dei må tenne eld for å kunne bli sett og redda, og dei freistar å lage eit samfunn der ein konkylie blir som eit septer eller symbol på makt. Det utviklar seg raskt ei rivalisering der overtru og ei form for religiøsitet eller avgudsdyrking overtek for det rasjonelle. Piloten heng død høgt oppe i eit tre, og når det bles trur ungane at det er eit monster eller skrømt. Trass i at Simon undersøker saka og nøkternt slår fast at monsteret er eit menneske, grip redsla og massesuggesjonen om seg, og gutane svarar med å ta livet av Simon. Berre Piggy held på menneskeverdet. Jegeren Jack, som har drepe eit villsvin, og nærast gjort grisehovudet om til eit gudebilde, vinn fram, samhaldet går i oppløysing, Piggy blir kasta utfor ei klippe, og i jakta på også å finne og ta Ralph, øydelegg gutane heile livsgrunnlaget sitt ved å setje fyr på øya. Men så blir dei oppdaga, og ein kvitkledd marineoffiser reddar situasjonen nærast som ein Messias.

Det er ungdomsgruppe 2 i Teaterlaget i BUL Nidaros som presenterer oppsetjinga i BUL-salen på Gildevangen i Trondheim. Dette er 16 til 18 år gamle ungdomar, nokre av dei med fartstid frå sommarspel på Munkholmen og nokre ganske ferske. Det har vore ein lang og vanskeleg prøveperiode med korona og restriksjonar, men sjølv om regissøren testa positivt torsdag kveld, blei det like premiere som planlagt dagen etter. Rickard Skjong har både instruert det unge ensemblet og vore scenograf. Scenografien er løyst særs godt med eit landskap av europallar, tauverk, drivved og rot og rask. Ved å nytte både scena og golvet framom, får Skjong skapt ulike rom og situasjonar, og sceneskifta der ungdomane går ut og inn, flyttar seg over scena, gøymer seg og leitar skjer forbausande presist og med god timing. Denne delen av regien har Skjong meistra bra. Personinstruksjonen står nok litt attende, men det skulle berre mangle med eit så stort og urøynd ensemble. Typane han har fått fram er likevel tydelege, og vi forstår raskt kven som er kven og kva dei representerer. Men det er store manglar på diksjon, og nyanserikdomen i spelet er ikkje alltid god nok. Det blir mykje utestemme og roping. I starten av andre akt, var dette langt betre, så situasjonen var ikkje svart, men det er nok i nyansar i spel og stemmevolum at det største forbetringspotensialet til denne framsyninga ligg.

Leander Gilsåmo som Piggy er naturleg nok den mest lågmælte, og difor også den mest truverdige. Og det same gjeld Sverre Farstad III som Simon, men han ser vi ikkje så mykje til ettersom han blir drepen alt midtvegs i første akt. Magnus Lund som Ralph veks gjennom heile framsyninga, og blir meir og meir truverdig. Og i finalen er smerta hans i både kropp og sinn formidla så vi kjenner det. Og så er det Jack, vondskapen sjølv, tydeleg framstilt av Mikkel Røe Grut. Samstundes som det alltid er skurkane som er dei mest interessante i eit drama, er det likevel ikkje enkelt å spele ein dritsekk så overtydande som han gjer.

Etter ein alt for lang pandemipause var det godt å endeleg få sjå ein produksjon frå Teaterlaget i BUL. «Fluenes herre» blir vist dagleg, men berre fram til og med måndag 21. mars, så her må ein vere rask.

