Archive for mars, 2011

Små marginar

torsdag, mars 31st, 2011

TEATER

The Precision of Freedom
Av Banality Dreams
Regi: Johannes Dullin
Teaterhuset Avant Garden, Verkstadhallen, Svartlamon

Bildet:
FRITT?: Vegen er stutt frå Edens hage til syndefallet, eller frå fridom til tvang. FOTO: ISKENDER KÖKCE

Ei utforsking av fridomsomgrepet som syner at det ofte berre kan vere ei tunn hinne mellom fridom og fengsel.

Til alle tider har mennesket søkt fridom, men like fullt er det framleis i lenker både i mikro- og makrokosmos. Den tysk-norske teatergruppa Banality Dreams har laga ein produksjon der dei ønsker å utforske fridomsomgrepet, og det gjer dei gjennom sju aktørar som på ulike vis syner oss kvardagens banalitetar og trivialitetar. Fridom blir oppfatta særs ulikt, og kan vere alt frå politisk og økonomisk fridom, via høve til å ta eigne val og til den spontane lykkerusen små kvardagsaugneblink kan gi deg. Før framsyninga googla eg tittelen på oppsettinga, og ikkje langt nede blant treffa spratt ”Operation Enduring Freedom” opp! Då har du for så vidt spennet, og også det faktum at det som mange opplever som fritt, kan for andre vere eit fengsel. I prosjektet til ”Banality Dreams” konsentrerer dei seg nok i hovudsak om ulike former for privat fridomskjensle, og dei er sterkt prega av vestleg tankegang der fattigdom, krig og svolt er fråverande og utanfor tema. Utforskinga deira blir dermed relativt privat, men likevel langt frå uinteressant, og heller ikkje utan konfliktar. Snarare tvert om.

Framsyninga har inga historie, og knapt nokon scenografi. Eit svart rom, sju aktørar, og nokre rekvisittar. Tilsynelatande skjer det meste spontant og litt uregissert, men i høgste grad berre tilsynelatande, for bak utforskinga og det eksperimentelle, finn vi både særs stram regi og ikkje minst koreografi. Dei sju i gruppa forheld seg til kvarandre, og vi får del i ulike former for menneskeleg oppførsel og ikkje minst treffsikre observasjonar av korleis menneska ter seg i grupper og kvar for seg. Eit område der avstanden frå tvang til den ultimate fridomskjensla kan vere særs stutt, er det seksuelle, og her får vi eit utal referansar, både komiske og vonde. Innafor religionen kan ofte det same vere tilfellet, og om det ikkje var like eksplisitt som med dei erotiske scenene, las eg i alle fall sjølv mange religiøse metaforar inn i oppsettinga.

Når ønsket om fridom kan bli som sterkast, er ofte vegen til overtrampet stuttast. Det får vi mange døme på, og særleg i finalen som er mye bad taste ikledd vakker ferniss, eller ein slags det stygges estetikk. Framsyninga er leiken, full av gode observasjonar og ikkje minst er ho ganske humoristisk. Men noko svar på kva fridom er, gav ho ikkje. Og det var kanskje heller ikkje meininga. Oppsettinga blir vist på Black Box i Oslo torsdag og fredag denne veka.
Amund Grimstad
(Meldinga stod i Klassekampen onsdag den 30. mars 2010)

Eit eventyr!

tirsdag, mars 29th, 2011

TEATER

Rock’n Roll Wolf
Basert på ein filmmusikal av Elisabeta Bostan
Musikk av Temistocle Popa og Gerard Bourgeois
Attdikta og dramatisert av Tyra Tønnessen og Ragnar Olsen
Regi: Tyra Tønnessen
Scenografi og kostyme: Dagny Drage Kleiva
Koreografi: Jonas Digerud
Musikalsk leiar og arrangør: Åsmund Flaten
Lysdesign: Eivind Myren
Masker: Else Lisø
Med: Ingrid Bergstrøm, Pål Christian Eggen, Mads Bones, Jan Erik Berntsen, Marianne Meløy m. fl.
Trøndelag Teater, Hovudscena

Bildet:
SØT KLØE: Etter søt kløe kjem sur svie, kanskje særleg for den som har seg med fienden? FOTO: GT NERGAARD

Det er ikkje eitt, men mange eventyr som utspelar seg på hovudscena på Trøndelag teater. Og det er eit eventyr at dei har fått det til!

