Amund Grimstad

Peer Gynt
Av Henrik Ibsen
Musikk: Edvard Grieg
Regi: Svein Sturla Hungnes
Scenografi: Svein Sturla Hungnes og Even Børsum
Musikalsk leiar: Ole Kristian Ruud
Språkleg tilrettelagt av Håkon Sveen
Dei som er med: Svein Sturla Hungnes, Kari Simonsen, Eir Inderhaug, Mari Maurstad, Stein Grønli, Maria Haukaas Storeng, Rune Reksten m.fl. 

Peer Gynt er framfor noko det norske nasjonaleposet. Jamvel om mannen aldri har levd, er det kjent at Ibsen nytta historia om Per frå Hågå i Gudbrandsdalen som skjelett for rollefiguren sin. Å sette opp Peer Gynt i Fron, heimplassen til Per, i dalanes dal, norskdomens høgsete, og med fjellheimen som naturlege kulisser, kjennest difor heilt rett. Settinga ved enden av Gålåvatnet, i eit nesten naturleg amfi der sola går ned medan mor Åse døyr, er nærast å rekne som den perfekte scenografien. Når teksten i tillegg på framifrå vis er omsett til dølamål og blir framført naturleg og utan knot, blir det heile meir autentisk enn det som er mogeleg på ei vanleg scene. 

Sia urpremieren i 1876 er Peer blitt spela og tolka på eit utal ulike vis. Svein Sturla Hungnes har hatt regien på Peer ved Gålåvatnet sia starten i 1989. Med den naturlege scenografien, og med den geografiske plasseringa, er det ikkje overraskande at han legg stor vekt på Peers unge år, på bukkeritt, bryllaup, Bøygen, Dovregubben og mor Åses død, – med andre ord alt det norske. Før pause får vi alle desse scenene spektakulært og velregissert framført på uforfalska frøning. Det slo meg at Hungnes har greidd å gjere denne delen av oppsettinga særs tydeleg og lettforståeleg utan korkje å vere spesielt pedagogisk eller forklårande. Det er godt gjort, og her ligg vel mye av oppsettingas største styrke. Aldri såg eg den grønkledde (Mari Maurstad) styggare, og samspelet mellom Peer (Svein Sturla Hungnes) og mor Åse (Kari Simonsen) var uvanleg lett å leve seg inn i. Dei meir folkloristiske innslaga med rundt 150 velkoreograferte statistar, gav eit flott og autentisk bakteppe som fort kunne ha blitt nasjonalromantisk lirumlarum, men som i stram regi aldri nærma seg denne fallgruva. 

I dei fleste oppsettingar av Peer Gynt er det vanleg å tone ned utanlandsopphaldet hans. Gålåvatnet er definitivt ikkje korkje Marokko eller Egypt, og her har Hungnes møtt ei av sine største utfordringar. I ei oppsetting der ein i alle dei tre første aktene ikkje treng å gjere store scenografiske grep av di det meste ligg der frå naturens hand, får han med eitt behov for å rykke publikum opp med rota og skape ein illusjon totalt framand frå grasvoll, hesjar og Gålåvatn. I ei setting der rekvisita og lysdesign er nærast fråverande fordi dei finst naturleg, er det langt frå enkelt med eitt å bryte med heile hovudgrepet og lage meir tradisjonelt scenografisk teater. Hungnes har freista å løyse dette ved å ta Peer ut av tid og rom, gi han ein entre med småfly, MC og Cadillac, der han blir intervjua på talkshow iblanda både rapping og Leonard Cohen. Det er drastisk, og kunne ha vore berre ein billeg gimmick, men det fungerer. Mindre vellukka blir møtet med Anitra (Maria Haukås Storeng) og Sfinxen der scenografien er meir stilisert enn forsvarleg. Desse scenene får litt preg av vareopptelling som må med før Peer er heime i rette elementet att og blir konfrontert med seg sjølv og levd liv. 