Eit lite etterord:
Uavhengig av spelet til dei ni entusiastiske ungdomane på scena, må eg få henge på eit spørsmål til dei repertoaransvarlege i teaterlaget. Rett nok fekk William Golding Nobelprisen for boka, og ho fekk også ikonisk status på 60-talet som eit sivilisatorisk meisterverk. Med romanen ønska Golding å syne at mennesket er grunnleggjande vondt, og at vi berre kan greie oss med ein sterk leiar eller Gud om vi skal overleve. Dette har vore ein seigliva myte, men både empiri og forsking viser at Goldings idear er reint tankespinn utan rot i røyndomen. Og det finst faktisk ei tilsvarande historie som den om desse kostskolegutane, men i motsetnad til Goldings forteljing, er denne sann. I 1965 tjuvlånte seks tenåringsgutar i det vesle øyriket Tonga i Stillehavet ein båt. Dei dreiv av, og kom seg etter kvart i land på øya Ata der det ikkje hadde vore busetnad på hundre år. Gutane blei rekna som avlidne, men dei greidde seg godt og overlevde på regnvatn og det dei kunne fange og samle av fisk, frukt, – og høner. Ein av dei brakk beinet, men dei spjelka det så det grodde heilt fint. Etter femten månader blei dei funne i god behald. Dei hadde stått saman og skapt eit lite samfunn der problema blei løyste til fellesskapets beste. Den sanne historia om gutane på ei aude øy, syner at mennesket er sosialt og slett ikkje vondt. Og dette er også blitt underbygd både av annan empiri og forsking. Goldings historie har synt seg å være fantasi og fri fiksjon, og har ikkje på noko vis lenger den ikoniske statusen ho hadde. Det må difor vere lov å spørje kva som var årsaka til at teaterlaget valde denne historia. Nei, eg er ikkje for sensur, og ein må framleis både lese og sjå Golding. Men å presentere denne forteljinga hans ukritisk utan annan kontekst enn den han sjølv laga, er litt underleg med den kunnskapen vi har i dag.

TEATER

«Amadeus»
Trøndelag Teater, Hovudscena
Av: Peter Shaffer
Omsett av: Øyvind Berg
Regi: Mads Bones
Scenografi: Katja Ebbel
Kostyme: Christina Lovery
Lysdesign: Ingrid Skanke Høsøien
Koreografi: Tor Ivar Hagen
Musikalsk ansvarleg: Åsmund Flaten
Musikarar: Skjalg M. Raaen, Stian Lundberg og Morten Skaget
Med: Øyvind Brandtzæg, Emil Olafsson, Natalie Bjerke Roland, Ingrid Bergstrøm, Jo Saberniak, Emma Caroline Deichmann, Tor Ivar Hagen, Fabian Heidelberg Lunde og Snorre Ryen Tøndel

Draumen om å bli namngjeten og udødeleg kan ta ganske øydeleggjande vegar.

I keisarbyen Wien var Antonio Salieri hoffkomponist, vanka i dei høgste sirklar og fekk oppført og applaudert alt han komponerte. Draumen om ry og evig liv såg ut til å gå i oppfylling. Så dukka den noko yngre Wolfgang Amadeus Mozart opp, og Salieri måtte erkjenne kor middelmåtig han var samanlikna med eit slikt musikalsk geni. Inntil vidare var han likevel den einaste som såg Mozarts genialitet. Kva gjer ein då? Dei fleste slepp geniet fram, men hjå Salieri sigra sjalusien og vondskapen, og han gjorde alt for at Mozart ikkje skulle få oppdrag eller lukkast. Etter Mozarts alt for tidlege død, må Salieri likevel erkjenne at han har tapt. Og for å bli hugsa for ettertida, tyr han i staden til herostratisk ry gjennom illgjerning. Slik regisserer Salieri si eiga forteljing om at det var han som var årsaka til Mozarts død. Dette er ein myte Alexander Pushkin skreiv om alt i 1830, og som i 1979 fekk nytt liv då den britiske dramatikaren Peter Shaffer skreiv dramaet «Amadeus».

