INNSIKT: Eit speilbilde gir ikkje tilstrekkeleg sjølvinnsikt for ein døyande konge. FOTO: ØYSTEIN EUGENE HERMSTAD
TEATER
Kongen dør
Trøndelag Teater, Studioscena
Av Eugène Ionesco
Omsett av Håvard Hodne
Regi: Harry Guttormsen
Visuell konsulent: Grete Søimer
Med: Hans Petter Nilsen, Hildegunn Eggen, Janne Kokkin, Wenche Strømdahl, Arne O. Reitan og Jan Frostad
Dødsangst og dystopi presentert med vidd, humor og perfekt timing i ei særs underhaldande og velspela oppsetting.
«Kongen er død. Leve Kongen!» Med denne komplett absurde utsegna frå vår eigen royale etikette, er det vanskeleg for dramatikken å bli meir surrealistisk enn røyndomen. Den rumensk-franske dramatikaren Eugène Ionesco (1909-1994) var ein av grunnleggjarane av det absurde teater, og ingen greier som han å sameine det absurde og det komiske, og samstundes gjere det gjenkjenneleg og forståeleg. Slik er det også med «Kongen dør» frå 1962 som laurdag hadde premiere på Trøndelag Teater.
I Ionescos surrealistiske univers er vi lausrivne frå tid og stad. Vi er i eit kongerike som truleg har vore eit imperium, men der kongen (Hans Petter Nilsen) har late seg blende og blinde av seg sjølv og klakkørane rundt han, gløymt sitt «memento mori» (hugs du skal døy), og gjennom hundrevis (!) av år køyrd landet til helvete på første klasse. Det er berre staffasjen att, og eit nærast apatisk hoff du kan telje på ei hand. Og så dei to konene hans, Marguerite (Hildegunn Eggen), den etter måten realistiske og sterke, og Marie (Janne Kokkin) som er kongens favoritt, og ei sjølvopptatt tåreperse. Nå skal kongen døy, det umogelege blir mogeleg, og vi følgjer hans siste halvannan time, dødsangsten, fornektinga og ei veksande, men likevel temmeleg mangelfull, sjølvinnsikt.
I denne produksjonen er det rom for eit utal tolkingar. Sjølvsagt er det menneskeleg dårskap og manglande innsikt, redsla for å døy i tillegg til det dystopiske om den store undergangen. Her er parallellar både til gamle imperium og dagens Nord-Korea, og den som er opptatt av fredsarbeid eller miljøvern, vil også finne nok å ta tak i. Alt dette ligg sjølvsagt i botn, men for meg er denne oppsettinga først og fremst velspela og knakande god underhaldning.
Hans Petter Nilsen har gjennom framifrå tolking av monologane til Dario Fo dei siste åra synt at han meistrar kombinasjonen av alvor og stor humor til fulle. Her er han er den forblinda kongen, i det ytre så ynkeleg at han ikkje eingong når opp til sin eigen pompøsitet, men som gradvis kjem til ei viss grad av erkjenning etter kvart som tida renn ut. Han er på same tid dødssjuk og livskraftig, høgt og lågt, tragisk og urkomisk, og rullar ut heile det enorme registeret sitt i eit kraftfullt fysisk spel. Dei to dronningane utfyller og kontrasterer han, og det vesle hoffet med einmannshæren (Arne O. Reitan), tenestejenta (Wenche Strømdahl) og den kombinerte livlegen og bøddelen (Jan Frostad) kompletterer bildet i eit nydeleg ensemblespel med perfekt timing.
Grete Søimers kostyme, scenografi og rekvisittval understrekar både det tidlause og forfallet, og illustrerer slik sett handlinga på eit utmerka vis sjølv om finalen kanskje blei vel tydeleg. Trass dystopien er «Kongen dør» ei leiken framsyning, og regissør Harry Guttormsen har halde fram med det leikne, reindyrka det og dikta vidare. Ettersom dette er lausrive frå dei fleste kjende dimensjonar, er det også i stor grad presentert som metateater, og sjeldan passar det betre enn i denne produksjonen der både sufflør og inspisient etter kvart inntar scena, og der skodespelarane tidvis også blir seg sjølve.
(Meldinga stod i Klassekampen torsdag den 22. januar 2015)