For ein generasjon nordmenn, dei som er tretti pluss, er historia om geita og ulven nesten like uløyseleg knytt til jula som grevinna og hovmeisteren for andre. Men for dei fleste er dette fullstendig ukjend stoff, så her trengst det ei oppklaring før eg kan ta fatt på meldinga av urpremieren på ”Rock’n Roll Wolf” på Trøndelag teater. I 1976 laga den rumenske regissøren Elisabeta Bostan filmmusikalen ”Ma-ma”. Manuset er basert på eit gamalt rumensk eventyr om ei geit og hennar tre killingar, og om ulven som er svolten og vil ete killingane. Til alt overmål er ulven også gudfar til geita! Filmen var eit svært russisk/rumensk/fransk samarbeid der både Moskva Isballett, Bolsjojteatret og Sirkus Moskva tok del. Det finst eit utal versjonar, klippingar og dubbingar av han, men den engelskspråklege er best kjend her heime ettersom han med ujamne mellomrom har vore vist på NRK med den misvisande tittelen ”Med Grimm og Gru”. Filmen har fått kultstatus, blir ofte vist i samband med jula, og stort sett ligg han også ute på NRK si heimeside. Sjølv er eg blant ignorantane, og har vore nøydd til både å sjå og lese meg opp på noko som eg for berre få månader sidan ikkje ante eksisterte. Men for ein heil generasjon er eventyret altså del av kulturarven. Dette misforholdet er nå Trøndelag teater i ferd med å rette opp.

Då nytilsett dramaturg Ingrid Weme Nilsen, og like nytilsett teatersjef Kristian Seltun hadde sitt første møte hausten 2008, var ”Rock’n Roll Wolf” førsteforslaget til musikal frå dramaturgen. Men vegen til scena blei lang. Det var ikkje gjort over natta å spore opp dei som sat på rettane. Partituret hadde gått tapt, så kapellmeister Åsmund Flaten måtte lytte til musikken, skrive ned og arrangere alt på nytt. Tyra Tønnessen laga eit grovmanus, vel så mye på grunnlag av eventyret, og rimsmeden Ragnar Olsen gav deretter dette ein trøndersk språkdrakt med bøttevis av artige ordspel, metaforar og norske referansar. Tyra Tønnessen har til slutt sett det heile i scene, og resultatet fekk vi omsider sjå denne helga. Og med ingen ringare enn snart åttiårige Elisabeta Bostan som heidersgjest i salen.

Historia er i utgangspunktet enkel. Geita (Ingrid Bergstrøm) bur åleine med sine tre små killingar. Som alle andre har ho både lengt og drifter, men som einsleg mor blir ho sett på med moralsk forarging av dei andre dyra i dette fargerike menasjeriet. Ein ulv (Pål Christian Eggen) kjem forbi, og eit absurd, umogeleg og sterkt erotisk forhold oppstår mellom dei to, visualisert gjennom ei nydeleg scene der dei klør kvarandre. Geitemora har sine små å ta vare på, og ulven blir sjalu, i tillegg til at han sjølvsagt har sine naturgitte instinkt som det er vanskeleg å fri seg frå. Ulven blir eit trugsmål for killingane, men mora vil gjerne ut på livet, så ho innprentar ungane om at dei berre må låse opp for henne, og at dei skal kjenne ho att når ho syng ”Mamma e hjæm”. Ulven snappar opp songen og går i trening for å synge i falsett. Meir skal eg ikkje røpe.

Dette er sjølvsagt skumle saker, men for å vise dei minste at teater er illusjon og berre eventyr, startar framsyninga med open scene, songøvingar, ein killing som helst vil sitte på fanget til ulven, og ei lita pedagogisk innføring. Det er eit glimrande grep. Resten av framsyninga er produsert  med akkurat same fingerspisskjensle.

Det er eit stort ensemble med flotte masker og kostyme, velkoreografert og i eit utal opptrinn og sceneskift der alt går saumlaust, leikent og synkront. Pål Christian Eggen og Ingrid Bergstrøm i dei berande rollene gir trygge og botnsolide tolkingar, og det øvrige ensemblet står ikkje attende. Tyra Tønnessen har fått til ein utruleg bra person- og ikkje minst typeinstruksjon der dei tre killingane er eit kapittel for seg. Hanna Seth Johnsen, Thea Bjerkan og Ada Bull, i alderen ti til seks, leverer det beste eg nokon gong har sett av barn på ei norsk scene. Og det i ei langvarig og tekstrik framsyning med mye solosong!

Scenografien til Dagny Drage Kleiva nyttar dreiescena utmerka, og hennar mange fantastiske kostyme gir masse næring til fantasien. Om eg skulle ha ei innvending eller to, må det vere at Kleiva og Tønnessen kunne ha vore litt meir kresne med sceneskifta. I andre akta blir det vel mange av dei. Og som landets fremste musikalscene må teatret snart koste på seg betre lydanlegg. Framifrå orkester og gode songarar fortener betre, og ikkje minst kan det vere vanskeleg å få med seg alle dei underfundige poenga Ragnar Olsen har fylt framsyninga med.