Peer ved Gålåvatnet er først og fremst Svein Sturla Hungnes sitt prosjekt. Han er scenograf, instruktør og rolletolkar. Trass i relativt vaksen alder, er det særleg den unge Peer han har godt tak på. Leiken og særs truverdig, medan verdsmannen og den gamle ikkje blir like tydelege. Typisk er det difor at han også som instruktør har best grep om den unge. Den retrospektive Peer blir meir overflatisk. Med eitt unnatak; – møtet med knappestøyparen der Stein Grønli verkeleg får ein til å kjenne uhygga. Kva Ibsen ville med Solveig, har vore vanskeleg å få tak på. Eir Inderhaug framfører Solveigs song framifrå som ei lita bonusframsyning i seg sjølv. Men som person har ho fått alt for lite å spele på og blir nesten som ein kulisse å rekne. Avslutninga med Peers møte med Solveig blir ein dramaturgisk nedtur som renn ut i inkje. Eg forstår heller ikkje heilt kor Hungnes vil med finalen. 

Peer Gynt ved Gålåvatnet er storslagent, spektakulært, velspela og framifrå teater. Det er lett å forstå at det har blitt ein slik publikumssuksess. Men både suksessen og den spesielle settinga byr på store problem. Det er som sagt vanskeleg å lage illusjonen av Nord-Afrika i den norske fjellheimen, men dette bør la seg løyse scenografisk. Ei anna sak er at slike årvisse oppsettingar fort kan bli ritual, og ta til å leve sine eigne liv uavhengig av både forfattar og instruktør. Slik kan også oppsettinga faktisk bli seg sjølv nok. Førebels balanserer ho på rett side, men det er lite som skal til før produksjonen blir stivna teater.
Amund Grimstad 

TEATER

Teaterlaget i BUL – Tårnet på Munkholmen
Alice i eventyrland
Fritt etter Lewis Carroll
Dramatisert og nyskrive av Mads Bones og Olve G. Løseth
Musikk: Mads Bones
Regi: Mads Bones og Olve G. Løseth
Scenografi: Anna Schei
Musikalsk leiar: Sunniva S. Hovde
Med: Teaterlaget i BUL Nidaros

Ei fornorska og modernisert Alice i ei leiken og intelligent framsyning som både er hysterisk morosam og imponerande velspela.

Alice i eventyrland, – litteraturhistorias første syretripp, eller inspirasjonskjelde og forløpar for Tolkien, Ionesco og Monty Python? Tolkingane er meir enn legio for denne barnelitteraturens 150 år gamle klassikar. Det er kanskje difor historia har halde seg så godt. Oppsettinga på Munkholmen syner til fulle at dette er eit evigungt stykke som aldri mistar aktualitet. Eg har ved mange tidlegare høve hevda at Teaterlaget i BUL Nidaros er ein utklekkingsanstalt og talentfabrikk av det heilt sjeldne slaget. Kvart år set desse ambisiøse og hardtarbeidande amatørane, med deltakarar nesten ned i førskulealder, opp sommarteater i tårnet på Munkholmen utanfor Trondheim, og kvart år dukkar nye småstjerner fram. Nokre år seinare finn vi mange av dei att på norske institusjonsteater. Det er med andre ord høgt nivå på oppsettingane, men denne gongen spelar dei skjorta av seg sjølve, for oppsettinga av Alice i eventyrland er ein sensasjon! Punktum!

Mads Bones og Olve G. Løseth, båe 26 år gamle, har nettopp avslutta fireårig teaterutdanning i Danmark. Før det har dei gått den gode skulen i BUL, Mads frå han var ti, og Olve frå han var fjorten. Eg har sett dei båe i utallege roller og rekna med å sjå dei att ved seinare høve. Nå har dei nyskrive, dramatisert og instruert Alice, og i tillegg har Mads Bones skrive ny musikk. Det er blitt ei særs leiken framsyning der berre skjelettet er att frå Lewis Carroll. Kaninen, larva, dronninga og nokre til er framleis med, men i tillegg dukkar mellom andre Espen Askeladd, Prinsessa på erta og Teskjekjerringa opp, for ikkje å gløyme Hjallis in Wonderland, ein skøyteløpar sjukleg opptatt av tid. Bones og Løseth har utforska og leika seg med det absurde i språket, med ord som kan vere tvitydige, og med uventa vendingar. I tillegg har dei nesten gått seg vill i sitat frå populærmusikken. Det er blitt ei hysterisk morosam oppsetting, og denne dramatiseringa kunne forsvare plassen sin på kva scene som helst.