Trøndelag Teater og regissør Mads Bones har vald å lage ein modernisert og rocka versjon der vi både er i 1780-åras keisarlege Wien og i eit platestudio i 1970-talets progrockmiljø. Dette er eit forbausande godt grep, og blir framifrå underbygd av den eineståande scenografien til Katja Ebbel, dei ekstremt fantasirike kostyma til Christina Lovery og ikkje minst av Åsmund Flatens musikalske arrangement. Med særs dyktige musikarar gir dei oss nye versjonar av fleire av Mozarts komposisjonar, og i andre akt nærast eksploderer det som ein gedigen rockeopera der Ingrid Bergstrøm, Snorre Ryen Tøndel og Natalie Bjerke Roland gir oss stemmeprakt så det held.

Øyvind Brandtzæg er Salieri og vi følgjer han som forteljar og hovudaktør når han gjer opp rekneskap over seg sjølv. Han er den danna og vellukka med fasaden i orden. Medan vedunderbarnet Mozart (Emil Olafsson) er infantil, opptatt av tiss og bæsj, og tidvis så ufordrageleg at det er lett å mislike han. Salieri regisserer sine vondarta intrigar, medan Mozart trur Salieri er ein venn. Sjølv om både Brandtzæg og Olufsson leverer teksttunge og intense tolkingar, kjem vi, med unnatak av Salieris inderlege oppgjer med Gud, likevel aldri heilt under huda på dei. I Mads Bones’ regi blir dei litt for eindimensjonale. Annleis er det med Natalie Bjerke Roland som gir ei sterk og langt meir kompleks tolking av Mozarts kone, Constanze.

«Amadeus» er storslått, spektakulær og tidvis ei visuell og musikalsk openberring. Men framsyninga greier aldri å bestemme seg for om ho skal vere ein rockeopera eller eit drama om sjalusi og vondskap. Og vegen fram til den manglande avgjerda blir nok også i lengste laget.

(Meldinga stod i Klassekampen torsdag 17. mars 2022.)

TEATER

«Sanger for bortkomne dager – og grønn tusj»
Trøndelag Teater, Teaterkjelleren
Basert på «Du kan ikke svikte din beste venn og bli god til å synge samtidig»
Dramatisering og regi: Maria Drangeid
Scenografi: Olav Myrtvedt
Tekstilinstallasjon: John K. Raustein
Lysdesign: Eivind Myren
Med: Maria Omarsdottir Austgulen, Synnøve Fossum Eriksen, Marianne Meløy og Hildegunn Eggen

Humoristisk, absurd og nyanserikt om einsemd og mangel på språk.

Teater treng ikkje alltid fortelje ei historie. Nokre gongar er sjølve opplevinga det viktigaste, og du må berre setje deg godt til rette, nyte det du ser, og ikkje vere for opptatt av å forstå. Slik er det så avgjort i Teaterkjellaren på Trøndelag Teater for tida. Maria Drangeid, som har lang fartstid i scenekunsten, er nå nyutdanna frå regilina på Kunsthøgskolen i Oslo. Ho har tatt tak i den tjue år gamle debutboka til multikunstnaren Kim Hiorthøy «Du kan ikke svikte din beste venn og bli god til å synge samtidig». I Drangeids dramatisering og regi er det blitt til framsyninga «Sanger for bortkomne dager – og grønn tusj» som hadde premiere laurdag. Gjennom eit nært og godt samarbeid med scenografen Olav Myrtvedt og tekstilkunstnaren John K. Raustein er det blitt både ein leiken parafrase over tema som einsemd og kontaktsøking, og samstundes nærast som ein kunstinstallasjon.

I eit landskap av ulike draperi, tekstilar og puteliknande gjenstandar møter vi fire aktørar. Ingen har namn, og kanskje er to av dei ein hest og ei ku. Etter ein nydeleg, lang og humoristisk ouverture der Maria Omarsdottir Austgulen med finslipt mimikk, augnekast og fysisk spel flørtar med publikum og gir oss absurde og samstundes urkomiske situasjonar, utan at vi forstår noko som helst, dukkar også Synnøve Fossum Eriksen opp. Og omsider blir det ein dialog. Men her er surrealismen total, og jamvel om vi forstår at dei to søkjer kontakt, truleg både mentalt og kroppsleg, snakkar dei meiningslaust og fullstendig forbi kvarandre. Etter kvart kjem også Marianne Meløy og Hildegunn Eggen inn, den eine mest som hest og den andre like mykje som ku. Medan dialogen er like absurd som han er humoristisk.