Rock’n Roll Wolf” er blitt ei heilstøypt oppsetting som har så godt som alt. Ho er underhaldande, artig, spektakulær, velspela, godt koreografert, full av vakre songar, og har i tillegg ei historie med uendeleg mange lag. Her er rein underhaldning og god moral for ungane, og her er norsk rovdyrdebatt, seksualmoral, surrealisme, mengdevis av undertekst para med god musikk, fantasifulle kostyme og masker, god koreografi og framifrå spel, alt gjort på eit særs leikent vis.

Eit eventyr kan vere så mangt. Frå folkeeventyra som både kunne ta småfolks parti og ha oppdragande eller skremmande effekt på ungane, til kvardagsmenneskets eskapisme i ønsket om ”eit lite eventyr”. Musikalen ”Rock’n Roll Wolf” har alle desse dimensjonane i tillegg til at det også er eit eventyr i seg sjølv at teatret har fått det til.
Amund Grimstad
(Meldinga stod i Klassekampen måndag den 28. mars 2011) 

Absurde trivialitetar

søndag, mars 27th, 2011

TEATER

Den skallede sangerinnen 
Av Eugène Ionesco
Produsert av Studentersamfundets Interne Teater (SIT)
Regi: Cathrine Hoem og Petter Rossvoll
Scenografi: John Trygve Angvik 
Kostyme: Tina Elisabeth Johansen Aas
Framført av Edel Maria Landsem, Ole Leirvik, Siriann Petronella Berdal, Andreas Oddnes Dahle, Marit Lauritzen og Marius Grønnås
Studentersamfundet i Trondhjem, Knaus

Bildet:
SAMANTREFF: Scena der to ukjende finn ut at dei er gifte, meisterleg tolka av Siriann Petronella Berdal og Andreas Oddnes Dahle, og der Marit ”Sherlock Holmes” Lauritzen i midten heller litt malurt i begeret etter kvart. FOTO: FOTOGJENGEN I STUDENTERSAMFUNDET

Nok ein god produksjon frå SIT si side, men skjemma av noko så grunnleggande som elendig diksjon.

SIT leverer nye oppsettingar kvar fjortande dag for tida, og slikt kan det fort bli overflatisk samlebandsproduksjon av. Eg var difor litt utrygg på kva vi kunne vente oss når dei gav seg i kast med Ionescos mest kjende drama, og kanskje den verkelege grunnleggaren av det absurde teater, men utruleg nok kjem dei nok ein gong ned på beina. 

Ionesco skreiv ”Den skallede sangerinnen” i 1948, fire år før Beckett kom med si venting på Godot. Når Beckett ofte blir rekna som det absurde teatrets grunnleggar, er det difor ikkje heilt rett. Og det som også er viktig, er at Ionesco nytta mye meir humor enn Beckett slik at ”Sangerinna” stort sett når eit langt større publikum enn ”Godot”. Men det er ikkje difor sagt at det er lettare å spele Ionesco. Der han let aktørane halde praten i gong med trivialitetar og kvardagsbetraktningar og samstundes syner oss kor surrealistisk røyndomen eigentleg er, blir dette fort så komisk og overtydeleg at det er freistande å falle ned på overspel. I staden er det viktig å halde maska, å spele som om dette var dødsens alvor. Det tener ensemblet, og kanskje endå meir regissørane, til stor ære at dei stort sett greier å halde seg i skinnet, og spelar med alvorstynga andlet.

Ein bør kanskje ikkje flagge spesielle preferansar som teatermeldar, men blant alle drama er ”Den skallede sangerinnen” ein av dei største favorittane mine. Og særleg er scena der dei to som møter kvarandre heilt tilfeldig og som etter kvart, og gjennom stadige utbrot om kva for samantreff dette er, finn ut at dei faktisk deler seng og er gifte, for meg ein av dramatikkens verkelege ”højdare”. Ho er ikkje enkel å framføre truverdig, men Siriann Petronella Berdal og Andreas Oddnes Dahle gjer det fortreffeleg, tar seg god til dei naudsynte pausane, og er tilsynelatande like overraska over kvart einaste ”samantreff”.

