Amund Grimstad

TEATER

«Hedda Gabler»

Rogaland Teater, Hovudscena
Av: Henrik Ibsen
Regi og bearbeiding: Audny Chris Holsen
Scenografi og kostyme: Åse Hegrenes
Koreograf: Sigrid Edvardsson
Komponistar: Halvor Lillesund og Vegard Fossum
Med: Helga Guren, Marko Kanic, Nina Ellen Ødegård, Line Starheimsæter, Svein Solenes og Mattias Lech

Ei velspela framsyning som vil så mye, og som er særs tydeleg i uttrykket, men på same tid ganske uklår i problematikken.

Hedda Gabler er ei av Henrik Ibsens mest gåtefulle kvinner, og her ligg nok også mye av fascinasjonen for hovudpersonen i dette dramaet frå 1890. Kva er det med denne kvinna som har verda for føtene sine, kan få den ho vil, men som vel den litt grå akademikaren Jørgen Tesman, kjeder seg til døde, og driv eit vondskapsfullt intrigespel der ho til slutt fell for eige grep? Med undertittelen «En uløst gåte» er det dette Rogaland Teater og regissør Audny Chris Holsen vil freiste å utforske, og til det nyttar dei eit spel i fleire lag der undermedvitet har fått ein sentral og synleg plass.

Rogaland Teater har vald ein modernisert og fortetta presentasjon der scenografien til Åse Hegrenes er eit relativt lekkert interiør som nok kan vere i dag, og der det naturlege talemålet kan tyde på det same, men der handlinga elles er relativt tidlaus. Det er eit godt val. I opningsscena sit Hedda (Helga Guren) ved pianoet, nett heimkomen frå ei dødskjedeleg bryllaupsreise og fanga i sitt eige hus. Iført ein fargesterk slåbrok, medan alle dei andre er kledd langt meir diskret, er det aldri nokon tvil om kven dette dreier seg om.

I det relativt nake rommet, heng det to pistolar på veggen. Påfallande tydeleg. Og i framhaldet av opningsscena blir det straks minst like tydeleg at Hedda er ei bortskjemd kvinne, blotta for empati og interesse for andre enn seg sjølv. Dette poenget at alt skal vere så synleg, denne mangelen på nyansar og spel på det subtile, er diverre gjennomgåande i heile framsyninga, og er oppsetjingas største problem.

For å utforske gåta Hedda Gabler, nyttar Holsen spel med fleire lag der undermedvitet blir visualisert ved at skodespelarane er til stades i rommet, men usynlege for dei andre, gjerne med stiliserte koreografiske rørsler som skal symbolisere stemning og sinnstilstand. Det er eit godt grep, men gjennomføringa er ikkje alltid like vellukka, og tidvis kan det verke noko forvirrande.

Helga Guren er ruvande og dyktig som den Hedda regissøren vil at ho skal vere. Ho er trygg, heile tida til stades med ein naturleg autoritet, og spelar ut det infame intrigespelet sitt med sikker hand. Dette er ei dame med makt, og som veit å nytte henne. Problemet med rolla ligg ikkje hjå Guren som gjer ei framifrå tolking innanfor dei rammene ho har fått, men i regien der Holsen har vald det overtydelege. Medan dei andre aktørane får vere heile menneske med nyansar og fleire sider, blir Hedda presentert som gjennomgåande vond. Marko Kanic som Jørgen Tesman spelar avdempa og truverdig slik at vi forstår den litt naive og fagorienterte, men ikkje alt for dyktige akademikaren som er ganske blind, og opp til halsen forelska i kona si. Og Nina Ellen Ødegård gir nye sider til den ofte litt sjølvutslettande Thea Elvsted, som her blir Heddas rake motsetnad, ei sterk kvinne, ikkje i kraft av makt, men av mot til å ta eigne val og stå for dei. Og i ein del av dialogane mellom Hedda og kvar av desse to er det tidvis elektrisk.

Når scenografien blir særs symboltung mot slutten, Heddas verd og spelerom blir trongare og trongare både fysisk og reelt, og makta forvitrar, vel ho å ta sitt eige liv. Kva er det som gjer at ei kvinne tar det valet? Det er vegen dit som er den uløyste gåta teateret ønsker å seie noko om. Men når Holsen insisterer på å syne ei ganske statisk intrigant Hedda, og ikkje gir ho dei naudsynte nyansane, blir det også nokså uforståeleg kva som gjer at ho som i starten formeleg eig verda, etter to intense døgn vel å forlate henne. Dermed forsvinn ein del av truverdet. Og den uløyste gåta er framleis minst like uløyst.

Det er synd, for dette er ei framsyning med glitrande spel, diskret men effektfull, og etter kvart særs symboltung scenografi, og ikkje minst fine tilløp til å freiste å forklare kva som skjer i det undermedvitne.