Det er eit langt stykke frå ein god tekst til godt teater. Når Bones og Løseth også har greidd å lage ei god scenisk framføring, er det endå meir imponerande. Eit ensemble med 34 aktørar i alderen 8 til 55 i det tronge tårnet på Munkholmen, er ikkje enkelt å instruere. Sceneskift, koreografi og alt gjekk som hand i hanske, og spelet tyder på særs god personinstruksjon. Det er ofte slik at speleglade amatørar kompenserer for manglande spel med litt keitete sjarm. Det var ikkje naudsynt denne gongen. Sjarmen var sjølvsagt til stades, men spelet var noko av det beste eg har sett frå teaterlaget, og det seier ikkje så lite! Emilie Mordal Konradsen er klippefast i rolla som Alice, passe avdempa i spelet, litt naiv, sterk når det trengst, og trygg i dei mange songinnslaga. Ingrid Kummeneje er høgt og lågt som statssekretær Kine Kanin, Mira D. Askelund er eit fyrverkeri av ein rocka kålorm og Tore Johs Bakken ruvande som den sjølvopptatte dronninga. Eit av dei mest absurde innslaga stod Eivind Skrødal og Niklas Kummeneje for som TiddeliDU og TiddeliDUM der ein verkeleg skulle henge med i dei språklege svingane for å få med seg alt.

Musikken til Mads Bones kler oppsettinga, og med bruk av mygg blir songvolumet betre og songarane tryggare. Songinnslaga var forbausande bra framført, og i koringa var det skikkeleg trøkk. Det vesle orkesteret bør dempe volumet noko for at ein skal få full valuta av dei gode tekstane, men elles kom Sunniva S. Hovde godt frå oppgåva som kapellmeister.

Denne oppsettinga av Alice i eventyrland er full av intelligent undertekst. Aforismar og absurditetar ligg lag på lag. Det er hysterisk morosamt, godt teater, og det er først og fremst framifrå underhaldning.
Amund Grimstad

(Meldinga stod i Klassekampen den 11. juni 2007)

DANS

Teaterhuset Avant Garden – Trondheim
Olavshallen – lille sal
Bare Back Lying
Av Simone Aughterlony
Video Meika Dresenkamp
Med Simone Aughterlony, Bibiana Beglau, Nicholas Lloyd og Thomas Wodianka.

I grenselandet mellom dans, teater, film og performance presenterer Simone Aughterlony ein underhaldande humoreske der du kan dikte inn om lag kva du vil.

Simone Aughterlony, opphaveleg frå New Zealand, men busett i Sveits, har dei siste åra skapt seg eit namn både som dansar og koreograf. Bare Back Lying er hennar første ensemblearbeid, og med seg har ho eit dyktig multinasjonalt lag frå Tyskland og England. Det er ei heilaftans framsyning, sjangeroverskridande så det held, humoristisk og underhaldande, visuell, sensuell og ikkje minst særs leikande. Oppsettinga er full av metaforar, og den som vil forstå alt, får ei strid tørn med å henge med. Berre i tittelen ligg det eit hav av tolkingar frå å ligge med ryggen bar til løgnaktig homofil analsex, og i dette spennet er det det vesle ensemblet flørtar med publikum i nesten samfulle to timar.

Med fullt opplyst sal og scene tar framsyninga til medan tilskodarane kjem inn. Thomas Wodianka pratar ubesværa med publikum, medan Nicholas Lloyd kjem med meir enn flørtande kommentarar til kvinnene i salen. Ei ikkje bareback, men laidback stemning er skapt, og den spelar ensemblet vidare på i heile framsyninga. Så tar det heile til, og vi blir presentert for historie etter historie, kanskje løgn, kanskje sanning, og same historia fortald på ulike vis. Scenisk er det ei sjangerblanding som gjer det umogeleg å katalogisere oppsettinga. Frå verbale historier, via film, interaktivt seminar, musikk, song og sjølvsagt til dansen. Han er ei historie for seg, framført utan musikk, keitete, firkanta og nærast maskinelt, men likevel så synkront og ekspressivt. Gjennom denne multimedieframsyninga leikar Simone Aughterlony seg med både ensemble og publikum, sensuelt, humoristisk, grunnleggande trist, – og altså litt løgnaktig.

