TEATER
«Takk for gaven»
Den Nationale Scene, Teaterkjellaren
Av: Monica Isakstuen
Regi: Line Paulsen
Scenografi og kostymedesign: Olav R. Myrtvedt
Korarrangement: Kristian Berg Jåtten
Lysdesign: Rune Kjelby
Med: Sissel Ingri Tank-Nielsen, Kristian Berg Jåtten, Kristi-Helene J. Engeberg, Kristoffer Sagmo Aalberg og Reny M. Gaassand Folgerø
Ei både varm og vemodig utforsking av kva som skjer når rollene blir snudd, og det er foreldra som treng omsorg.
Dramatikaren Monica Isakstuen held fram med å utforske forholdet mellom foreldre og barn slik ho har gjort både i tidlegare drama og i dei skjønnlitterære bøkene sine. Men medan ho til nå har skrive mest om foreldre med små barn, har ho denne gongen flytta seg til andre enden av livet. Ei aldrande mor er truleg ikkje lenger i stand til å ta vare på seg sjølv, og barna står overfor valet om å overlate henne til ein sjukeheim eller å ofre seg og ta omsorga sjølve. Ei mor som gjennom oppveksten deira har gitt avkall på så mykje. Kanskje det meste? Er det rettast å endre rollene og sjølv bli omsorgspersonen som tar mora heim? Eller la det offentlege ta jobben og la henne bu den siste tida på ein institusjon? Dette er eksistensielle val særs mange vil møte før eller seinare. Og avgjerda er ikkje lett korkje kjenslemessig eller på andre vis sjølv om svaret gir seg for dei fleste.
Om dette handlar «Takk for gaven» som hadde urpremiere i Teaterkjellaren på Den Nationale Scene fredag. Regissøren, Line Paulsen, er norsk, men har stort sett virka i Danmark og har i følgje Sceneweb berre medverka i ein handfull produksjonar her heime. Men ho har tidlegare sett opp Isakstuens «Mine venner» på Team Teateret i Herning i Danmark, så ho er kjend med dramatikarens univers. Det er tydeleg, for i «Takk for gaven» har ho, spesielt med framifrå hjelp av scenografen Olav R. Myrtvedt, tatt godt vare på Isakstuens tekst og førelegg.
Scena i Teaterkjellaren er ein black box med få rekvisittar, stort sett berre ein diger haug med det som syner seg å vere garnnøste i ulike gråsjatteringar. I denne haugen sit «eldre mor» (Sissel Ingri Tank-Nielsen) som opnar framsyninga med ein omfattande monolog med filosofering over tilværet. Så kjem etter kvart barna hennar inn. Som i Isakstuens andre tekstar, har ikkje aktørane namn, men er her «voksent barn». I scenetilvisingane står det at det kan vere fleire, men minst fire, og i denne oppsetjinga har Paulsen vald å la dei vere fire. Dei er kledde i strikkagensarar, også dei i ulike gråsjatteringar, symboltungt for å syne at dei har det same opphavet, – mora i garnhaugen. Ho som har strikka og vist dei omsorg i alle år. Dei fire kan stundom verke som ulike barn og haldningar, men i hovudsak snakkar dei som eit talekor eller straum av tankar der den eine held fram der den andre slepp. Og slik blir dei meir representantar for vaksne barn i ein slik situasjon, enn «eldre mors» heilt konkrete barn.
Gjennom framsyninga let Isakstuen aktørane trenge ned i tvil og tru. Mellom takksemd og meir vondarta kjensler om at mora kanskje også burde vere litt meir takknemleg. Er ho kravstor og sjølvopptatt, eller er det dei som er det? Og korleis er eigentleg tilhøva på slike institusjonar? Ein les jo og høyrer så mykje. Er det å etterlate henne her som å gå frå barnet sitt fyrste gongen i barnehagen? Eller kanskje endå verre? Isakstuen borar djupt i tabu og problemstillingar vi alle kan vere innom, og som det er lett, og difor også vondt, å kjenne seg att i.
Spelet vekslar mellom talekoret til dei vaksne barna og monologar frå den eldre mora med berre mindre interaksjon mellom dei to generasjonane. Dette er Sissel Ingri Tank-Nielsens avskilsframsyning etter 47 år på DNS, og ho gjer ein særs verdig sorti som den aldrande mora som er i ferd med å tapast for barna, og som både filosoferer over tilværet samstundes som ho ikkje heilt forstår det. Ho er til stades heile tida, nokre gongar med litt fin og diskré mimikk, men som oftast med steinandlet. Og dei fire barna (Kristian Berg Jåtten, Kristi-Helene J. Engeberg, Kristoffer Sagmo Aalberg og Reny M. Gaassand Folgerø), eller talekoret og representantane for barna om du vil, utfyller kvarandre synkront og overtydande.
Line Paulsens regi er tru mot, og har slik eg oppfattar det, vidareutvikla Isakstuens tekst. Ho skapar fine tablå som er symboltunge utan å bli påtrengande, og heile framsyninga er som ei lang tankerekkje. Her ligg nok også mi einaste innvending, for Paulsen kunne nok med fordel ha korta inn ein del. Særleg blei opningsmonologen i lengste laget. Og dramaturgisk er det eit problem at du mot slutten får det som kan opplevast som fleire finalar.
Det meste i framsyninga går i grått, men i det elles ganske triste og vemodige over livets gang, har Paulsen også funne plass til ein del lun humor. Særleg gjennom moras spesielle hang til all mogeleg nips og nesten komiske pyntegjenstandar. Og den varmande og vakre finalen er eit verdig punktum. I sentrum av framsyninga står vemodet ved å sjå at ho som har vore ein klippe og eit haldepunkt i livet ditt etter kvart svinn hen. Men her er også ei form for håp. For ved eit nydeleg samspel mellom lysdesignaren Rune Kjelby og scenografien til Olav R. Myrtvedt, blir teppet, eller kanskje «livsveven», eit fargerikt draperi og eit symbol på at det finst varme også i vemodet.