For meg blir dette fire forhutla vesen som freistar å nå fram til kvarandre, men som ikkje eig språket eller andre verkemiddel. Og slik blir framsyninga, i den grad ein kan snakke om ein ytre handling, ein parafrase over ulike former for einsemd. Men det er nok likevel det visuelle, det nyanserike spelet og opplevinga eg sit att med. Scenografien og tekstilane er eit lite kunstverk i seg sjølv og gir rom for opplevingsrikdom så det held. Og spelet til dei fire er utsøkt med ein detaljrikdom og mimikk av det heilt sjeldne der særleg Maria Omarsdottir Austgulen verkeleg briljerer.

Denne produksjonen er like uforståeleg som tittelen er absurd, men trass i at eg stundom lurte på kva i all verda eg såg, må eg vedgå at eg likevel kosa meg med det leikne, med humoren, det vakre og det uvanleg mangefasetterte og nyanserike spelet.

(Meldinga stod i Klassekampen tysdag den 8. mars 2022.)

TEATER

«Rom rives»
Studentersamfundets Interne Teater
Studentersamfundet i Trondhjem, Knaus
Av: Vibeke Preus Beck
Regi: Ali Waarieh
Scenografi: Alba Arnesen
Kostyme: Nora Crawfurd Svensen
Med: Aasta Valen, Nora Bugge Pasca, Inga Skogseth, Ane Sofie Forseth, Iona Schandy Papageorgiou, Selma Schøyen Løkken, Markus Sannes, Birk Keiseraas, Vida Woie og Hedda Krogh

Når eit hotellrom tar til å fortelje, kan det bli mange historier.

Om berre veggane kunne fortelje, heiter det. Det trur eg vi skal vere glade for at dei ikkje kan, men mangt eit drama eller spennande roman kunne det ha blitt. For ti år sia vann Vibeke Preus Beck, til dagleg universitetslektor i drama ved Høgskulen i Volda, førstepris i Norsk teaterråds manuskonkurranse med dramaet «Rom rives». Der tek ho for seg eit tilfeldig hotellrom, går førti år attende, og gjennom ei rekkje tablå fortel ho noko av det veggane i dette rommet har vore vitne til sia 1972. Nå skal hotellet rivast og rom 309 er det siste som står for fall.

Det er openbert mange grunnar til at folk tar inn på hotell. Det er brudeparet som skal ha første natta si der, det er dei som søkjer ei natts ulovleg spenning, eller ho som ønsker ein liten fristad frå kvardagens slit og trivialitetar. Og det er dei som av ulke grunnar berre skal ha ei overnatting. I denne oppsetjinga møter vi mange av dei.

Stykket blei opphaveleg skrive for fem menn og fjorten kvinner. Studentersamfundets Interne Teater (SIT) har kappa det ned til ti aktørar, men ettersom mange spelar fleire roller, er nesten heile menasjeriet på plass. Ettersom dramaet blei skrive i 2012 og omhandlar rommets historie frå 1972 til 2011, har SIT utvida det med ti år, så her får vi femti år med historier frå 1. mars 1972 til 24. februar i år.

I ein scenografi med tapet i triste, men tidsriktige syttitalsfargar (brunt og oransje!) får vi eit rom der lite har skjedd dei siste femti åra. Og her er slitasje og raudvinsflekkar og mangt anna som også fortel sine historier. Stuejenta (Aasta Valen) har ein uniform som nesten går i eitt med tapetet, og blir slik personifikasjonen av både hotellet og rommet. Etter kvart skal det vise seg at ho også har langt sterkare band til dette rommet enn berre uniforma og jobben. I framsyninga blir ho vår trygge guide til dei ulike tablåa der vi hoppar fram og attende i tid gjennom femti år. Og ryddinga hennar etter kvar gjest er ein god freistnad på å gjere dei alt for mange sceneskifta litt meir synkrone.