Metaforane sit laust i denne oppsettinga som blir spela på engelsk og delvis tysk. I ei av scenene karakteriserer dei fire kvarandre ved hjelp av ei uendeleg rekke meir eller mindre vellukka metaforar. Aughterlony har tydeleg urokkeleg tillit til både publikum og eiga oppsetting, for dei fleste ville ha gitt seg halvvegs. Framsyninga er nok litt i lengste laget, og ho kan bli noko dvelande, men imponerande nok greier ensemblet å halde oss fanga i nesten to timar. Kva dei har fortalt oss, er eg ikkje heilt viss på, men det er i alle fall godt skrøna.
Amund Grimstad

(Meldinga stod i Klassekampen den 25. april 2007)

TEATER

Trøndelag teater – Studioscena
Det tredje stadiet
Av Tale Næss
Regi: Kjersti Haugen
Scenografi: Bård Lie Thorbjørnsen
Med: Pål Christian Eggen, Cici Henriksen, m.fl 

Washingtin
Av Johan Harstad
Regi: Nora Evensen
Scenografi: Bård Lie Thorbjørnsen
Med: Trond Peter Stamsø Munch, Jan Frostad og Ole Martin Nilsen 

Tale Næss har skrive for scena før. I vinter har ho hausta gode kritikkar for Strømmer både i Tromsø og Oslo. I Det tredje stadiet presenterer ho oss for ein sivilisasjonskritisk framtidsvisjon som ikkje treng å vere alt for fjern. Vi er på eit sjukehus, ei temmeleg lukka avdeling der lite skjer, og sambandet med verda utanfor er totalt avskrudd. Eitt eller anna har gått veldig gale, og smått om senn skjønar vi at det nok er ei miljøkatastrofe som er i ferd med å øydelegge menneska. Innestengde, og smitta med eit virus vi berre anar konsekvensane av, lever fem menneske i retrospekt, fylde av apati og fullstendig kontrollert av tre tilsette som korkje kan eller vil gi svar på noko. Det er ei visuell, poetisk, og særs sterk framsyning der uhyggestemninga ligg i lufta heile tida. Det suggererande lydbildet til Hans Magnus Ryan understrekar det klaustrofobiske. Tale Næss og Kjersti Haugen har tatt godt vare på stemninga, men handlinga, i den grad ho finns, blir uklår. Det blir for mange tema og spørsmål, og det er vanskeleg å fatte kva Næss eigentleg vil. I kva grad kan det hjelpe verda at personane bryt med apatien og gjer noko? 

Johan Harstad er mest kjend som romanforfattar, men debuterte i vinter med librettoen til monodramaet Grader av hvitt i heimbyen Stavanger. Washingtin må likevel reknast som den verkelege dramatikardebuten. Som Det tredje stadiet, omhandlar det ein katastrofe, men med eit heilt anna grep. Historia er ei verkeleg hending – flyhavariet til Air Floridas Palm 90 i januar 1982. Sonen til den eine flygaren tar oss 25 år etterpå gjennom ulukka sekund for sekund i ei tilnærma leksikal, men likevel særs intens framføring. Han var 11 år då flystyrten skjedde, og føler på eit vis at han slutta å vekse etter at faren omkom. Det er imponerande å få eit slikt faktabasert fortellarteater til å bli intens action, men både teksten til Harstad, det særs stramme regigrepet til Nora Evensen, og ikkje minst framifrå rolletolking av Trond Peter Stamsø Munch, gjer at du blir tollbunde. Men når du trur du er inne i handlinga, og skal sjå på etterraksten og seinverknaden etter katastrofen, syner det seg at Harstad er ute i heilt anna ærend. I røynda handlar det ikkje om ulukker og redsla for å døy, men om eit samfunn der vi nektar å døy, der virtual reality gir oss game over og høve til å starte på nytt. Slik er ikkje røyndomen, og Harstads vri er humoristisk, velskrive og særs overraskande. Han gjer narr av oss, og det kjennest godt!
Amund Grimstad

(Meldinga stod i Klassekampen den 16. april 2007)

TEATER

Teaterhuset Avant Garden, Trondheim
Alice Bell
Av Lone Twin
Regi: Gary Winters og Gregg Whelan
Med: Antoine Fraval, Cynthia Whelan, Molly Haslund, Nina Tecklenburg og Paul Gazzola.