”Den skallede sangerinnen” er blitt til på stutt tid og med låge produksjonskostnadar. Likevel lir ikkje produksjonen av å vere hastverksarbeid. Med eitt unnatak. Uttale er noko av det mest grunnleggande når ein står på ei scene. Når ein av aktørane har så dårleg diksjon at det tidvis er uråd å høyre kva som blir sagt, og i tillegg sluker mange av orda, handlar ikkje dette om kostnadar, men om at instruktørane ikkje har tatt seg tid til å luke vekk heilt basale feil.
Amund Grimstad

Lite nytt frå austfronten

torsdag, mars 10th, 2011

TEATER

Hjem Kjære Hjem
Av Andreas Garfield
Produsert av Studentersamfundets Interne Teater (SIT)
Regi: Andreas Ven Langø
Scenografi; Sigmund Størseth
Kostyme: Laila Nygreen
Framført av Marius Kolkin, Cathrine Hoem og Andreas Aass Engstrøm
Studentersamfundet i Trondhjem, Dreiescena 

Bildet:
IDYLLISK?: Tilsynelatande gemyttleg og hyggeleg taffel, men det er utanpå. FOTO: FOTOGJENGEN I STUDENTERSAMFUNDET

 Relativt velspela om eit viktig tema, men med eit alt for føreseieleg manus.

I kjølvatnet av Vietnamkrigen kom det dusinvis av amerikanske filmar og drama om Vietnamveteranane, om traume, mistilpassing, framhald av krigen etter at dei kom heim, og you name it. Sjølv om temaet har vore problematisert mye etter norsk FN-innsats i Midt-Austen dei siste tretti åra, har det likevel skjedd lite på scena. Men med norsk krigsdeltaking for første gong på 70 år, kjem det kollektive (dårlege?) samvitet med eitt opp i dagen, og vi opplever for tida nesten ein eksplosjon i krigsdramatikk. På Propellen scenetekstmønstring for ei veke sia var det to krigsrelaterte stykke, i nyskriven norsk dramatikk ser vi at temaet er populært, og nå har altså også SIT tatt opp hansken. Teater skal spegle samtida, vere både eit korrektiv og ta tema opp til drøfting, så eg skal ikkje kritisere krigsdramatikken. Men det må vere lov å seie at alt ikkje er like godt. Og når SIT har gått til den danske dramatikaren Andreas Garfield, født i 1976 og utdanna dramatikar i Århus for fire år sia, har dei diverre ikkje vald på øvste hylle, for dette er ein ganske føreseieleg og nesten sjablongmessig tekst, rett nok med ein viss dramaturgi, men altså særs politisk korrekt og utan evne til korkje å provosere eller stille viktige spørsmål.

Så blir utfordringa kva SIT greier å gjere med slikt, og resultatet er faktisk langt betre enn utgangspunktet. Eit ungt sambuarpar i nyerverva  husvære på Øya i Trondheim har seg så det held og får sett standarden i opningsscena. Kim (Marius Kolkin) og Iben (Cathrine Hoem) er rett etter eit hektisk knull i full gang med å førebu middagsselskap der gjesten er Carsten (Andreas Aass Engstrøm), kaptein i dei norske styrkane i Afghanistan og på stutt perm heime i Trondheim. Carsten og Kim er gamle barndomsvener, og har vore saman på GSV i Kirkenes. Der Kim chickened out og valde sivilt liv, IT, og småborgarleg tosemd, drog Carsten først til Kosovo og deretter Afghanistan. Nå kjem han på middag, og stemninga er intens både medan vi ventar, og ikkje minst etter at han har kome. Sjølv om innhaldet er særs føreseieleg, skal eg halde meg frå å fortelle kva som skjer, men middagsselskapet blir ikkje slik nokon av dei tre hadde venta.

Det er eit tett og tekstrikt lite kammerspel vi får presentert, men tekstgrunnlaget er diverre så firkanta at korkje Carsten eller Iben blir heilt til å tru på. Båe aktørane gjer så godt dei kan, og faktisk meir til, men det er vanskeleg å tøye spelet lenger enn teksten. Men i Kim har Garfield greidd å lage ein person som har mange sider og som utviklar seg undervegs, og ikkje berre slik vi ventar.

For nærare tjue år sia sette Marit Moum Aune opp ein uvanleg god versjon av Dylan Thomas’ Milkwood i Studentersamfundet der ho plasserte publikum på dreiescena, og dreidde oss rundt medan det blei spela opp mot veggane på bakscena. Den scenografiske løysinga denne gongen er litt i same gata, og like velfungerande. Publikum sit på bakscena heilt inn mot dreiescena, og scena blir køyrd fram og attende slik at vi på genialt vis blir losa gjennom det vesle husværet til Iben og Kim. Når sjølve scenografien til Sigmund Størset i tillegg er gjennomført og stilsikker, er vel det meste sagt.

SIT skal ha honnør for å sikte høgt, og ikkje gjere det så lett for seg. Denne produksjonen slit med eit etter mitt syn alt for dårleg tekstgrunnlag, men det vesle ensemblet greier likevel å lage ei brukbar framsyning ut av det.
Amund Grimstad