Gjennom halvannan time blir vi presenterte for eit utal hotellgjestar, og det som først kan sjå ut til å vere tilfeldige tablå, syner seg etter kvart å bli litt meir enn det. I botn ligg ei sterk familiehistorie, men på vegen til demaskeringa av den, får vi innblikk i så mange andre lagnadar. Det er sjølvsagt mykje trist, og jamvel feiring av både heterofil og skeiv kjærleik har sine blå sider. Og i det ein kanskje kan sjå som eit ungdommeleg sjølvironisk innslag, får vi presentert fire idealistiske miljøaktivistar som med på humoristisk vis blir avslørte ettersom dei viser seg å ha meir hormonelle enn idealistiske agendaer. Det er underhaldande. Og sjølv om det nok tidvis er lett å ta til overspelet, og der endringa i sinnsstemningar kan kome litt i raskaste og noko umotiverte laget, er spelet jamt over meir enn godt nok. Ei som verkeleg synte at det er i dei små detaljane, mimikk og nyanserikdom at scenekunsten ligg, var Inga Skogseth. Med små fakter og utsøkt repeterande spel ga ho oss ei travel mor og kone som berre ville ha nokre få timar heilt for seg sjølv. Då kan brus og kjøpepizza i ei hotellseng vere kvalitetstid av høgste klasse.

«Rom rives» er ei oppsetjing med mange tablå, hyppige sceneskift og eit utal entrear og sortiar. Intimscena Knaus er langt frå ideell til dette føremålet. Scenografien til Alba Arnesen var illustrerande, og så god som dei fysiske rammene kunne tillate, men hadde fortent ei meir tradisjonell scene. Regien til Ali Waarieh er i hovudsak god, men fleire av tablåa kunne nok ha vore stramma inn litt samstundes som han også sleit med å få dei mange sceneskifta til å flyte. Grepet med at stuejenta rydda, var ein god freistnad, men det blei nok litt for fragmentarisk med mange og lange brot.

«Rom rives», som blir spela fram til 13. mars, er den første produksjonen til SIT etter to års nærast totaltørke der dei heldigvis fekk eit lite smittefritt vindauge akkurat under UKA i haust. For studentar som kanskje er aktive i teatergruppa i to-tre år, er to års scenisk fråvær øydeleggjande mykje. Men nå er dei i gang att, og om berre tre veker er det duka for ny premiere. Spelegleda på Knaus var det difor ikkje noko å seie på, og ho smitta over på både publikum og denne meldaren. Eg gler meg alt til neste møte.

TEATER

«Klasserommet»
Cirka Teater, Rosendal Teater
Av: Anne Marit Sæther
Regi: Kjersti Haugen
Scenografi: Gilles Berger
Kostyme: Berit Haltvik With
Lysdesign: Eirik Torsethaugen
Musikarar: Erlend Smalås og Martin Smidt
Med: Anne Marit Sæther

Vondt, sårt, men også varmt om særs formative år.

I snart førti år har Cirka Teater i Trondheim produsert leikne, visuelle, fysiske, humoristiske og grensesprengjande framsyningar på aller høgste nivå. Kjernen i kompaniet er ekteparet Anne Marit Sæther og Gilles Berger der ho skriv, instruerer og spelar medan han lagar heilt magisk scenografi. Med det særeigne teaterspråket sitt har dei i årevis gledd og underhalde publikum i alle aldrar, for sjølv om det ofte ligg eit alvorleg tema bak produksjonane, er det likevel teatermagien og opplevinga som er det viktigaste. I «Klasserommet», som hadde urpremiere på Rosendal Teater i helga, er samfunnskritikken langt tydelegare, men framleis utan at Cirka gir slipp på dei særeigne varemerka sine.