Ei historie som tok lang tid å kome inn i, men som etter kvart sjarmerte som dei gamle skillingsvisene.

Det vesle engelske teaterkompaniet Lone Twin, beståande av Gary Winters og Gregg Whelan, gjesta Norge for tre år sia med framsyninga The Days of the Sledge Hammer Have Gone, og tok publikum med storm. Nå er dei attende, men denne gongen står duoen berre for manus og regi, medan framføringa er av fem amatørar med kvar sin ukulele. I eit rom strippa for scenografi fortel dei ei merkeleg historie som tematisk er i slekt med Romeo og Julie, eller kanskje meir med West Side Story. Settinga er eit land i krig der folket er polarisert. Det er oss mot dei andre. Vår kvinne, Alice Bell, fell for ein på den andre sida, og for å leve ut kjærleiken må ho skifte identitet. Sjølvsagt blir ho innhenta av fortida, og korleis det går vidare skal eg ikkje røpe her.

Handlinga er som sagt ei klassisk kjærleikshistorie om umogeleg eller ulovleg kjærleik, ei slik som verdsdramatikken er full av. Og denne framstillinga bringer eigentleg lite nytt til torgs. Det som likevel gjer at ho forsvarar plassen sin på scena, er den merkelege måten ho blir fortald på. Dei fem er både fortellarar og aktørar, og på eit underfundig, temmeleg naivistisk, litt langdrygt, men likevel ganske sjarmerande vis, greier dei til slutt å formidle alle dei brokkane og fasettane som til saman blir ei historie. Ho er på eine sida vâr og sår, og på andre sida lun og humoristisk. Til dette nyttar dei mange ulike teknikkar der spesielt ein særs presis koreografi var effektfull.

Dei fem på scena er amatørar, replikkane blir leste overartikulert som om vi var på eit språkkurs, og alt blir framført i relativt store bokstavar. Medvitne verfremdungsgrep, – som at den eldste av skodespelarane, som i tillegg er kvinne, – først er broren til Alice og deretter dottera hennar, gir framsyninga distanse når handlinga kan bli for nær. Slik opplever eg at Winters og Whelan gjennom dei ulike regi- og fortellarteknikkane eigentleg leikar seg med publikum utan at vi heilt forstår kva det er vi er med på. Oppsettingas problem er at dette tar tid, – litt for lang tid, og at vi kan miste tolmodet før vi kjem inn i handlinga. Det er først mot slutten at det går opp for oss kva dei vil fortelle, og då kan det vere at nokre alt har ramla av. Men i finalen samlar dei trådane, og ikkje minst merksemda til publikum, med ein musikalsk sviske som både i form og innhald kan minne om dei gamle skillingsvisene. Det er ei nydeleg oppsummering av det heile og eit sjarmerande musikalsk resymé.
Amund Grimstad

(Meldinga stod i Klassekampen den 15. mars 2007)

DANS

Teaterhuset Avant Garden
Don’t panic
Av Magnhild Rem Fossum og Omar Rajeh
Tekst: Marte Huke og Anwar Saab
Koreografi: Magnhild Rem Fossum

Ei danseframsyning som ufrivillig kom til å handle om seg sjølv.

Media hastar frå krig til krig. Konflikten som i går var i nyhendebildet over heile verda, kan dagen etter vere gløymd. Slik er det kanskje med Libanon som ikkje lenger er dagleg i nyhendebulletengane utan at det tyder at landet er blitt ein roleg stad. Magnhild Rem Fossum og libanesiske Omar Rajeh ønska å lage ei danseframsyning om eit anna Libanon, om den motsetnadsfylte kvardagen i eit land der krigen heile tida er bakteppe, men der folk likevel har sine lengsler, draumar og daglege gjeremål. Framsyninga skulle ha hatt urpremiere i Libanon for ein månad sia, men den røyndomen dei ville skildre, blei meir verkeleg enn dei hadde tenkt seg, og Fossum måtte rømme landet, medan Rajeh sit attende utan høve til å kome seg ut. Det som skulle vere ei oppsetting med to, er på grunn av at dette ikkje er fiksjon, blitt ei soloframsyning i Trondheim der Fossum har fått hjelp av Anwar Saab til å ferdigstille produksjonen. Og tysdag var det urpremiere på Teaterhuset Avant Garden.

Scenografien er ei boardingtavle, kanskje på ein flyplass i Beirut. Her er ingen utveg, for det ser ut som alt er kansellert. I staden sprett små kontrasterande aforismar fram på skjermen, – ein leik med ord som i starten er humoristisk, men som etter kvart blir litt føreseieleg. Med dette som bakteppe, og gjennom ekspressiv dans, formidlar Magnhild Rem Fossum den libanesiske røyndomen. Det er ei særs kontrastfylt framsyning der vegen frå voldsam aggresjon til mjuke kjærteikn, og attende att, er særs kort. Ein låst situasjon, men likevel ikkje utan håp slik ein fritt etter Jan Erik Vold kan seie; – det er umogeleg, men vi gir oss ikkje!

Berre avbrote av ein naivistisk og skjønn liten parabel, og ein like god video, er det dansen og rørslene til Fossum som formidlar det meste. Det er ei krevjande rolle, dyktig framstilt, og ho er relativt lett å forstå også for den som er urøynd med dans. Men framsyninga kunne ha tent på ein litt strammare regi, for nokre av innslaga, – spesielt dei med ei tøydokke, blir både repeterande og litt uforløyste. Avslutninga er derimot ein liten genistrek der boardingtavla kviknar til og får nytt og humoristisk liv. Don’t panic er blitt eit ufrivillig aktuelt bilde på ein gløymd konflikt, litt uferdig, men likevel løfterik både når det gjeld framtida til produksjonsselskapet og faktisk også situasjonen i Libanon.
Amund Grimstad

(Meldinga stod i Klassekampen den 9. mars 2007)

PERFORMANCE

Teaterhuset Avant Garden – Trondheim
Dansekompaniet Rosas
Nine Finger
Av Alain Platel, Fumiyo Ikeda og Benjamin Verdonck
Framført av Fumiyo Ikeda og Benjamin Verdonck

Eit kontrastfylt møte med ein særs smertefull røyndom.

Nokre gongar kan ein abstraksjon bli sterkare enn det han skal vise fram. Eg har sett utallege fjernsynsreportasjar om barnesoldatar i Afrika, men ingen har greidd å formidle smerta og vondskapen så inderleg og intenst som det vi nyleg fekk sjå i oppsettinga Nine finger. Det belgiske dansekompaniet Rosas har gjesta Norge i to veker med denne framsyninga som gjennom eit særs effektfullt samarbeid mellom ein dansar og ein performanceartist syner oss krigens bestialitet. Utgangspunktet er debutboka Beasts of No Nation til den berre 23 år gamle Uzodinma Iweala. Boka skildrar med eit særs naivistisk språk røyndomen sett gjennom augo til ein barnesoldat. Iweala er amerikanar, men med bakgrunn frå Nigeria, og sjølv om boka finn stad i eit ikkje namngitt land i Vest-Afrika, er det klåre lenker både språkleg og innhaldsmessig til opphavslandet hans.

Det er eit lite, men stjernespekka kompani som står bak produksjonen. Alain Platel starta i 1984 Compagnie Les Ballets C. de la B, og har sia hausta strålande kritikkar som koreograf og regissør over heile verda. Japanske Fumiyo Ikeda var i ti år ein av dei leiande dansarane i Rosas. Ho har medverka i fleire filmar, og er nå attende i dansekompaniet. Benjamin Verdonck jobbar i grenselandet mellom performance enn teater, og har også tidlegare arbeidd i lag med Fumiyo Ikeda. Samarbeidet mellom desse tre har resultert i ei sterk og uvanleg ekspressiv framsyning, særs kontrastfylt, og kjenslemesssig vond, men ikkje utan humor, jamvel om den fort set seg fast i halsen. Utan å estetisere vondskapen, blir dette likevel vakkert nettopp fordi det er ein så presis og dyktig framføring på alle nivå.