I august 1964 tok Anne Marit Sæther til på folkeskulen i Trondheim. Saman med 23 andre forventingsfulle elevar møtte ho opp til første skuledag. I seks særs formative år var denne klassa og fellesskapet deira eitt av dei viktigaste haldepunkta i livet hennar. Dette var på ei tid då pedagogikken og skulepolitikken var gjenstand for enorme endringar, og Sæther fekk ein klassestyrar som nok ikkje hadde følgt med i timen. Fru Dørum, eller frøken, som det heitte den gongen, hadde oppnamnet «Døden». Ho var så avgjort av den gamle skulen med vekslande humør, og der empati og innleving openbert var framandord. Men vi er alle samansette vesen, og den same læraren hadde også ein lidenskap for teater og iscenesette stadig ambisiøse skuleframsyningar. For Anne Marit Sæther blei det seks år med frykt, iblanda kameratskap, og altså teater.

Meir enn femti år etterpå har ho tatt tak i historia og kontakta gamle klassekameratar for å høyre korleis dei opplevde desse åra. På bakgrunn av tilbakemeldingane har ho laga «Klasserommet», ei teaterframsyning som byr på det meste av det god scenekunst kan. Saman med regissør Kjersti Haugen, som også har hjelpt til med manus, har Sæther laga ei underhaldande, vemodig og blå, men også ganske humoristisk framsyning eg trur dei fleste vil kjenne seg att i. Det er ei blanding av forteljarteater og enkel dramatisering der Sæther spelar alle rollene, både seg sjølv, medelevar og frøken. Med stadige tilvisingar til samtidige tidsbilde tek Sæther oss kronologisk gjennom dei seks barneskuleåra. Og ikkje minst med solid musikalsk følgje av Erlend Smalås og Martin Smidt. Med vokal og eit dusin ulike instrument gir dei oss songar i spennet frå sekstitalets populærmusikk til salmar og Margrethe Munthe. Slik både kommenterer og illustrerer dei framsyninga.

Med vekslande stemme- og dialektbruk, stor innleving, ekspressivt fysisk spel og masse god mimikk presenterer Sæther oss overtydande for alle dei ulike rollene og historiene. Og ho har fått eit vell av minner og anekdotar å formidle. Med eitt unnatak. Han som truleg hadde det verst og difor kunne ha fortald mest, valde å teie og leggje desse åra i gløymeboka. Slik blei hans tagnad og manglande deltaking likevel det såraste og sterkaste bidraget til historia.

Scenografien til Gilles Berger er alltid ein viktig ingrediens i Cirka Teaters produksjonar. Denne gongen er den tilsynelatande enkel og dempa. Men berre tilsynelatande. Ei stor tavle og seksten stolar i miniatyrformat, akkurat store nok til at dei til naud går an å sitje på. Dei viser seg å kunne nyttast til det meste, og symbolikken i formatet til desse stolane er hjarteskjærande. Utan ord fortel dei kor små og hjelpelause ungar kan vere i slike lukka rom der både psykisk, og i alle fall tilløp til fysisk avstraffing, er del av kvardagen i heile seks år.

Små teaterkompani som gjer alt sjølv kan fort få tunnelsyn. Å hente inn Kjersti Haugen på regi har gitt det naudsynte eksterne blikket som spesielt har tatt vare på dramaturgien i tillegg til framifrå personinstruksjon. «Klasserommet» er blitt ei velregissert og sår reise attende til ei ikkje alt for fjern fortid. Med varme, innleving, og heldigvis også mykje humor, blir vi minna på kor sårbare dei minste er, og kor viktige desse første skuleåra kan vere. «Klasserommet» er ei av dei mest gripande framsyningane Cirka Teater har laga, og det seier ikkje lite.

(Meldinga stod i Klassekampen måndag den 7. mars 2022)