Produksjonen er mangefasettert og har tallause lag. I botn ligg lidinga og smerta til barnesoldaten, men i framføring er det eit framifrå spel på kontrastar og metaforar. Alt i tittelen gir dei oss tallause assosiasjonar. Dei fleste vil fullføre namnet og henge på felirtals-s’en, eller seie; men det er jo ti fingre! Det er med andre ord noko som manglar. Og slik kan ein både i tittelen, innhaldet og framføringa dikte vidare i ei oppsetting som er uvanleg assosiasjonsrik, og som sit i deg lenge etter at scena er tom.
Amund Grimstad

(Meldinga stod i Klassekampen den 5. mars 2007)

STAND UP

Teaterhuset Avant Garden
HÅKKI the power of glesbygd
Av og med Tomas “Håkki” Eriksson og Turbo Lundgren

Ein uregissert stand up, eller rølpete popmusikk frå Vittula, om du vil. Smaklaus, men likevel full av sjarm.

Kva er det med Håkki som gjer at han greier å fylle Teaterhuset Avant Garden, og halde ei elles kresen forsamling i ande i to og ein halv time med uredigerte, til dels plumpe og vulgære historier frå heimplassen sin, Ljungaverk, – alt framført fullstendig utan regi? Han er komplett utrendy, politisk heilt ukorrekt, men altså særs sjarmerande og ikkje minst ekte og autentisk.

Håkki er ein multikunstnar som har skapt sin eigen sjanger og difor ikkje passar inn i vanlege vurderingar av kva som er god og dårleg scenekunst. Han er Håkki. Punktum. Og ferdig med det! Men for dei som korkje kjenner prosjektet eller mannen, så er altså Tomas Eriksson utdanna frå kunstakademiet i Trondheim. Han er frå den vesle plassen Ljungaverk så midt i Sverige at det er kåra til det geografiske tyngdepunktet i landet. Men økonomisk, kulturelt og vekstmessig er det langt frå noko tyngdepunkt. Det har Håkki bestemt seg for å gjere noko med. Han har flytta heim, bygd opp den registrerte merkevara Håkki, og i fem år har han produsert og seld T-skjorter med ulike handlaga motiv og påskrifter. Dei sel han frå utsal i Trondheim, Bergen og nå også i Oslo, og overskotet går til positive tiltak i Ljungaverk. Når eg i tillegg legg til at mannen køyrer rundt i gamle Volvoar med wunderbaum og er danseband-DJ skulle ein tru at han var uspiseleg for dei urbane og trendy. Men så er ikkje verda alltid logisk, og Håkki er i høgste grad in, og har eit etter kvart aukande og trufast publikum.

I tillegg til å sponse jentefotballaget i Ljungaverk, og bygge opp T-skjortetrykkeri, er prosjektet hans også å lytte. I Ljungaverk finns det berre nokre hundre menneske, men likevel mange fargerike figurar. Håkki er ein god lyttar, og etter å ha reist bygda rundt og samla historier, turnerer han nå Norge saman med kompisen Turbo der dei presenterer folk og lagnadar i glesbygda utan å skjele til korkje regi, manus, vanlege reglar for framføring, dramaturgi eller kva som måtte sømme seg. Her er historier som får Rorbua til å bleikne, og som i fargerik koloritt og innhald kan minne mye om popmusikken frå Vittula. Det som skulle vere ein times stand up blei meir enn to og ein halv, berre avbrote av ein pause og to heilt ubetalelege videoar, den eine om den lokale von Münchhausen, og den andre frå ein fotballkamp der det å ta ballen er det minst viktige.

Som teater er dette skikkeleg dårleg, som stand up er det ganske amatørmessig, temmeleg plumpt og nokså smaklaust, men som prosjekt, og som underhaldning er det likevel framifrå! Det er ekte og autentisk, ikkje så reint lite naivistisk, og så fullt av ei merkeleg form for sjarm at ein berre må like det. For Håkki er ikkje kitsch, men ekte vare!
Amund Grimstad

(Meldinga stod i Klassekampen den 2. mars 2007)